کارشناسان ریسک شکست دوباره در بازار سرمایه را بررسی می‌کنند
بورس فریبنده
بورس در سال ۱۴۰۲ رکورد تاریخی خود را شکست و با عبور از قله خبرساز سال ۱۳۹۹ یعنی دو میلیون و ۱۰۳ هزار واحد هم‌اکنون عدد دو میلیون و ۳۶۵ هزار واحد را در کارنامه خود به ثبت رسانده است. رکوردشکنی بورس این‌بار اما در سکوت رخ داد و جنجال‌ها و صف‌ها و خبرسازی‌های سال ۱۳۹۹ را به‌دنبال نداشت.
شرق: بورس در سال ۱۴۰۲ رکورد تاریخی خود را شکست و با عبور از قله خبرساز سال ۱۳۹۹ یعنی دو میلیون و ۱۰۳ هزار واحد هم‌اکنون عدد دو میلیون و ۳۶۵ هزار واحد را در کارنامه خود به ثبت رسانده است. رکوردشکنی بورس این‌بار اما در سکوت رخ داد و جنجال‌ها و صف‌ها و خبرسازی‌های سال ۱۳۹۹ را به‌دنبال نداشت. علت هم تنها یک گزاره به نظر می‌رسد: «چشم مردم از بازار سرمایه ترسیده است». با این حال وسوسه‌های صعود دوباره شاخص کل و رکوردشکنی آن، همچنان دست از سر مردم برنمی‌دارد؛ مردمی که این سال‌ها با جهش مداوم نرخ تورم با دلهره ازدست‌دادن یک‌شبه دارایی‌هایشان مدام دست و پنجه نرم کرده‌اند و به دنبال مأمنی برای حفظ ارزش سرمایه خود سرگردان بازارهای مختلف و ریسک‌هایش شده‌اند. اما آیا شکست بورس دوباره تکرار می‌شود؟
بارقه‌های امید در بازار سرمایه
سهام‌داران بازار سرمایه در دو سال گذشته روزهای بسیار بدی را پشت سر گذاشته‌اند. بسیاری تمام دار‌و‌ندارشان را بورس باختند و برخی در انتظاری طولانی به تماشای بازار سرخ نشستند تا بلکه دوباره سرمایه رفته را احیا کنند. هرچند با احیای سرمایه اولیه، باز هم تورم در آستانه ۵۰ درصد به سهام‌داران بورس زیان رسانده است. حالا اما سال ۱۴۰۲ با اقبال بورس مواجه بوده و شاخص کل رکورد تاریخی سال ۱۳۹۹ را شکسته و به قله دو میلیون ۳۶۵ هزار واحد رسیده است. صعود مدامی که گهگدار با عقبگردهای کوچک همراه بوده اما در‌مجموع رضایت سهام‌داران را به دنبال داشته و امیدها را برای جبران زیان‌های سین در دل آنها زنده کرده است. در همین زمینه چندی پیش دنیای اقتصاد درباره آینده بازار سرمایه یک نظرسنجی با شرکت ۴۰ کارشناس منتشر کرده که براساس آن بیشتر این کارشناسان معتقد هستند بورس در سال ۱۴۰۲ روند صعودی خود را حفظ می‌کند و در مقایسه با بازارهای دیگر سود و بازدهی بیشتری خواهد داشت. در نظرسنجی دیگری صاحب‌نظران معتقدند تا پایان بهار نماگرهای بورسی همچنان شیب رو به بالا و معتدل را تجربه خواهند کرد و صنایع و شرکت‌های دلارمحور، شانس بیشتری برای رشد خواهند داشت. سرمایه‌گذاران اعتقاد دارند که بازار با رهبری ارز می‌تواند نقدینگی بیشتری را جذب کند. فعالان اقتصادی قیمت‌گذاری دستوری و دخالت در روند بازار را بزرگ‌ترین ریسک در داد و ستدها دانسته و آن را مانع از رشد بورس می‌دانند. در نظرسنجی به‌عمل‌آمده، ۴۰ درصد از شرکت‌کنندگان اعتقاد داشتند که بورس تهران تا پایان خرداد سال جاری رشدی بیش از ۲۵ درصد را تجربه خواهد کرد. ۳۰ درصد هم معتقد بودند رشد ۱۵ تا ۲۵ درصدی در انتظار بورس است. ۲۵ درصد هم رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی را پیش‌بینی کرده‌اند.
علت رشد بورس چیست؟
حالا بسیاری از سهام‌دارانی که چشمشان از این بازار ترسیده، با احتیاط به پنل‌های معاملاتی خود نزدیک شده‌اند و برای بازی دوباره در این زمینه گرفتار تردید شده‌اند. عباسعلی حقانی‌نسب، کارشناس ارشد بازار سرمایه، علت اصلی رشد شاخص بورس در سال ۱۴۰۲ را جاماندگی بازار سرمایه از سایر بازارها می‌داند و به «شرق» می‌گوید که «شاخص واقعی در بازار سرمایه هنوز رشد نکرده است و از سال ۱۳۹۹ تاکنون سالانه ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان سود تقسیم شده و این سود از شرکت‌ها خارج شده اما عملا این میزان تقسیم سود تأثیر منفی بر شاخص کل نگذاشته است؛ بنابراین رشد شاخص کل بورس درحالحاضر رشد غیرواقعی است». او در ادامه با اشاره به خبر دریافت مالیات ۶۰ درصدی از سوداگران مسکن می‌گوید که این دسته اخبار به همراه وعده‌هایی که حاکی از محدودیت معاملات ارز برای سفته‌بازان و... است، باعث شده سرمایه‌گذاران سرمایه خود را به بورس منتقل کنند و این مسئله، یکی دیگر از علل رشد شاخص کل بورس است. ضمن اینکه صعود تورم را هم باید یکی دیگر از عوامل رشد شاخص بورس دانست. فرید اسماعیلیان، فعال بازار سرمایه و کارشناس سرمایه‌گذاری هم به پایگاه اطلاع‌رسانی اتاق بازرگانی ایران گفته است که «بورس در‌حال بازیابی جایگاه خود در میان بازارهای موازی است که بیش از دو سال بازدهی بالاتر از بازار سرمایه داشتند و نقدینگی نیز با توجه به تحولات اقتصاد کلان و آرامش نسبی در فضای سیاسی، این موضوع را درک کرده است». او با اشاره به شکست مقاومت تاریخی شاخص کل توضیح داده است: «پول‌هایی که حاضر به خرید سهام در منطقه بالای مقاومت هستند، تا اینجای کار حتی اجازه اصلاح زمانی قابل‌توجه هم به بازار نداده‌اند؛ اما وضعیت فعلی معاملات با وجود مقبول‌بودن ارزش معاملات حاکی از این است که بروز یک اصلاح برای شاخص کل بسیار محتمل است و فعالان بازار باید در تحلیل‌های خود این موضوع را نیز در نظر بگیرند». اسماعیلیان تأکید می‌کند: «هیچ مصداقی وجود ندارد که اصلاح شاخص کل و منفی‌شدن فضای بازار در این دوره به‌معنای آخر کار بازار و تغییر روند آن باشد بلکه انتظار می‌رود با یک اصلاح درست قیمتی و زمانی، به‌واسطه ورود پول‌های پارک‌شده در حساب متقاضیان سهام، بورس با رشد مطلوبی مواجه شود».
متولیان بورس: به فکر سرمایه‌گذاری بلندمدت باشید!
رضا عیوض‌لو، معاون نظارت بر بورس‌های سازمان بورس هم دیروز در یک برنامه رادیویی گفت که «بازار سرمایه در دو سال گذشته نسبت به بازارهای دیگر عقب‌ماندگی پیدا کرد و درحالحاضر درصدد جبران این عقب‌ماندگی است. از طرفی دیگر، شاهد افزایش سودآوری شرکت‌های بورسی و فرابورسی هستیم که به مدد افزایش قیمت محصولات آنها و تورم به وجود آمده و در نتیجه درآمد شرکت‌ها و سود آنها را افزایش داده است. به گزارش فارس این مدیر بازار سرمایه با بیان اینکه درحالحاضر شاهد شرایط باثبات در بورس هستیم، گفت: «رشدی که در سه ماه اخیر در بازار سرمایه شاهد هستیم، از دید تولیدکنندگان اتفاق خوبی است که می‌توانند با هدایت منابع به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و انجام سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، از نوسانات در امان بمانند و اگر بخواهیم توصیه‌ای به سرمایه‌گذاران داشته باشیم، این است که برای مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری اگر حرفه‌ای نیستند، حتما از صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد شوند و در بازار
سرمایه‌گذاری کنند». عیوض‌لو در ادامه تأکید کرد: «افراد غیرحرفه‌ای تا حد امکان از سرمایه‌گذاری مستقیم و خرید و فروش شرکت‌ها پرهیز کنند، چون ممکن است دچار آسیب‌هایی از محل نوسانات بازار شوند». عضو هیئت‌مدیره سازمان بورس درباره شرایط تورمی و نگرانی مردم برای سرمایه‌گذاری در بورس گفت: «من متوجه نگرانی مردم هستم اما تجربه نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت در بورس ما را نسبت به تورم مصون می‌کند و این بازار مأمنی برای حفظ نوسانات تورمی است، البته باید سرمایه‌گذاری در بورس با مطالعه و به شکل سرمایه‌گذاری غیرمستقیم انجام شود و شرکت‌ها می‌توانند به افزایش تأمین مالی بنگاه‌های خود از بازار سرمایه اقدام کنند و شرکت‌های بورسی و فرابورسی می‌توانند از جریان نقدینگی موجود در بازار استفاده کنند و این منابع را برای تأمین سرمایه در گردش یا اجرای طرح‌های در دست اجرا به کار بگیرند و ما پیشنهاد می‌دهیم صاحبان کسب‌و‌کار و شرکت‌ها از منابع موجود بازار سرمایه استفاده کنند که اثر این سرمایه‌گذاری‌ها در پنج تا ۱۰ سال آینده در اقتصاد مشاهده خواهد شد».
احتیاط کنید!
با‌این‌حال برخی کارشناسان نسبت به وضعیت بورس و رعایت احتیاط در این بازار هشدار می‌دهند. داوود سوری، اقتصاددان، در گفت‌وگویی که با اکو ایران داشته است، توضیح می‌دهد که بازار سرمایه در ایران انعکاس خوبی از اقتصاد کشور نیست؛ چراکه وقتی از بازار سهام شرکت‌ها صحبت می‌شود، به نظر می‌آید صحبت از یک اقتصاد رقابتی با کمترین دخالت دولتی‌ها مطرح است، در‌حالی‌که در اقتصاد ما این‌چنین نیست. او توضیح می‌دهد که در اقتصاد کشور به دلیل اینکه مشخص نیست دولت هر‌روز چه تصمیمی می‌گیرد و این تصمیم‌ها چه تأثیری بر وضعیت درآمدی شرکت‌ها دارد، نمی‌توان تحلیلی درست ارائه داد و نااطمینانی بزرگ‌ترین چالشی است که در بازار سهام وجود دارد و منشأ آن هم دولت و تصمیم‌های دولتی و اداری است که نااطمینانی را در بازار بیشتر می‌کند. عباسعلی حقانی‌نسب، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه هم با سوری هم‌عقیده است و به «شرق» توضیح می‌دهد که «ساختارهای بازار سرمایه در سال ۱۴۰۲ تفاوت چندانی با ساختار بازار در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ ندارد و به نظر می‌رسد دولت برای کنترل بازارهای واسطه‌ای مانند ارز، خودرو و مسکن تصمیم دارد بورس را جذاب نشان بدهد و از سمت دیگر به دلیل استهلاک سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی می‌خواهد نقدینگی سرگردان را به سمت سرمایه‌گذاری در صنایع ببرد؛ بنابراین اگرچه گرایش سرمایه به بورس ذاتا و ماهیتا اتفاق خوبی است اما به دلیل سابقه دولت‌های ناکارآمد در بازار سرمایه ایران باید مراقب بود و چشم‌بسته به این بازار اعتماد نکرد». او در ادامه تأکید می‌کند که همچنان سهم سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه ایران بسیار پایین است و تنها بین نیم تا یک درصد سرمایه بورس را تشکیل می‌دهد. این به آن معناست که مردم همچنان به‌صورت مستقیم وارد بورس می‌شوند و سرمایه خود را به صندوق‌ها و سبدگردان‌ها نمی‌سپارند و این مسئله خطر و ریسک بزرگی برای سهام‌داران خرد به دنبال دارد.
