سیاحت مکرون، تجارت پوتین

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: هم‌زمان با پیاده‌روی نمادین اما بی‌حاصل رئیس‌جمهور فرانسه در چنگدو برای نرم‌کردن همتای چینی خود، ولادیمیر پوتین در دهلی‌نو با استقبال استراتژیک نارندرا مودی، شریان‌های حیاتی اقتصاد جنگی خود را تضمین کرد. در حالی که امانوئل مکرون در چین با دست رد شی‌جین‌پینگ به قراردادهای تجاری و نفود برای صلح اوکراین روبه‌رو شد؛ رئیس‌جمهور روسیه در هند با نقدکردن کارت «نفت و سلاح»، شکاف میان غرب و جنوب جهانی را عمیق‌تر کرد؛ روایتی از دو سفر موازی که نشان می‌دهد جهان دیگر منتظر نسخه‌های پاریس و واشنگتن نمی‌ماند. پاریس در پکن به دنبال «پرستیژ» بود و مسکو در دهلی به دنبال «بقا»؛ و این پوتین بود که با جیب پرتر به خانه برگشت. وقتی مکرون در دانشگاه سیچوان درباره «افسانه‌بودن زوال غرب» سخنرانی می‌کرد، در هزاران کیلومتر آن‌طرف‌تر، پوتین و مودی مشغول امضای سندی بودند که عملا میخ آخر را بر تابوت تحریم‌های غرب می‌کوبید؛ تصویری عریان از اینکه چگونه «رئال‌پلیتیک شرقی» بر «ایدئالیسم اروپایی» چیره شده است. برای درک عمق فاجعه دیپلماتیک اروپا در این هفته، باید ابتدا به صحنه‌آرایی دهلی‌نو نگاه کنیم. ولادیمیر پوتین به محض خروج از هواپیما، دقیقا همان چیزی را به دست آورد که برای مصرف داخلی به آن نیاز داشت: استقبال پر زرق و برق. دست‌دادن محکم با نارندرا مودی، فرش قرمز و صحبت از «شراکت راهبردی ویژه و ممتاز»، همگی یک نمایش روابط عمومی بی‌نقص برای کرملین بود تا به روس‌ها ثابت کند کشورشان هنوز یک ابرقدرت است و تلاش غرب برای انزوای آن شکست خورده است. اما نباید فریب ظاهر ماجرا را خورد؛ این ملاقات دو غول برابر نبود. هند، سرزمین آینده است که به پنجمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده و خیز برداشته تا از آلمان و ژاپن عبور کند، در حالی که روسیه، ابرقدرت گذشته، اکنون در حاشیه 10 اقتصاد برتر جهان دست‌وپامی‌زند و احتمالا به‌‌زودی از کره جنوبی و استرالیا هم عقب خواهد افتاد. پشت پرده آن نان‌ونمک‌خوردن‌ها و بیانیه‌های رسمی، رابطه‌ای به‌شدت «معاملاتی» و بی‌رحمانه در جریان است. روسیه به خریدارانی برای نفت، مشتریانی برای سلاح و مشروعیت سیاسی نیاز دارد. در مقابل، هند به دنبال «امنیت انرژی» (یا به زبان ساده‌تر، نفت ارزان) و «خودمختاری استراتژیک» است؛ یعنی آزادی معامله با هر کشور، دقیقا طبق شرایط خودش. پوتین برای چیدن «ویترین» آمده بود، اما مودی جلسه را برای دریافت «تخفیف» برگزار کرد. این واقعیت در کنفرانس خبری مشترک کاملا مشهود بود. مودی اندکی لحن هند در مورد جنگ اوکراین را تیزتر کرد و گفت: «هند بی‌طرف نیست؛ هند طرفدار صلح است». اما محتوا هیچ تغییری نکرده است؛ دهلی‌نو همچنان از مقصردانستن روسیه خودداری می‌کند و حاضر نیست به تحریم‌ها بپیوندد. مودی فقط یک تیتر جذاب‌تر برای خودش دست‌‌وپا کرد، نه یک سیاست متفاوت.

‌بازی با کارت‌های سوخته

در بحث نظامی، وضعیت از تعارفات دیپلماتیک عبور کرده و به گلایه‌های فنی رسیده است. برای دهه‌ها، روسیه ستون فقرات زرادخانه هند بود، اما امروز سهم مسکو از واردات تسلیحاتی هند به کمی بیش از یک‌سوم سقوط کرده است؛ چراکه دهلی هم‌زمان از آمریکا، فرانسه و اسرائیل خرید می‌کند و پول زیادی را به پروژه‌های داخلی «ساخت هند» سرازیر کرده است. پیام مرکزی هند به مسکو در این اجلاس، «ما بیشتر می‌خواهیم» نبود، بلکه «ما عملکرد می‌خواهیم» بود: تحویل سریع‌تر سامانه‌های اس-۴۰۰، ارتقای مناسب جنگنده‌های سوخو-۳۰ موجود و شنیدن بهانه‌های کمتر. تأخیرهای روسیه که مستقیما به اختلالات زنجیره تأمین ناشی از جنگ اوکراین مربوط می‌شود، کاسه صبر ژنرال‌های هندی را لبریز کرده است.

یک نمونه بارز از وضعیت متزلزل روسیه، ماجرای توافق درباره زیردریایی بود که سروصدای زیادی به پا کرد. هم‌زمان با فرود پوتین، رسانه‌ها از یک توافق «فوری» برای اجاره یک زیردریایی هسته‌ای روسی خبر دادند، اما کاشف به عمل آمد که این صرفا گردگیری از یک قرارداد امضاشده در سال ۲۰۱۹ بوده که برای این سفر دوباره بسته‌بندی شده تا به عنوان میلیاردها دلار معامله تازه، فروخته شود. این یک تئاتر کلاسیک پوتینی است: بسته‌بندی مجدد کالاهای قدیمی به عنوان یک دستاورد شگرف و بادکردن هر ذره از اهرم فشار باقی‌مانده برای ایجاد حداکثر نمادپردازی.

 سایه سنگین تعرفه‌های ترامپ

اما در لایه عمیق‌تر این مذاکرات، یک فیل بزرگ در اتاق حضور داشت: دونالد ترامپ. رئیس‌جمهور آمریکا در ماه آگوست تعرفه‌های کالاهای هندی را با اشاره به خرید نفت تخفیف‌دار روسیه توسط دهلی‌نو، تا ۵۰ درصد افزایش داده بود. واشنگتن معتقد است خرید نفت روسیه به تأمین مالی ماشین جنگی مسکو کمک می‌کند. با این حال، هند که دومین واردکننده بزرگ نفت خام روسیه پس از چین است، در این اجلاس نشان داد تسلیم فشار نمی‌شود. مقامات هندی تصریح کردند همیشه به تحریم‌های بین‌المللی پایبند بوده‌اند، اما در مورد خرید نفت روسیه طبق منافع خود عمل می‌کنند. هدف‌گذاری تجارت ۱۰۰ میلیارد دلاری تا سال ۲۰۳۰ و تلاش برای نهایی‌کردن قراردادهای تأمین کود و امنیت شغلی کارگران ماهر هندی در روسیه، پاسخی به تهدیدهای کاخ سفید بود.

مکرون در هزارتوی دیپلماسی چینی

در سوی دیگر قاره آسیا، امانوئل مکرون با وضعیتی کاملا متفاوت دست‌به‌گریبان بود. اگر پوتین با قراردادهای نفتی هرچند ارزان پذیرایی شد، مکرون با چای و لبخند خشک شی‌ جین‌پینگ بدرقه شد. شی‌ جین‌پینگ در اقدامی نادر، مکرون را شخصا تا چنگدو همراهی کرد؛ ژستی که معمولا برای سران قدرت‌های بزرگ خرج نمی‌شود. اما با وجود این صمیمیت ظاهری، بازدید رئیس‌جمهور فرانسه از چین حاصل چندانی فراتر از تقویت اعتبار دیپلماتیک پکن نداشت. سرمایه‌گذاران که امیدوار بودند روزی که با دویدن مکرون در پارک دریاچه جین‌چنگ آغاز شد، با قراردادهای تجاری بزرگ به پایان برسد، ناامید شدند.

نتیجه جلسات پکن فقط ۱۲ توافق‌نامه همکاری در حوزه‌هایی مانند «پیری جمعیت» و «حفاظت از پانداها» بود و هیچ رقم پولی مشخصی اعلام نشد. غایب بزرگ این سفر، قرارداد خرید ۵۰۰ فروند هواپیمای ایرباس بود که شی جین‌پینگ از امضای آن خودداری کرد؛ چراکه می‌خواهد این کارت را برای مذاکرات تجاری با آمریکا و فشار بر بویینگ نگه دارد. همچنین، شی حاضر نشد شرایط را برای تولیدکنندگان نوشیدنی‌های فرانسوی تسهیل کند، زیرا این کار موضع پکن را در چانه‌زنی با بروکسل بر سر تعرفه خودروهای برقی چینی تضعیف می‌کرد. آلیسیا گارسیا هررو، تحلیلگر ارشد، در گفت‌وگو با رویترز به‌درستی اشاره می‌کند که مکرون فکر می‌کرد با توجه به وزن سیاسی‌اش می‌تواند امتیازی بگیرد، اما پاسخ پکن یک «نه» بزرگ بود.

واقعیت جنگ اوکراین

دردناک‌ترین بخش سفر مکرون، ناتوانی او در گرفتن حتی یک امتیاز کوچک درباره جنگ اوکراین بود. چین اخیرا حمایت خود از روسیه را مورد تأکید قرار داده و شی جین‌پینگ هیچ راهکاری برای پایان جنگ به مکرون ارائه نکرد تا او دست پر به اروپا برگردد. مشاوران دولت چین می‌گویند پکن احساس می‌کند دست بالا را دارد و منتظر است بروکسل تسلیم شود و طرح حداقل قیمت برای خودروهای برقی را بپذیرد. یک مشاور چینی حتی با لحنی تحقیرآمیز گفت: «اتحادیه اروپا باید سیاست چین خود را بازنگری کند و آن را بیش از حد به روسیه و اوکراین گره نزند». مکرون تلاش کرد با سخنرانی در دانشگاه سیچوان و بیان اینکه «روایت افول غرب یک دروغ است» و «جهانی که بر اساس چندجانبه‌گرایی ساخته بودیم در حال ترک خوردن است»، چهره‌ای مقتدر از خود نشان دهد؛ اما تضاد میان حرف و عمل در این سفر بیداد می‌کرد. پکن حتی موضوع توافق تجاری با اتحادیه اروپا را با مکرون مطرح نکرد و ترجیح داد از شکاف میان فرانسه (که به تعرفه‌ها رأی مثبت داده) و آلمان (که رأی منفی داده) به نفع خود استفاده کند. مقایسه این دو سفر، یک واقعیت تلخ را برای غرب آشکار می‌کند: جهان غیرغربی در حال سازماندهی مجدد خود بر اساس منافع ملی است، نه ارزش‌های لیبرال. هند اگرچه چین را دشمن اصلی خود می‌داند و نگران وابستگی فزاینده مسکو به پکن است، اما همچنان ترجیح می‌دهد با روسیه معامله کند تا اینکه دنباله‌روی سیاست‌های تحریمی غرب باشد. مودی مانند ترامپ، «معامله‌محور» است اما افق دید طولانی‌تری دارد. در نهایت، پوتین توانست نفت خود را بفروشد و مودی توانست «استقلال» خود را به رخ آمریکا بکشد. اما مکرون در هزارتوی سیاست چین گم شد؛ جایی که نه پانداها توانستند یخ روابط را آب کنند و نه هشدارهای دیپلماتیک توانستند مسیر حمایت چین از روسیه را تغییر دهند. غرب شاید هنوز تکنولوژی و سرمایه بهتری داشته باشد، اما در هفته اول دسامبر ۲۰۲۵، این شرق بود که قواعد بازی را دیکته کرد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.