فاطمی‌امین با 182 رأی موافق و 84 رأی مخالف توانست اعتماد دوباره بهارستان‌نشینان را جلب کند
در جلسه استیضاح وزیر صمت چه گذشت؟
روز موعود فرا رسید و استیضاح‌کنندگان سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت پس از گذشتن از هفت خان مخالفت‌های هیئت‌رئیسه و شخص رئیس مجلس بالاخره روز گذشته توانستند وزیر صمت و به قولی نورچشمی رئیس‌جمهور را برای استیضاح و پاسخ‌گویی به صحن علنی بکشانند.
معصومه معظمی: روز موعود فرا رسید و استیضاح‌کنندگان سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت پس از گذشتن از هفت خان مخالفت‌های هیئت‌رئیسه و شخص رئیس مجلس بالاخره روز گذشته توانستند وزیر صمت و به قولی نورچشمی رئیس‌جمهور را برای استیضاح و پاسخ‌گویی به صحن علنی بکشانند. هرچند تا پیش از این شواهد و قرائن نشان می‌داد وزیر صمت برای گرفتن رأی اعتماد دوباره شانس چندانی ندارد و نوبت اول استیضاح، رئیس مجلس در جلسه اعلام وصول طرح، مانع از این کار شده بود و از استیضاح‌کنندگان برای او فرصتی دوماهه گرفت، اما بعد از اینکه فرصت مدنظر به اتمام رسید و وزیر مربوطه نتوانست وعده‌هایش را محقق کند و دولت که به بهانه تفکیک وزارت صمت به دو وزارتخانه صنعت و معدن و بازرگانی این وقت اضافه را خریده بود نیز به تعهدش عمل نکرد، استیضاح‌کنندگان با تعداد بیشتری استیضاح دوباره را کلید زدند. بااین‌حال، درست چند روز مانده به جلسه استیضاح، ورق برگشت و وزیری که تا پیش از این هر دو بار نتوانسته بود نمایندگان استیضاح‌کننده را قانع کند، با اقبالی عمومی از سوی مجلسی‌ها مواجه شد و با اخبار تمجیدی صداوسیما و مصاحبه‌های حمایتی برخی نمایندگان مواجه شد؛ اتفاقی که خبر از رایزنی‌های گسترده دولت با مجلس داشت و برخی استیضاح‌کنندگان هم این موضوع را به‌صراحت اعلام کردند. در نهایت هم فاطمی‌امین که یکباره عملکردش مقبول افتاد، با 182 رأی موافق و 84 رأی مخالف توانست اعتماد دوباره بهارستان‌نشینان را در سایه مخالفت برخی منتقدان و استیضاح‌کنندگان جلب کند و وزیر بماند؛ جلسه‌ای که البته حواشی‌ای نیز به همراه داشت.
این جلسه البته تفاوت‌هایی نسبت به جلسه قبلی طرح استیضاح این وزیر در مجلس داشت و سیدابراهیم رئیسی برخلاف روال همیشه که برای حمایت از وزیر خود در صحن حاضر شده و از او دفاع میکند، در این جلسه حاضر نشد و دلیل این امر استقبال او از نخست‌وزیر ارمنستان عنوان شد. البته محسن دهنوی، عضو هیئت‌رئیسه اعلام کرد که رئیس‌جمهور حمایت شفاهی و کتبی خود از وزیرش را به مجلس اعلام کرده و از نمایندگان خواسته است به فاطمی‌امین اعتمادی دوباره داشته باشند و اجازه ادامه خدمت را به او بدهند. از این‌رو فاطمی‌امین روز گذشته همراه با برخی اعضای کابینه در غیاب رئیس‌جمهور وارد صحن شد.
استیضاح‌کنندگان و حواشی نطقشان
جلال رشیدی‌کوچی، نماینده مرودشت که عملکردش در مجلس یازدهم نشان از صراحت بیان و لهجه او دارد، به‌عنوان اولین منتقد عملکرد وزیر صمت و نماینده خواستار استیضاح فاطمی‌امین پشت تریبون قرار گرفت و گفت: متأسفانه با وجود اینکه در ابتدا به نظر می‌رسید وزیر صمت کفایت و توانمندی لازم برای مدیریت این وزارتخانه را دارد اما به مرور و بعد از گذشت چند ماه یک به یک برخی از نکات ضعف نمایان شد. امروز صرفا به موضوع خودرو و واردات آن می‌پردازم و سعی می‌کنم صادقانه سخن بگویم تا شرمنده نباشم. این نماینده مجلس بیان کرد: «از دولت فسادستیز و انقلابی آقای رئیسی انتظار داشته و داریم تا در برابر زیاده‌خواهی زیاده‌خواهان به‌ویژه خودروسازان بایستد نه اینکه خدای ناکرده با آنها همراهی و دستورات آنان را اجرائی کند. مگر مقام معظم رهبری نفرمودند مردم از خودروسازان ناراضی هستند و حق با مردم است». اما گویی صراحت بیان رشیدی‌کوچی به مذاق برخی نمایندگان موافق وزیر خوش نیامد و با دو‌دو‌گفتن‌ها مانع از ادامه سخنانش می‌شدند. پس از او حسن نوروزی، نماینده رباط‌کریم پشت تریبون رفت و صراحتا فاطمی‌امین را «دروغگو» خطاب کرد و گفت: «شما در رابطه با خودرو به مجلس قول دادید که شرکت‌های ایران‌خودرو و سایپا را ظرف مدت دو ماه به صاحبان اصلی خود واگذار کنید، اما اکنون هشت ماه گذشته و کاری انجام ندادید. چرا دروغ گفتید؟ در‌حالی‌که می‌توانستید بگویید یک سال دیگر این کار را انجام می‌دهم». موافقان وزیر صمت این بار هم با دو‌دو‌گفتن نظم جلسه را به هم زدند. نوروزی هم به نمایندگان گفت که مگر رهبری نگفت که دودو نکنید؟ اما گوش آنها بدهکار نبود، حتی بعد از تذکر چند‌باره رئیس مجلس! در ادامه صدیف بدری، نماینده مردم اردبیل در مجلس در موافقت با استیضاح از کیفیت خودرو انتقاد کرده و نسبت به عدم حذف قرعه‌کشی خودرو اعتراض کرد. او گفت: «کاهش قیمت تمام‌شده خودرو یکی از وعده‌های وزیر بود، شاهد هیچ حرکت مثبتی در کنترل بازار خودرو و خروج دلالان از بازار نیستیم». بدری عدم شایسته‌سالاری در وزارت صنعت را از دلایل استیضاح دانست. اما پس از پایان اظهارات بدری، نمایندگان موافق وزیر صمت باز هم با فریاد دودو مخالفت خود را با استیضاح اعلام کردند. هاجر چنارانی، نماینده نیشابور هم چهارمین نماینده موافق استیضاح بود که وقتی پشت تریبون قرار گرفت و به عنوان مخالف وزیر صحبت کرد. نمایندگان موافق وزیر در برابر هر انتقاد این نماینده از وزیر باز هم دو‌دو‌گویان فضای مجلس را ملتهب می‌کردند. اما او برخلاف دو نماینده پیشین به این رفتار واکنش نشان داد و تلویحا به لابی گسترده و وعده‌های داده‌شده دولت به آنها اشاره کرد و گفت: «برخی از نمایندگان مجلس از بدو ورود گزینه دو را اعلام می‌کنند لذا باید مشخص شود این دو از کجا آمده است؛ از تماس‌های دیشب و فشارهای بسیار به نمایندگان و لابی‌های مکرر!». اظهارات او باعث اعتراض شدید نمایندگان با دو‌دو‌گفتن شد؛ تا جایی که قالیباف نمایندگان را به سکوت و آرامش دعوت کرد. همین حرف‌ها هم با واکنش‌های اعتراضی سایر نمایندگان مواجه شد تا جایی که تعدادی از نمایندگان دور صندلی چنارانی جمع شده و به او انتقاد می‌کردند. البته دقایقی بعد از آن چنارانی گفت‌وگویی انتقادی با معاون‌اول داشت که برخی از نمایندگان سعی در اتمام آن داشتند. یکی از نمایندگانی که انتقادات تندی به فاطمی‌امین مطرح کرد، سیاهکلی بود. او حرف‌هایش را تا جایی پیش برد که امروز را روز اعلام استقلال مجلس نامید و حتی در جای دیگر هم خطاب به نمایندگانی که دودو می‌کردند، گفت که شلوغ نکنند.
لطف‌الله سیاهکلی، طراح استیضاح وزیر صمت هم زمان بیان سخنانش با همین پدیده دو‌دوکردن نمایندگان مواجه شده بود، به منتقدانش این جمله را گفت که دودو کنید اما در آخر همین افراد در برگه رأی چهار (به نشانه موافقت با استیضاح) را می‌نویسند (نکته‌ای که بارها برخی نمایندگان در رأی‌گیری‌ها از خود نشان داده و حرف و عملشان یکی نبوده است).
وزیری که از وزیرماندنش مطمئن بود!
در ادامه نوبت به نطق اول فاطمی‌امین رسید و او از دلایل غیاب رئیس‌جمهور گفت و نامه او را برای نمایندگان قرائت کرد. وزیر صمت در ادامه گفت: «در وزارت صنعت، معدن و تجارت در چهار سال قبل از من پنج وزیر و سرپرست مدیریت کرده‌اند که این موضوع حاوی دو پیام است؛ اولین پیام پرچالش بودن و پردردسر بودن حوزه است و دوم ثبات مدیریتی در این وزارتخانه وجود نداشته، چالش‌های انبوه که باعث تغییرات مدیریتی شده، انباشته شده‌اند و ما وارث مشکلات انباشته‌ای هستیم که باید با هوشمندی آنها را اولویت‌بندی کنیم». فاطمی‌امین برخلاف گذشته، چند روز پیش با اطمینان از جلب اعتماد مجلس و قانع‌کردن نمایندگان سخن گفته بود، نکته‌ای که می‌تواند نشان از همان لابی گسترده‌ای باشد که برخی نمایندگان از آن سخن گفته‌اند. همان مسئله‌ای که باعث شد رئیسی با خیال آسوده در مجلس حضور نیابد و دفاع از وزیر در‌حال استیضاحش را به خودش ندهد و بداند که مجلس همسو دست به چنین ریسکی نمی‌زند. اما وزیر در حال استیضاح در ادامه سخنانش پذیرفت که در برخی موارد اشکالاتی وجود دارد. او بیان کرد: «اعتراف می‌کنم و قبول دارم که مسائلی کماکان در بخش صنعت، معدن و تجارت وجود دارد؛ اما اولویت‌بندی کرده‌ایم و به اولویت‌ها پرداخته‌ایم. البته خبرهای بسیار خوبی امروز برای نمایندگان مردم دارم».
رفتاری که اخلاقی نیست
اگرچه روز گذشته مجلس برای دومین بار به وزیر صمتی که تا پیش از این به عملکردش انتقاد شدیدی داشت، رأی اعتمادی دوباره داد، اما نحوه برخورد موافقان وزیر با همکاران خود را که استیضاح‌کنندگان وزیر صمت بودند، شاید نتوان بدعت نامید؛ چرا‌که پیش‌از‌این هم شاهد چنین رفتارهایی از سوی نمایندگانی که خلاف نظرشان نطق کرده‌اند، بوده‌ایم. بااین‌حال، رویه‌ای خلاف اخلاق است که بارها رهبری انقلاب هم نسبت به آن به نمایندگان تذکر داده‌اند. از‌این‌رو با برخی نمایندگان استیضاح‌کننده وزیر صمت درباره جلسه استیضاح و برخوردهای ناخوشایند همکاران‌شان گفت‌وگو کرده‌ایم.
رایزنی‌ها در وزیرماندن فاطمی‌امین مؤثر بود
جلال رشیدی‌کوچی، نماینده موافق استیضاح وزیر صمت، در گفت‌وگو با «شرق» درباره این رفتار خلاف عرف نمایندگان با استیضاح‌کنندگان وزیر گفت: «این رفتار در مجلس نسبتا عادی است؛ اما انتظار می‌رود اگر عنوان مجلس انقلابی را یدک می‌کشیم، حداقل رفتارمان در تراز انقلاب باشد». نماینده مرودشت در مجلس یازدهم همچنین درباره رایزنی‌های گسترده دولت با نمایندگان برای ابقای فاطمی‌امین این‌طور گفت: «رایزنی‌های گسترده‌ای از سوی دولت با نمایندگان برای ابقای فاطمی‌امین صورت گرفت و نتیجه‌اش را در جلسه استیضاح وزیر صمت دیدیم و این رایزنی‌ها نتیجه داد و او همچنان وزیر ماند». این نماینده موافق استیضاح وزیر صمت درباره دلیل این اتفاق بیان کرد: «نمایندگانی که نظرشان بینابین بود، با رایزنی‌هایی که صورت گرفت و جلساتی که برگزار شد، حتی رئیس‌جمهور جلسه‌ای با استیضاح‌کنندگان برگزار و کابینه دولت در‌این‌باره بسیار فعال عمل کرد، نگاهشان تغییر کرد».
او در پاسخ به این سؤال که آیا عملکرد وزیر یک‌شبه تغییر کرد یا رایزنی‌ها تأثیرگذار بود که فاطمی‌امین باز هم وزیر ماند؟ تصریح کرد: «قطعا رایزنی‌هایی که انجام شده، باعث ابقای وزیر صمت شده و عملکرد وزیر هیچ تغییر مثبتی نداشته است. خیلی از نمایندگان هم نگاهشان این بود که اگر وزیر استیضاح شود، حداقل سه ماه طول می‌کشد که وزیر جدید معرفی شود و این وزارتخانه هم در این مدت با سرپرستی اداره خواهد شد که نمی‌دانیم چه عملکردی خواهد داشت. بعد هم به بحث بودجه می‌خوریم و تعیین وزیر جدید به حدود شش، هفت ماه آینده موکول می‌شود و عملا این وزارتخانه با سرپرست اداره خواهد شد و در نتیجه این وزارتخانه پایداری لازم را نخواهد داشت؛ بنابراین تصمیم گرفتند به وزیر فعلی باز هم رأی اعتماد بدهند».
دولت از صداوسیما، رسانه‌ها و همه امکاناتش برای ابقای وزیر صمت بهره گرفت
لطف‌الله سیاهکلی، عضو کمیسیون صنایع و معادن و طراح استیضاح وزیر صمت نیز در گفت‌وگو با «شرق» در این زمینه گفت: «یکی از دلایل اصلی نمایندگان برای رأی اعتماد دوباره به وزیر صمت، این بود که شرایط فعلی کشور و ناآرامی‌ها را مدنظر داشتند و تصور می‌کردند ممکن است دشمن از این موضوع سوءاستفاده کند. دوم اینکه دولت هشت ماه فرصت داشت برای ماندن وزیر صمت لابی‌گری کند و موفق هم شد با لابی‌گری وزیر را نگه دارد». او ادامه داد: «البته در جلسه با رئیس‌جمهور استیضاح‌کنندگان از توضیحات قانع نشدند، اما ظرفیت لابی دولت تا حدی قوی بود که در چند روز گذشته توانست نظر نمایندگان را عوض کند و فضا را به نفع وزیر صمت تغییر دهد تا آقای فاطمی‌امین همچنان وزیر بماند». او درخصوص شائبه‌هایی مبنی بر هزینه زیاد دولت برای برخی رسانه‌ها جهت حمایت از وزیر صمت در روزهای منتهی به جلسه استیضاح گفت: «وزارتخانه رایزنی‌های وسیعی انجام داد و از همه ظرفیت‌هایش استفاده کرد. در حوزه رسانه‌ای چه رادیو و چه تلویزیون 10 روز تمام هم صدا و هم سیما برای وزیر صمت تبلیغات انجام داد و رسانه‌های دیگر هم تا حدی در اختیارش بودند. دلیل این کار را باید از خود رسانه‌ها پرسید، اما دولت از همه ظرفیت‌ها بهره برد». طراح استیضاح وزیر صمت با انتقاد از عملکرد ناصواب برخی موافقان وزیر در برخورد با همکاران خود اظهار کرد: «برخلاف آنها، ما در نطق خود در مخالفت با وزیر سخنان و نظرات‌مان را فنی و در نهایت ادب و احترام و بدون هتک حرمت بیان کردیم که نشان می‌دهد مجلس از بلوغ خوبی برخوردار است. ما با کسی سر دعوا و نزاع نداریم و مردم هم به‌درستی این موضوع را قضاوت خواهند کرد».
شرایط اعتراضات به داد وزیر صمت رسید
علاوه بر سیاهکلی، احمد علیرضابیگی، دیگر موافق استیضاح وزیر صمت، درباره جلسه استیضاح وزیر صمت و اعتماد دوباره مجلس به فاطمی‌امین در‌حالی‌که تا پیش از این فضای مجلس به نفع او نبود، به «شرق» گفت: «مهم‌ترین دلیل رأی‌آوری دوباره فاطمی‌امین برمی‌گردد به فضای کنونی کشور. مجلس احساس کرد اگر به وزیر اعتماد دوباره نکند، نابسامانی و بلاتکلیفی در وزارت صمت رخ می‌دهد که در این فضای کشور تشدید‌کننده نابسامانی‌ها خواهد شد. به همین دلیل بخش عمده توجه مجلس به این نکته معطوف شد و ناآرامی‌های فعلی جامعه باعث نجات وزیر صمت از استیضاح شد». او ادامه داد: «نکته دیگر اینکه بالاخره یک زمینه سیاسی ناشی از تعلق خاطر مجلس به دولت نیز وجود دارد و پیش از این گفته بودم اگر دولت احساس کند وزیر در جلسه رأی اعتماد موفق نخواهد شد، حتما قبل از جلسه رأی اعتماد وزیر استعفا می‌دهد و اگر چنین احساسی نداشته باشد، وزیر می‌ماند و در جلسه استیضاح شرکت میکند». این عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور درخصوص رایزنی‌های صورت‌گرفته نیز تأکید کرد: «همیشه در زمان استیضاح وزرا رایزنی‌هایی از سوی دولت با نمایندگان شکل می‌گیرد، اما به دلیل تعلق خاطر دولت به فاطمی‌امین این رایزنی‌ها بیشتر بود». علیرضابیگی با بیان اینکه مجلس با رأی اعتماد دوباره به فاطمی‌امین اعتبار و آبروی خود را در گرو این اعتماد گذاشته است، گفت: «البته پیامد این رأی دوباره مجلس این بود که مسئولیت استمرار تصدی‌گری کارهای گذشته و آینده آقای فاطمی‌امین را بر عهده گرفت. البته مجلس فرصت دیگری ندارد و سال آینده فصل انتخابات است و مجلس مطالبه‌گری نخواهد بود. در‌عین‌حال دولت هم بارش سنگین‌تر شد؛ چرا‌که مجلس اعتبارش را در گرو این وزیر گذاشت و خود دولت هم برای اینکه اثبات کند پافشاری‌اش روی باقی‌ماندن وزیرش درست بوده، باید تلاش کند این وزیر کارکرد بهتری داشته باشد».
او در توضیح حاشیه پیش‌آمده در جلسه استیضاح وزیر صمت هم بیان کرد: «این اتفاقات و حواشی جلسه استیضاح سنت سیئه‌ای است که وجود دارد. وقتی بخشی از مجلس با موضوعی مخالفت دارد یا احساس میکند طبق میلش نیست، این مخالفت را با دودو اعلام میکند. البته این اقدام چند بار مورد تذکر رهبری قرار گرفته است، اما این رفتار بارها تکرار می‌شود». او با بیان خاطره‌ای از این واقعه که برای خودش اتفاق افتاده است، گفت: «حتی بدتر از دو‌دو‌کردن‌ها در مخالفت با سخنان یک نماینده را در قبال خودم شاهد بوده‌ام. درخصوص اعتراض به اعلام نتایج شورای نگهبان گروهی می‌خواستند من را از پشت میکروفن پایین بیندازند و حتی با فحاشی مواجه شدم. آن زمان جلسه مجلس متوقف شد تا جو ساکت شود. بارها تذکر داده شد تا جو آرام شود و بتوانم حرفم را به‌عنوان نماینده مجلس تمام کنم». این نماینده موافق استیضاح وزیر صمت ادعای تفکیک وزارت صمت به دو وزارتخانه را ادعایی کذب و برای فرصت خریدن دولت دانست و تأکید کرد: «این موضوع یک بحث انحرافی دولت برای فرصت‌گرفتن و زمان‌خریدن از مجلس بود؛ در‌حالی‌که مجلس اعلام کرده بود تفکیک دو وزارتخانه محلی از اعراب ندارد و مجلس موافق تشکیل یک وزارتخانه دیگر نیست، آقای رئیسی گفت دو وزیر برای دو وزارتخانه معرفی خواهد کرد. به هر حال این ترفندی از سوی دولت برای زمان‌خریدن از مجلس بود که به هدفش هم رسید».
