اکو در مسیر تحول

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

دومین همایش ملی ایران و سازمان همکاری اقتصادی (اکو) دیروز در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. این همایش که به ابتکار معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه و با حضور گسترده دیپلمات‌ها، کارشناسان و نخبگان اقتصادی و منطقه‌ای برگزار شد، بیش از یک گردهمایی دیپلماتیک صرف بود؛ فرصتی برای بازخوانی تاریخچه، مرور وضعیت کنونی و ترسیم چشم‌اندازی نوین برای یکی از مهم‌ترین نهادهای همکاری منطقه‌ای جهان در حال توسعه. سازمان همکاری اقتصادی‌ که در سال ۱۹۶۴ و با عضویت سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان تأسیس شد و در دهه‌های بعد کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان به آن پیوستند، امروز گستره‌ای وسیع با جمعیتی بیش از نیم‌میلیارد نفر را در بر می‌گیرد.

هرچند اکو در میان قدیمی‌ترین سازوکارهای همکاری اقتصادی منطقه‌ای قرار دارد و دارای ظرفیت‌های چشمگیری است، اما تا‌کنون موفق نشده ‌به تناسب این پتانسیل‌ها، دستاوردهای ملموس و مؤثری برای اعضای خود فراهم آورد. این موضوع یکی از محورهای اصلی بحث در همایش بود و به‌عنوان چالشی جدی که باید از طریق اصلاح ساختاری و رویکردهای نوین مرتفع شود، مورد تأکید قرار گرفت. سخنرانی‌های کلیدی در این همایش‌ توسط وزیر امور خارجه ایران، دبیرکل سازمان اکو و معاون وزیر امور خارجه ارائه شد که هر یک ضمن بررسی وضعیت فعلی، نقش و جایگاه ایران در سازمان و ضرورت بازنگری در رویکردهای همکاری را برجسته کردند. پس از آن، سه پنل تخصصی با محوریت «مواصلات، ارتباطات و تعاملات درون‌منطقه‌ای»، «اکو و فناوری‌های نوین» و «اکو ۲۰۳۵؛ تاب‌آورتر، منسجم‌تر و مرتبط‌تر؟» برگزار شد که هر یک ابعاد مختلف و حیاتی برای آینده همکاری‌های منطقه‌ای را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

جهان دیپلماسی اقتصادی در سایه یک‌جانبه‌گرایی

سید‌عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در سخنرانی افتتاحیه با تأکید بر شرایط کنونی جهانی و منطقه‌ای‌‌ گفت: «جهان امروز بیش از هر زمان دیگری با یک‌جانبه‌گرایی افسارگسیخته روبه‌رو است که نظم بین‌المللی را شکننده کرده و حفظ صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی را به‌شدت به چالش کشیده است‌». او تصریح کرد که این روند، فرصت‌های همکاری بین کشورها را محدود و آسیب‌پذیر کرده و به همین دلیل ضرورت تقویت سازوکارهای چندجانبه بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. عراقچی تأکید کرد: «همکاری و هم‌افزایی کشورهای در حال توسعه در قالب‌های چندجانبه دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است‌».وی در ادامه با اشاره به تجربه جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا و ماجراجویی‌های رژیم صهیونیستی‌ گفت: «اگرچه ایران از قربانیان این سیاست‌های ظالمانه بوده، اما هیچ‌گاه از مسئولیت‌های خود به‌عنوان بازیگر فعال و اثرگذار در مناسبات اقتصادی و توسعه‌ای منطقه‌ای و چندجانبه عقب‌نشینی نکرده است‌». عراقچی افزود: «این همایش‌ گواه روشنی بر این موضع است که ایران به نقش خود در همکاری‌های منطقه‌ای با جدیت و دقت می‌نگرد‌».

او به سابقه بیش از شش دهه سازمان همکاری اقتصادی (اکو) اشاره کرد و گفت: «اکو قدیمی‌ترین سازوکار همکاری اقتصادی منطقه‌ای در جهان در حال توسعه است که سابقه‌ای غنی و زمینه‌های قوی همکاری دارد، اما متأسفانه دستاوردهای کنونی با ظرفیت‌های عظیم این سازمان و منطقه تناسب ندارد‌». عراقچی تأکید کرد که اکو می‌تواند به الگویی موفق از همکاری‌های چندجانبه اقتصادی بین کشورهای هم‌جوار بدل شود و خاطرنشان کرد: «اکنون کشورهای عضو، به‌ویژه اعضای جدیدتر که در دهه ۹۰ میلادی به اکو پیوسته‌اند، به ارزش این سازمان در پیشبرد اهداف توسعه ملی و مناسبات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خود واقف شده‌اند‌».او افزود: «این ساختار، با عضویت کشورهای مهم آسیای مرکزی، جنوبی و غربی، ارزش‌افزوده غیرقابل‌ چشم‌پوشی برای همه اعضا به همراه دارد و فرصت‌های متعددی را برای گسترش همکاری‌ها فراهم می‌کند‌».

دیپلماسی چندجانبه اقتصادی؛ راهبردی بنیادین

سید‌رسول خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه، در سخنرانی خود با اشاره به جایگاه ویژه اکو در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و دیپلماسی اقتصادی چندجانبه گفت: «ایران همواره در پی ایجاد بسترهای پویا و مؤثر برای تبادل اندیشه، تحلیل‌های راهبردی و توسعه همکاری‌های علمی و فکری در چارچوب سازمان همکاری اقتصادی بوده است‌». او خاطرنشان کرد: «فراهم‌آوردن زمینه‌های دیپلماسی غیررسمی و تعامل میان تصمیم‌سازان حوزه اکو، از اصول بنیادین سیاست خارجی و دیپلماسی وزارت امور خارجه ایران به‌شمار می‌رود‌». خطیب‌زاده به برگزاری اولین همایش ملی ایران و اکو در سال ۱۳۹۰ اشاره کرد و گفت: «اکنون، در آستانه تدوین چشم‌انداز ۲۰۳۵ اکو، این مرکز مطالعاتی بار دیگر به‌عنوان یک اندیشکده ملی پیشرو در حوزه همکاری‌های منطقه‌ای ایفای نقش می‌کند‌».او ضمن ابراز امیدواری از تحقق نتایج ملموس این همایش، گفت: «امیدواریم نشست‌های تخصصی و تبادل‌نظرهای این همایش به ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای و بهبود فرایندهای تصمیم‌گیری منجر شود‌».

ظرفیت‌ها و نقش محوری ایران در سازمان اکو

اسد مجیدخان، دبیرکل سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)، با اشاره به اهمیت منطقه تحت پوشش اکو گفت: «اکو امروز ۱۰ کشور عضو دارد که جمعیتی بیش از نیم‌میلیارد نفر و مساحتی بالغ بر هشت میلیون کیلومتر‌مربع را شامل می‌شود‌». او تصریح کرد: «این منطقه از ظرفیت‌های عظیمی برخوردار است، اما متأسفانه دستاوردهای ما همواره با این پتانسیل‌ها همگام نبوده و راه طولانی برای تحقق آرزوهای مردم ما باقی است‌».

مجیدخان افزود: «برای ایران‌ به ‌عنوان یکی از اعضای مؤسس و میزبان دبیرخانه اکو، این سازمان بستری طبیعی برای همکاری‌های بین‌المللی به‌شمار می‌رود‌». او اشاره کرد که در اجلاس اخیر سران اکو در آذربایجان، رئیس‌جمهور ایران بر موضوعاتی کلیدی از‌جمله اتصال منطقه‌ای، توسعه گردشگری، دیجیتال‌سازی اقتصاد و هوش مصنوعی تأکید کرده است که این موضوعات محورهای اصلی همکاری آینده خواهند بود. دبیرکل اکو به نقش محوری ایران در حمایت از نهادهای فرعی این سازمان اشاره کرد و گفت: «ایران میزبان نشست‌های وزارتی در حوزه‌های حمل‌ونقل، کشاورزی، بهداشت و امنیت داخلی بوده و آماده میزبانی چهارمین نشست سران اکو است‌». او با بیان اینکه ایران به واسطه مرزهای مشترک با هفت کشور و مرزهای دریایی با هشت کشور، به یک هاب ترانزیتی و تجاری کلیدی تبدیل شده است، افزود: «ایران نقشی محوری و حیاتی در تسهیل اتصال و یکپارچگی منطقه‌ای ایفا می‌کند‌». مجیدخان در پایان به سه رکن استراتژیک اکو برای دوره آینده اشاره کرد: «پایداری، تقویت یکپارچگی منطقه‌ای و ترویج نوآوری و رشد فراگیر‌». او گفت: «این اهداف مباحث محوری پنل‌های تخصصی امروز بوده و نتایج این نشست‌ها نقش مهمی در شکل‌دهی به چشم‌انداز آینده اکو خواهد داشت‌».

مسیر پیش‌رو؛ از بازخوانی تا چشم‌انداز ۲۰۳۵

دومین همایش ملی ایران و اکو، در آستانه پایان چشم‌انداز ۲۰۲۵ این سازمان برگزار شد و دولت‌های عضو در آستانه تدوین برنامه 10ساله جدید قرار دارند. این همایش، فرصتی طلایی بود برای بازنگری و بازتعریف نقش و اهداف اکو، به‌ویژه در حوزه دیپلماسی اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای. ایران به ‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران و میزبان دبیرخانه، با تأکید بر مشارکت همه‌جانبه بخش خصوصی، دانشگاهیان، زنان و جوانان، رویکردی دموکراتیک و فراگیر در تدوین چشم‌انداز جدید در پیش گرفته است. این رویکرد نه‌تنها انسجام و کارآمدی سازمان را افزایش می‌دهد، بلکه اکو را از یک نهاد صرفا دیپلماتیک به نهادی پویا و تأثیرگذار در خدمت توسعه منطقه‌ای تبدیل خواهد کرد. اکو برای ایران فراتر از یک سازمان منطقه‌ای است؛ این سازمان بستر مهمی برای تحقق سیاست همسایگی و تقویت دیپلماسی اقتصادی در منطقه محسوب می‌شود. ایران با درک اهمیت همکاری‌های چندجانبه و تعامل گسترده، این همایش‌ها را به فرصتی برای تبدیل گفت‌وگو به اقدام و برنامه‌ریزی به اجرا بدل کرده است. اگرچه اکو هنوز به جایگاه آرمانی خود نرسیده، اما مسیر تدوین چشم‌انداز ۲۰۳۵ و تلاش‌های جاری، نویدبخش آینده‌ای است که همکاری‌های منطقه‌ای نه‌‌تنها روی کاغذ، بلکه در عمل رنگ و بوی تازه‌ای به خود خواهند گرفت. در نهایت، این همایش با تمرکز بر چالش‌ها و فرصت‌ها، پایه‌گذار فصل جدیدی در دیپلماسی اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای بود و بدون شک‌ آینده همکاری‌های اکو با مشارکت فعال ایران و دیگر اعضا، چشم‌اندازی روشن‌تر و پرثمرتر خواهد داشت.

عراقچی در توضیح میانجیگری قطر بین ایران و آمریکا:

مسئله میانجی نیست، مسئله اراده آمریکاست

وزیر امور خارجه ایران‌ در حاشیه این مراسم و‌ در جمع خبرنگاران در رابطه با میانجیگری قطر بین ایران و آمریکا گفت: کشورهای زیادی در حال تلاش هستند تا دراین‌باره ایفای نقش کنند، فقط ‌قطر نیست‌. کشورهای منطقه هم این انگیزه را دارند تا این مشکل به شکل بهتری حل شود. مسئله مهم آن است برای شروع مذاکره، بحث میانجی مطرح نیست، بلکه بحث اراده آمریکا برای آغاز مذاکرات میان دو کشور مهم است؛ اینکه بپذیرند براساس منافع متقابل که منافع دو طرف را در بر گیرد و بدون تهدید و ارعاب آغاز شود و هر موقع به این نقطه برسند، بقیه مسائل دیگر جزء فرعیات است.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.