جین گودال درگذشت

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

جین گودال برای ما نامی آشناست؛ زنی که توانست با اورانگوتان‌ها ارتباط برقرار کند، در طبیعت زندگی کرده و با حیوانات دوستی کند. او روز اول اکتبر درگذشت، به‌طور طبیعی و بدون بیماری. یاد او در خاطر ما با کارهای بسیارش برای طبیعت حک شده است، اما یک پیام او هرگز از یاد نمی‌رود؛ زمانی که هشت فعال محیط زیست در زندان بودند و او با پیامی سرشار از فروتنی درخواستی برای آزادی آنان داد.

رسانه‌های بسیاری در چند روز گذشته درباره بخش‌هایی از فعالیت‌های او مطالبی منتشر کرده‌اند؛ از نحوه زندگی، فعالیت‌هایش، نقش همسرش، زندگی پسرش و حتی نوه‌هایش. در ادامه به بخش‌هایی از گزارش تایم درباره ا‌و اشاره می‌شود.

***

تعداد کمی از افراد در تاریخ بشر هستند که تنها شنیدن نام خانوادگی‌شان کافی است تا مهربانی، نیکی، خرد و وقار در ذهن تداعی شود؛ ماندلا، گاندی، مارتین لوتر‌کینگ. حالا به این فهرست باید «گودال» را هم افزود. جین گودال، نخستین‌شناس، جانورشناس، انسان‌شناس و حافظ محیط زیست، در ۹۱سالگی درگذشت. مؤسسه‌ جین گودال در اینستاگرام نوشت: «دکتر جین گودال، پیام‌آور صلح سازمان ملل درگذشت. او به‌طور طبیعی در کالیفرنیا و در جریان تور سخنرانی‌اش درگذشت. کشفیات دکتر گودال به‌عنوان یک رفتار‌شناس، انقلابی در علم ایجاد کرد. او مدافعی خستگی‌ناپذیر برای حفاظت و احیای جهان ما بود».

این متن کوتاه در‌واقع بازتابی شایسته از زندگی آرام، ساده و سنجیده‌ گودال بود؛‌ ویژگی‌هایی که برای کارش ضروری بود، فعالیتی که نیازمند ساعت‌ها، ماه‌ها و سال‌ها خم‌شدن در جنگل‌ها و فضاهای باز آفریقا بود، به‌ویژه در «پارک ملی گومبه» در تانزانیا، جایی که او شامپانزه‌ها را از فاصله‌ای نزدیک مشاهده می‌کرد و زندگی آنها را -‌لحظاتی سرشار از عشق، خشونت‌ و گاه مبتکرانه- کشف می‌کرد. سال ۱۹۶۰ بود که گودال نخستین ‌بار وارد گومبه شد؛ بخشی از گروهی متشکل از سه طبیعت‌شناس جوان، از‌جمله دیان فوسی و بیروته مری گالدیکاس که انسان‌شناس مشهور، لویی لیکی، آنها را برای مطالعه نخستی‌ها در محیط طبیعی‌شان به آفریقا فرستاد. لیکی آنها را با شوخی «تری‌مِیتس» (سه ‌یار) نامید. هر سه زن کارنامه‌ای درخشان کسب کردند. گالدیکاس ۵۰ سال را صرف مطالعه اورانگوتان‌های بورنئوی اندونزی در زیستگاه طبیعی‌شان کرد. فوسی زندگی خود را وقف مطالعه گوریل‌های کوهستانی در کنگو کرد و جانش را در همین راه از دست داد؛ در سال ۱۹۸۵ در کابین خود در رواندا، درحالی‌که برای حفاظت از گوریل‌ها در برابر شکارچیان تلاش می‌کرد، به قتل رسید. گودال اما در طول دهه‌ها، کشفیاتش یکی پس از دیگری آشکار شد.

در سال ۱۹۶۰ او شاهد خوردن یک خوک‌ وحشی توسط گروهی از شامپانزه‌ها بود‌ که باور قبلی مبنی بر گیاه‌خواربودن کامل شامپانزه‌ها را کنار زد. همان سال مشاهده‌ای حیرت‌انگیز کرد؛ شامپانزه‌ها پوست شاخه‌ها را جدا کرده و از چوب برهنه به‌عنوان ابزاری برای شکار موریانه‌ها در کنده‌های پوسیده استفاده می‌کردند. این کشف نیز باوری دیرینه را واژگون کرد که انسان‌ها تنها گونه‌ ابزارسازند. گودال دریافت که شامپانزه‌ها در دیگر رفتارها نیز آینه‌ انسان هستند؛ رفتارهایی به‌مراتب کمتر نیک‌خواهانه. از ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۸ او شاهد چیزی بود که آن را «جنگ چهار‌ساله» نامید؛ درگیری خونین و طولانی میان دو گروه رقیب شامپانزه در گومبه.

اما گودال روی آرام شامپانزه‌ها را نیز کشف کرد؛ آنها بازی می‌کنند، غلغلک می‌دهند، می‌بوسند، سوگواری می‌کنند و پس از مشاجره، با ژست‌های تسلیم و عذرخواهی آشتی می‌کنند.

در سال ۲۰۰۹ گودال در گفت‌وگویی با آندریا ساکس از مجله تایم درباره حضور میدانی‌اش سخن گفت و برخی از گران‌بهاترین لحظات خود با شامپانزه‌ها را به اشتراک گذاشت. میلیاردها انسان نیز به او اعتماد کردند. ما به او اعتماد کردیم که چیزی شبیه یک سفیر میان انسان‌ها و نزدیک‌ترین خویشاوندان ژنتیکی‌مان باشد. ما به او اعتماد کردیم که مدافع طبیعت و حامی حفاظت از جهان وحش باشد و این اعتمادی بود که نتیجه داد.

گودال در آخرین مقاله‌اش برای مجله تایم در سال ۲۰۲۱، نه از جانوران، بلکه از گیاهان نوشت؛ درباره پیامدهای ویرانگری که ممکن است سیاره در پی قطع‌کردن، ریشه‌کن‌کردن و سوزاندن میلیون‌ها هکتار درخت در هر سال متحمل شود. او نوشت زمانی این سیاره خانه‌ شش تریلیون درخت بود، اما اکنون تعدادشان به نصف رسیده است. او خوانندگان را به پشتیبانی از کارزار «یک تریلیون درخت» فراخواند؛ تلاشی برای کاشت یک تریلیون درخت تا سال ۲۰۳۰. همچنین نام خود را به ابتکاری مشابه نام «درختان برای جین» پیوند زد. گودال نوشت: از فضا، سیاره ما ترکیبی از سفید و آبی و قهوه‌ای و سبز است و این سبز است که در حال نابودی است. او نوشت: «کاشتن و حفاظت از یک تریلیون درخت عدد بزرگی است، حتی در یک بازه 10ساله. اما اگر همه کمک کنند، شانسی واقعی برای ایجاد تغییر داریم. بیایید با هم سیاره‌ای پایدار برای نسل‌های آینده بسازیم. امروز به ما بپیوندید. بیایید به سیاره‌مان دلیل تازه‌ای برای امید بدهیم».

در نزدیک به یک قرن زندگی‌، گودال سراسر امید بود. در آخرین گفت‌وگوی خود با تایم، در همان سال ۲۰۲۱، گفت: «من در آستانه ترک این جهان با همه آشفته‌حالی‌هایش هستم، درحالی‌که جوانان باید در آن رشد کنند. اگر آنها تسلیم یأس و تاریکی شوند، کار تمام است. اگر امید نداشته باشند، در بی‌تفاوتی فرومی‌روند؛ امید راهی اساسی برای عبور از این وضعیت است».

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.