پیمان بی‌ابهام ریاض-اسلام‌آباد
عربستان سعودی با امضای یک پیمان دفاعی راهبردی با پاکستان، عملا به چتر هسته‌ای این کشور دست یافت؛ توافقی که برای اسلام‌آبادِ گرفتار بحران مالی، یک موهبت حیاتی بود و برای ریاض نشانه‌ای از تغییر اساسی در معماری امنیتی خاورمیانه. این توافق نه‌فقط یک معامله دوجانبه، بلکه پیامی آشکار به آمریکا و اسرائیل است. ریاض بلافاصله پس از امضای توافق، تنها در یک اطلاع‌رسانی، واشنگتن را در جریان گذاشت؛
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: عربستان سعودی با امضای یک پیمان دفاعی راهبردی با پاکستان، عملا به چتر هسته‌ای این کشور دست یافت؛ توافقی که برای اسلام‌آبادِ گرفتار بحران مالی، یک موهبت حیاتی بود و برای ریاض نشانه‌ای از تغییر اساسی در معماری امنیتی خاورمیانه. این توافق نه‌فقط یک معامله دوجانبه، بلکه پیامی آشکار به آمریکا و اسرائیل است. ریاض بلافاصله پس از امضای توافق، تنها در یک اطلاع‌رسانی، واشنگتن را در جریان گذاشت؛ اقدامی که نشان داد سعودی‌ها دیگر منتظر تأیید آمریکا نمی‌مانند و ابتکار عمل را در مسیر ساخت نظم امنیتی تازه به دست گرفته‌اند.
این پیمان مشترک با پاکستان که در قالب «توافق دفاعی راهبردی» امضا شد، بی‌ابهام اعلام می‌کند حمله به یکی از طرفین، حمله به دیگری تلقی می‌شود. برخلاف ساختار ناتو، هیچ سازوکار مشورتی یا تعلیق تصمیم در آن دیده نشده است. مقام‌های پاکستانی نیز تأکید کردند که این پیمان همه ابزارهای نظامی، از‌جمله زرادخانه هسته‌ای را شامل می‌شود. چنین صراحتی آن را به یکی از جدی‌ترین پیمان‌های بازدارنده در تاریخ معاصر منطقه تبدیل کرده است.
شکاف در اعتماد
اسرائیل اخیرا در اقدامی غیرمنتظره قطر را بمباران کرد؛ کشوری که پایگاه نظامی آمریکا در خاکش مستقر است. این حمله که با وجود حضور مستقیم نیروهای آمریکایی رخ داد، نشان داد حضور واشنگتن تضمینی برای امنیت متحدانش نیست. همین تحول به‌سرعت محاسبات سعودی‌ها و ترک‌ها را تغییر داد؛ ترکیه به سمت آشتی با مصر رفت و عربستان سعودی به سراغ فعال‌سازی گزینه هسته‌ای. این تحولات در مجموع نشانه‌ای روشن از کاهش اعتماد به چتر امنیتی آمریکا‌ست. دهه‌هاست که خاندان سعودی بخش بزرگی از هزینه‌های برنامه هسته‌ای پاکستان را تقبل کرده‌اند. این حمایت مالی به شکل پنهانی جریان داشت، اما امروز با امضای توافق دفاعی، آن رابطه تاریخی آشکار شد. حالا عربستان نه‌فقط حامی مالی یک برنامه هسته‌ای، بلکه شریک مستقیم یک قدرت اتمی است. همین امر نشان می‌دهد اعراب به دنبال راه‌های مستقل و جایگزین برای حفظ امنیت خود هستند؛ مسیری که عملا جایگزین اتکای سنتی به ایالات متحده خواهد شد.
کنت والتز، یکی از چهره‌های برجسته نظریه واقع‌گرایی نوین، سال‌ها پیش هشدار داده بود که انحصار هسته‌ای اسرائیل توازن پایداری ایجاد نکرده و تنها باعث شده دیگر بازیگران به دنبال ابزار موازنه بروند. او یادآور شده بود اسرائیل با حملات پیشگیرانه به برنامه‌های هسته‌ای رقبایش، ناگزیر آنان را به سمت تلاش برای بازدارندگی سوق می‌دهد. اکنون تحقق این پیش‌بینی عیان‌تر از همیشه است؛ پیمان عربستان و پاکستان همان موازنه‌ای است که والتز پیش‌بینی کرده بود. توافق جدید بُعد عملی روشنی دارد؛ موشک‌های بالستیک پاکستان مانند «شاهین» می‌توانند طی ۱۲ دقیقه به تل‌آویو برسند. ایران با وجود توان موشکی گسترده، هرگز به چنین برد مستقیم هسته‌ای دست نیافته است. این تفاوت مهم، وزن عربستان را در معادلات منطقه‌ای بالا می‌برد و بازدارندگی جدیدی علیه اسرائیل ایجاد می‌کند. اکنون برای نخستین بار، کشوری عربی به‌طور رسمی به پشتوانه یک قدرت هسته‌ای تکیه دارد.
فراتر از اسرائیل؛ هند، یمن و میدان‌های تازه
برخی تحلیلگران معتقدند این پیمان صرفا ناظر بر روابط عربستان و اسرائیل است، اما دامنه اثرگذاری آن وسیع‌تر خواهد بود. هند با دکترین جدید خود مبنی بر «هر حمله تروریستی یک جنگ است»، احتمالا ناچار به بازنویسی راهبردی تازه خواهد شد. افزون بر آن، احتمال حضور نیروهای پاکستانی در یمن برای مقابله با حوثی‌ها افزایش یافته است. چنین تحولی می‌تواند دامنه پیمان دفاعی را از سطح بازدارندگی هسته‌ای به عرصه‌های عملیاتی گسترش دهد. هم‌زمان با این تحولات، مصر و ترکیه نیز در حال کنار‌گذاشتن اختلافات دیرینه هستند. قاهره که از سال ۲۰۱۳ نسبت به حمایت ترکیه از اخوان‌المسلمین معترض بود، اکنون به سمت همکاری پیش می‌رود. برگزاری رزمایش‌های مشترک دریایی و هوایی در شرق مدیترانه، نخستین نشانه این نزدیکی است. به این ترتیب، در‌حالی‌که عربستان به چتر هسته‌ای پاکستان وصل می‌شود، مصر و ترکیه نیز زمینه یک ائتلاف استراتژیک تازه را می‌سازند.
چشم‌انداز منطقه به‌سرعت در حال تغییر است. مجموعه‌ای از پیمان‌ها و ائتلاف‌های تازه، نظم قدیمی مبتنی بر چتر امنیتی آمریکا را به چالش می‌کشد. آمریکا، برای نخستین‌بار طی دهه‌ها، با خطر انزوا و به حاشیه رانده‌شدن در معماری امنیتی خاورمیانه روبه‌رو است. این تغییر نه‌تنها معادلات نظامی، بلکه مناسبات سیاسی، اقتصادی و ژئوپلیتیک منطقه را نیز دگرگون خواهد کرد.
منبع: The American Conservative
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
