بورد و موریانه مقررات
امتحانات بورد تخصصی امسال در پایان همین هفته برگزار خواهد شد. امید جامعه پزشکی آن بود که اگر امکان تغییرات اساسی در این امتحان وجود ندارد، حداقل وزارت بهداشت جدید با چند کلام اِشراف خود را بر مشکلات و ایرادات این سیستم و دشواری تغییر آن به نمایش بگذارد؛ که انجام نشد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
امتحانات بورد تخصصی امسال در پایان همین هفته برگزار خواهد شد. امید جامعه پزشکی آن بود که اگر امکان تغییرات اساسی در این امتحان وجود ندارد، حداقل وزارت بهداشت جدید با چند کلام اِشراف خود را بر مشکلات و ایرادات این سیستم و دشواری تغییر آن به نمایش بگذارد؛ که انجام نشد. شاید در هیچ رشته و در هیچ زمان دیگری امکان نداشته باشد که نوعی کارایی عملی، علمی و اخلاقی نه از سوی کسانی که آن را آموزش داده‌اند، بلکه از طرف هیئتی که هر سال یک بار با معیارهایی اداری-دستوری برگزیده می‌شوند، ارزیابی شود! استادانی که اگرچه ممکن است اعضای هیئت علمی گروه خودشان هم در انتخاب و اعزام ایشان نقش داشته باشند، اما نه برای ارزیابی دستیاران خود، بلکه برای ارزیابی همه دستیاران بخش‌های سراسر کشور می‌روند. بر چه اساسی؟ براساس نوعی کارایی عملی؟
خیر؛ براساس آخرین کتاب‌های مرجعی که تنها به مدد قانونی‌بودن سرقت معنوی، به بهایی ناچیز در دسترس همه هستند و در انزوای بین‌المللی با توهم دانایی باعث گسترش دانشگاه در کشور شده‌اند. از طریق سؤالات چهارگزینه‌ای و البته ایستگاه‌هایی که تلاش می‌کنند کار واقعی بالینی را بازسازی کنند. اما ملاک همه آنها کتاب مرجع است، نه توان افراد در پرکتیس واقعی. ناگهان آنچه در این چهار سال کرده‌اند، فراموش می‌شود و در رستاخیزی فارغ از نامه اعمال، محفوظات‌شان ارزیابی می‌شود. هیئت ممتحنه هم نه براساس کارایی عملی بالینی، نه براساس تبحر و سابقه در طرح سؤال، نه براساس نوعی تحصیلات هم‌زمان در آموزش پزشکی، تنها و تنها براساس دو معیار برگزیده می‌شوند: محل خدمت و درجه استادی.
و البته گزینشی که نهایتا از بالا صورت می‌گیرد و گاه حتی تمایلات سیاسی نیز در این گزینش یا اخراج بی‌تأثیر نبوده است! معیار اول به دنبال عدالت بین بخش‌هاست؛ بخش‌هایی که برخی از آنها به‌تازگی تأسیس شده و برخی هم سال‌ها قدمت آموزشی دارند. این نوع عدالت دفترچه بسیج قدیم را به یاد می‌آورد. معیار دوم یعنی درجه استادی هم می‌دانیم عمدتا براساس میزان مقالاتی داده می‌شد که هیچ‌کس نمی‌تواند از صحت آنها مطمئن باشد. کارایی آموزشی و بالینی هم نقش چندانی در این ارتقای علمی ندارند. در کشوری که کپی‌کردن دانش بدون اجازه قانونی است، در دانشگاه‌هایی که هیچ‌کدام از استانداردهای آموزشی نسبت هیئت علمی به دستیار و دانشجو و هیچ معیار بین‌المللی دیگری رعایت نمی‌شود و در شرایطی که ده‌ها دانشگاه برای شبه‌علم تأسیس شده، این شیوه امتحان و این هیئت‌های برگزیده و این ریزبینی و تکیه صرف بر جزئیات و جداول، تمثیل قدیمی «دروازه و سوزن» را تداعی می‌کند. نوعی وسواس را به ذهن می‌آورد؛ وسواس دسته موزیک کشتی تایتانیک در اجرای دقیق نت‌ها در‌حالی‌که کشتی در حال غرق‌شدن است. مقررات در بخش «سوزن» آن‌قدر دست‌وپاگیر است که حتی کلمات و جملات و ترتیب سؤال را هم در حین طراحی کنترل کرده، سؤالات اساسی و مهمی را که قابل گنجاندن در این قالب‌ها نیستند، از اذهان دور می‌کند.
چند نکته بدیهی
بی‌تردید هر دولت و حکومتی حق دارد یک امتحان سراسری بگیرد تا از کارایی عملی پزشکانی که دانشگاه‌هایش تربیت کرده‌اند، اطمینان یابد. در همه جای دنیا امکان ندارد با طی دوره چهارساله در این امتحان قبول نشوید. معمولا نیازی به مطالعه سنگین ندارد.
بخش‌های آموزشی باید کارایی دستیاران‌شان را بعد از اتمام دوره آموزشی مورد امتحان قرار دهند. این مهم‌ترین بازخوردی است که بخش‌ها برای رفع معایب و اعتلای بیشتر خود نیاز دارند.
دانشگاه‌ها حق دارند متخصصانی را که متقاضی استخدام به‌عنوان هیئت علمی هستند، مورد امتحان و ارزیابی قرار دهند و بهترین‌ها را برگزینند.
بله، همه اینها تک‌تک از الزامات اساسی سیستم درمان و آموزش پزشکی است و هر سه باید تحت نظارت مستقیم و با اجرای ضوابط وزارت بهداشت انجام شوند، اما ترکیب همه اینها با هم در یک امتحان سراسری با هزینه سنگین و صرف نیروی فراوان برای انجام آن (کاری که نهایتا هوش مصنوعی در چند ثانیه به رایگان انجام می‌دهد)، بی‌تردید نقض غرض در هر سه مورد خواهد بود.
در زمینه چنین امتحانی، شاهدیم که مدت‌های طولانی بخش‌ها را از کار می‌اندازد. سال چهارم در بسیاری از رشته‌ها تحت تأثیر استرس این امتحان که تعیین‌کننده آینده پزشکان است، به شکل فرصت مطالعاتی درمی‌آید و کار و کشیک‌هایی که حقوق و اضافه حقوق ندارند، روی یک سرسره به پایین‌ترین سطوح آموزشی سُر می‌خورد.
امتحان سنگین حافظه‌محور، از سوی کسانی که با دستیاران کار نکرده‌اند، نمی‌تواند کارایی عملی این متخصصان را ارزیابی کند (البته برجسته‌ترین‌ها در هر شکل امتحانی نمره بالاتری می‌آورند). تجربه بسیاری از هیئت علمی آن است که در سال چهارم، کارایی عملی دستیاران کاهش و حجم محفوظات آنها افزایش می‌یابد.
بدیهی است که شیوه امتحان بر کارایی پزشکان تأثیر می‌گذارد و کارایی پزشکان مهم‌ترین وجه کیفیت سلامت در کشور است. امسال انتظار می‌رفت وزارت بهداشت به ترتیبی عزم خود برای تغییرات جدی در این سیستم را به نمایش می‌گذاشت. اما گویا لم‌دادن بر شیوه‌هایی مدیریتی که از پیش به ارث می‌رسند، راحت‌تر است. گویا فراموش شده که جلوگیری از سقوط کامل و تلقیح امید به جامعه جوانی که در حال مهاجرت است، تنها و تنها با نشان‌دادن بادهای تغییر امکان‌پذیر است، نه لشکر موریانه مقررات و بخش‌نامه‌های تغییرناپذیری که با نظمی جهنمی همه چیز را می‌فرسایند.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
