بحران شایسته‌سالاری و فقدان فن‌سالاری در باشگاه استقلال
باشگاه استقلال تهران با بیش از ۳۵ تا ۴۰ میلیون هوادار، یکی از مهم‌ترین دارایی‌های فرهنگی و اجتماعی ایران است. شکست تاریخی ۷ بر یک مقابل الوصل امارات -که رسانه‌ها آن را سنگین‌ترین شکست تاریخ استقلال نامیدند- تنها یک نتیجه ورزشی نبود؛ بلکه زنگ خطر جدی برای ساختار مدیریتی باشگاه بود.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
باشگاه استقلال تهران با بیش از ۳۵ تا ۴۰ میلیون هوادار، یکی از مهم‌ترین دارایی‌های فرهنگی و اجتماعی ایران است. شکست تاریخی ۷ بر یک مقابل الوصل امارات -که رسانه‌ها آن را سنگین‌ترین شکست تاریخ استقلال نامیدند- تنها یک نتیجه ورزشی نبود؛ بلکه زنگ خطر جدی برای ساختار مدیریتی باشگاه بود. این نوشتار با مرور وضعیت فعلی استقلال، بررسی الگوهای موفق جهانی مانند چلسی و پاری‌سن‌ژرمن و همچنین قدرت‌های منطقه‌ای مانند الهلال و النصر، نشان می‌دهد چگونه اصلاحات مدیریتی، فن‌سالاری و استفاده از ظرفیت برند می‌تواند استقلال را دوباره به مسیر حرفه‌ای بازگرداند. دوبی، ورزشگاه زعبیل، شبی که برای میلیون‌ها استقلالی تلخ بود. نتیجه ۷ بر یک مقابل الوصل یک باخت معمولی نبود، بلکه غرور و اعتماد هواداران را هم جریحه‌دار کرد. رسانه‌ها این باخت را به‌عنوان سنگین‌ترین شکست تاریخ باشگاه پوشش دادند و فضای مجازی پر از خشم و اندوه هواداران شد. این شکست تنها یک رویداد فوتبالی نبود؛ بلکه نمادی از بحران در مدیریت، تصمیم‌سازی و نبود چشم‌انداز برای آینده باشگاه بود.
بحران مدیریتی استقلال
• تصمیم‌سازی غیرحرفه‌ای: تغییرات مکرر مدیرعامل و سرمربی، بدون نقشه راه روشن و بیشتر تحت فشار بیرونی. • نبود فن‌سالاری: فقدان تیم‌های تخصصی تحلیل داده، اقتصاد ورزشی و برنامه‌ریزی علمی که بتوانند تصمیمات کلان باشگاه را پشتیبانی کنند. • بی‌برنامگی استراتژیک: نبود سند چشم‌انداز و اهداف سه‌ساله و پنج‌ساله که باعث شده باشگاه در تصمیمات روزمره گرفتار شود. • فرسایش برند: استقلال با وجود جامعه هواداری عظیم، از ظرفیت تجاری و اقتصادی خود استفاده نکرده و فرصت‌های بزرگ درآمدزایی را از دست داده است. استقلال امروز در نقطه‌ای ایستاده که دیگر تصمیمات مقطعی و واکنشی پاسخ‌گو نیست. باشگاه برای خروج از بحران نیازمند ابزارهای مدیریتی مدرن است: ساختار داده‌محور، برنامه مالی شفاف، استعدادیابی سیستماتیک و ارتباط پایدار با جامعه هواداری. این همان ابزارهایی است که باشگاه‌های موفق دنیا طی سال‌ها توسعه داده‌اند و با کمک آنها از بحران عبور کرده و به برندهای جهانی تبدیل شده‌اند. در همین راستا، بررسی نمونه‌های موفق جهانی ضروری است تا ببینیم:
• چه ساختارهای مدیریتی باعث پایداری و پیشرفت آنها شده است. • چگونه منابع درآمدی متنوع خلق کرده‌اند. • چه استراتژی‌هایی برای جذب، نگهداشت و جهانی‌سازی هواداران به کار گرفته‌اند.
در ادامه، نمونه‌هایی از این الگوهای موفق جهانی را مرور می‌کنیم تا ببینیم چه درس‌هایی می‌توان از آنها گرفت و چگونه این راهکارها را می‌توان با شرایط فوتبال ایران تطبیق داد.
درس‌هایی از الگوهای جهانی
چلسی؛ ساختن تیم با قدرت داده و آکادمی
چلسی یکی از باشگاه‌هایی است که در دو دهه اخیر نشان داده چگونه سرمایه‌گذاری هوشمندانه و ساختار داده‌محور می‌تواند یک تیم متوسط را به غول فوتبال اروپا تبدیل کند. پس از تغییر مالکیت، این باشگاه دپارتمان تحلیل عملکرد خود را توسعه داد و پست «مدیر ارشد داده» ایجاد کرد. تصمیمات نقل‌وانتقالاتی امروز چلسی نه براساس سلیقه فردی، بلکه بر پایه مدل‌های آماری، تحلیل داده و شاخص‌های عملکردی بازیکنان اتخاذ می‌شود. آکادمی چلسی به یک منبع تولید ستاره تبدیل شده است؛ بازیکنانی مثل میسون مونت، ریس جیمز و کالوم هادسون-اودوی محصول همین آکادمی هستند. این سیاست دو مزیت کلیدی دارد: اول تقویت ترکیب اصلی با بازیکنان پرورش‌یافته در باشگاه، و دوم ایجاد درآمد از فروش بازیکنانی که جایی در تیم اصلی پیدا نمی‌کنند اما ارزش بالایی در بازار نقل‌وانتقالات دارند. همین رویکرد باعث شده چلسی حتی در سال‌هایی که هزینه‌های هنگفت برای خرید بازیکنان کرده، بتواند تراز مالی خود را تا حد زیادی حفظ کند و با قوانین فیرپلی مالی یوفا هماهنگ بماند.
پاری‌سن‌ژرمن؛ از باشگاه محلی تا برند جهانی
پاری‌سن‌ژرمن در یک دهه اخیر با مدیریت جدید و سرمایه‌گذاری قطری‌ها، مسیری متفاوت از بسیاری از باشگاه‌های سنتی فوتبال طی کرده است. آنها ابتدا با جذب ستاره‌های جهانی مثل زلاتان، نیمار، مسی و امباپه توجه فوتبال‌دوستان سراسر دنیا را جلب کردند و سپس این توجه را به یک برند پایدار تبدیل کردند. همکاری استراتژیک با Jordan Brand نقطه عطفی بود که باعث شد پیراهن‌های PSG تبدیل به کالکشن‌های مد روز شود و نه‌تنها در پاریس، بلکه در نیویورک، توکیو و شانگهای هم به فروش برود. باشگاه با راه‌اندازی فروشگاه‌های بین‌المللی، تولید محتوای دیجیتال چندزبانه، آکادمی‌های آموزشی در کشورهای مختلف و حضور پررنگ در شبکه‌های اجتماعی، هویت خود را به یک نماد فرهنگی تبدیل کرده است. امروز PSG نه‌فقط یک تیم فوتبال، بلکه نماینده سبک زندگی و فرهنگ معاصر پاریس است. بخش درخورتوجهی از درآمد باشگاه از همین فعالیت‌های برندینگ و مرچندایزینگ به دست می‌آید، به‌طوری‌که حتی در سال‌هایی که قهرمانی اروپایی کسب نکرد، ارزش برند باشگاه همچنان رو به رشد بوده است.
الهلال و النصر؛ سرمایه‌گذاری با برنامه
باشگاه‌های عربستانی با ورود سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) فقط ستاره نخریدند، بلکه زیرساخت‌ها را توسعه دادند، آکادمی‌های پایه را تقویت کردند و برای افزایش جذابیت لیگ و حق پخش جهانی برنامه‌ریزی کردند. هدف آنها تبدیل لیگ عربستان به یکی از ۱۰ لیگ برتر دنیا تا سال ۲۰۳۰ است و همین چشم‌انداز باعث شده فوتبال عربستان در کانون توجه جهانی قرار گیرد.
مدل کسب‌وکار و مالکیت فکری
باشگاه‌های موفق درآمد خود را از چندین منبع می‌سازند: حق پخش، اسپانسرینگ، فروش محصولات رسمی، محتوای دیجیتال و حتی «NFT»ها و توکن‌های هواداری. اما استقلال هنوز مدل درآمدی سنتی دارد:
• لوگو و پیراهن رسمی به صورت سازمان‌یافته ثبت و حفاظت نشده‌اند.
• فروشگاه رسمی (آنلاین یا حضوری) وجود ندارد و بازار در اختیار فروشندگان غیررسمی است.
• ارتباط اقتصادی پایدار با هواداران شکل نگرفته است.
راهکار مشخص است: ثبت و حفاظت از آی‌پی باشگاه، راه‌اندازی فروشگاه رسمی و آنلاین، تولید محتوای چندزبانه، قراردادهای همکاری با برندهای داخلی و خارجی و خلق محصولات رسمی و دیجیتال برای جامعه هواداری.
نقشه راه پیشنهادی کوتاه‌مدت (۶ تا ۱۲ ماه)
• انتشار گزارش مالی شفاف و تعیین سقف هزینه‌ها • تشکیل کمیته داده و تحلیل عملکرد • بازطراحی هویت بصری باشگاه و راه‌اندازی فروشگاه آنلاین
میان‌مدت (۱ تا ۳ سال)
• جذب اسپانسرهای پایدار و طراحی برنامه مشارکت هواداری • تقویت آکادمی و شبکه استعدادیابی • ایجاد واحد تخصصی مالکیت فکری و لایسنسینگ
بلندمدت (۳ تا ۵ سال)
• تدوین چشم‌انداز ۱۰ساله با هدف حضور مداوم در مراحل پایانی جام قهرمانی آسیا• ساخت کمپ تمرینی اختصاصی و مراکز آموزش مربیان • توسعه رسانه اختصاصی باشگاه و مدل درآمد دیجیتال پایدار.
استقلال در نقطه عطفی تاریخی ایستاده است. شکست مقابل الوصل نه پایان راه، بلکه هشداری جدی برای شروع اصلاحات است. اگر باشگاه شایسته‌سالاری را در مدیریت اجرا کند، فن‌سالاری را وارد تصمیم‌گیری‌ها کند، از برند و مالکیت فکری خود استفاده حرفه‌ای کند و نقشه راه روشن برای آینده ترسیم کند، می‌تواند دوباره به جایگاه شایسته خود بازگردد و حتی به الگویی برای فوتبال حرفه‌ای ایران تبدیل شود.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
