از پیوندهای فرهنگی تا چشم‌انداز مشارکت راهبردی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

در ادامه روند تقویت مناسبات جمهوری اسلامی ایران با همسایگان و کشورهای حوزه تمدن مشترک، «سیدعباس عراقچی»، وزیر امور خارجه کشورمان، در رأس هیئتی دیپلماتیک صبح دیروز وارد دوشنبه، پایتخت جمهوری تاجیکستان شد. این سفر که با هدف گفت‌وگو و تبادل نظر با مقام‌های عالی‌رتبه تاجیکستان در دستور کار قرار گرفته، نقطه عطفی در مسیر تحکیم روابط دوجانبه میان دو کشور هم‌زبان و هم‌فرهنگ تلقی می‌شود. اهمیت این سفر از چند منظر قابل ارزیابی است؛ نخست، از حیث ژئوپلیتیکی و منطقه‌ای، که ایران و تاجیکستان در بستر تحولات سریع آسیای مرکزی، قفقاز و افغانستان، در موقعیتی قرار دارند که هماهنگی‌های راهبردی میان آنها می‌تواند بر ثبات و همکاری در منطقه اثرگذار باشد. دوم، از منظر فرهنگی و تمدنی، که اشتراکات زبانی، تاریخی و هویتی میان دو ملت، ظرفیت بی‌نظیری را برای پیشبرد دیپلماسی فرهنگی فراهم کرده است.

و نهایتا، از دیدگاه اقتصادی و سیاسی که چشم‌انداز همکاری‌های مشترک در زمینه‌های بازرگانی، سرمایه‌گذاری، حمل‌ونقل، انرژی و آموزش می‌تواند مسیر روابط را به‌ سوی مشارکت راهبردی سوق دهد. دیدار وزیر امور خارجه کشورمان با رئیس‌جمهور تاجیکستان و سایر مقام‌های عالی‌رتبه این کشور، نه‌تنها حامل پیام دوستی و مودت عمیق تاریخی میان تهران و دوشنبه است، بلکه نشانه‌ای از عزم دو طرف برای نهادینه‌سازی روابط در چارچوبی راهبردی، باثبات و چندبُعدی است. این سفر را می‌توان تبلور پیوند دیپلماسی و تمدن دانست؛ پیوندی که بر پایه فرهنگ مشترک، به‌ سوی منافع مشترک گام برمی‌دارد.

روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان، ریشه‌ای ژرف در تاریخ، فرهنگ، زبان و تمدن مشترک دو ملت دارد. این پیوندها که در بستر تاریخی ایران بزرگ و جغرافیای تمدنی آسیای مرکزی شکل گرفته، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، فرصت بازیابی و تعمیق یافت. با فروپاشی این نظام سیاسی، ایران با هدف بازتعریف جایگاه خود در منطقه و احیای مناسبات تاریخی، کوشید تا حضور مؤثرتری در صحنه سیاسی و فرهنگی تاجیکستان ایفا کند. با آنکه در دوران حاکمیت شوروی ارتباط مستقیم میان ملت‌های ایران و تاجیکستان محدود شده بود، اما اشتراکات عمیق فرهنگی، زبانی و تمدنی، بسترهای هم‌گرایی را حفظ و حتی تقویت کرده بود. اعمال سیاست‌های فرهنگی شوروی، از جمله تغییر الفبای فارسی به خط سیریلیک در دهه ۱۹۴۰، نتوانست رشته‌های پیوند فرهنگی و هویتی ملت تاجیک با میراث مشترک ایرانی را قطع کند. در همین دوران، شاعران و نویسندگان برجسته ایرانی چون سیاوش کسرایی، هوشنگ ابتهاج، نادر نادرپور و سیمین بهبهانی همچنان در میان مردم تاجیک نفوذ داشتند و آثارشان مورد توجه قرار می‌گرفت.

همچنین، ادبیات داستانی معاصر ایران توسط نویسندگانی همچون جمال‌زاده، بزرگ علوی، صادق چوبک و دولت‌آبادی در میان قشر فرهنگی تاجیک بازتاب داشت. در واقع، عنصر فرهنگ، زبان و تاریخ مشترک، محور اساسی و اولیه در شکل‌گیری و توسعه روابط میان تهران و دوشنبه بوده است؛ پیوندهایی ژئوکالچرال که زمینه‌ساز تقویت مناسبات ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک شده‌اند. به عبارتی، اشتراکات فرهنگی نه‌تنها بنیان روابط را مستحکم کرده، بلکه مسیر گسترش تعاملات اقتصادی، سیاسی و امنیتی را نیز هموار کرده‌اند.

 تأکید بر  تعمیق روابط همه‌جانبه

دیروز «سیدعباس عراقچی»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، طی سفری رسمی وارد پایتخت تاجیکستان شد و با «امامعلی رحمان»، رئیس‌جمهور این کشور دیدار کرد. این دیدار که در کاخ ملت برگزار شد، فرصتی برای تأکید مجدد بر عزم مشترک دو کشور برای توسعه روابط در همه زمینه‌های مورد علاقه طرفین فراهم کرد. وزیر امور خارجه در این دیدار با ابلاغ سلام‌های مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور ایران به مردم و دولت تاجیکستان، تصریح کرد جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر اشتراکات عمیق فرهنگی، تمدنی و زبانی، مصمم است زمینه‌های همکاری در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، دیپلماتیک، فرهنگی و آموزشی را گسترش دهد.

رابطه تهران-دوشنبه، ویژه  و  مبتنی بر  مودت  است

امامعلی رحمان نیز با اشاره به روابط ویژه و مبتنی بر مودت و همدلی تاریخی میان دو ملت، خواستار ارتقای همه‌جانبه سطح مناسبات شد. در جریان این گفت‌وگوها، تحولات منطقه‌ای از جمله وضعیت در آسیای مرکزی، قفقاز، افغانستان و غرب آسیا نیز مورد بررسی قرار گرفت و دو طرف دیدگاه‌های خود را درباره روندهای جاری به اشتراک گذاشتند.

دیدار  بقایی  با  وزیر  فرهنگ  تاجیکستان

در ادامه دیدارهای دیپلماتیک، اسماعیل بقایی، معاون وزیر در امور دیپلماسی عمومی و سخنگوی وزارت امور خارجه که به همراه وزیر امور خارجه به دوشنبه سفر کرده است، صبح دیروز با خانم «مطلوبه‌خان ستاریان»، وزیر فرهنگ تاجیکستان، دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار که «شاهین صمدی»، سخنگوی وزارت امور خارجه تاجیکستان نیز حضور داشت، فعالیت‌های جاری و برنامه‌های پیش‌بینی‌شده برای تقویت مناسبات فرهنگی دو کشور در زمینه‌های مختلف از جمله در حوزه زبان فارسی، نشر کتاب، تبادل هیئت‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای و طراحی برنامه‌های مشترک در زمینه موسیقی و سینما و تئاتر مرور شد و اهمیت بهره‌برداری از فرصت هفته فرهنگی دو کشور که قرار است در پاییز امسال برگزار شود، مورد تأکید قرار گرفت.

فرهنگ؛ نخستین  حلقه اتصال و   زمینه‌ساز   هم‌گرایی

در تحلیلی از سوی حسین نوش‌آبادی، دیپلمات پیشین و عضو سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس، فرهنگ و زبان فارسی به‌ عنوان سرآغاز هم‌گرایی ایران و تاجیکستان معرفی شده است. او تصریح دارد که اشتراکات ژئوکالچرال این دو کشور، به‌ویژه زبان مشترک فارسی، زمینه‌ساز شکل‌گیری همکاری‌های پایدار در حوزه‌های ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک نیز هست. نوش‌آبادی با تأکید بر لزوم تقویت دیپلماسی فرهنگی، زبان فارسی را ستون اصلی این هم‌گرایی دانسته و حفظ و گسترش آن را ضامن توسعه پایدار روابط می‌داند. او همچنین با اشاره به قرارگرفتن تاجیکستان در گستره جغرافیای فرهنگی ایران‌زمین، موقعیت این کشور را در امتداد پیوست تمدنی با افغانستان و دیگر حوزه‌های فارسی‌زبان، فرصتی راهبردی برای طراحی یک محور فرهنگی ایرانی ارزیابی کرد.

روابط ایران و تاجیکستان نمونه‌ای موفق از دیپلماسی مبتنی بر اشتراکات فرهنگی و تمدنی است. پیوندهایی که در قالب شعر، زبان و تاریخ ریشه دارند، امروز به زیرساخت تعاملات سیاسی، اقتصادی و امنیتی تبدیل شده‌اند. حفظ و تقویت این پیوندها، نیازمند برنامه‌ریزی هدفمند، نهادینه‌سازی همکاری‌ها و بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های فرهنگی برای ترسیم نقشه راهی جامع در روابط دوجانبه است. در عصری که ژئوپلیتیک منطقه‌ای به‌سرعت در حال دگرگونی است، اتحاد تهران و دوشنبه می‌تواند الگویی مؤثر برای ایجاد بلوک‌های فرهنگی-سیاسی در آسیای مرکزی و فراتر از آن باشد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.