بازگشت تهدیدی بزرگ‌تر از ١١ سپتامبر

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

با خروج شتاب‌زده ایالات متحده از افغانستان و فروپاشی دولت پیشین در آگوست ٢٠٢١، نگرانی‌های عمیقی درباره بازگشت تروریسم بین‌المللی از این کشور به وجود آمده است. کارشناسان امنیتی هشدار می‌دهند وضعیت کنونی، به لطف حاکمیت مطلق طالبان و دسترسی این گروه به منابع یک دولت، می‌تواند تهدیدی به‌مراتب جدی‌تر از دوران پیش از حملات ١١ سپتامبر ایجاد کند. امروز، افغانستان تحت کنترل رژیمی است که نه‌تنها یک گروه تروریستی شناخته می‌شود، بلکه حامی و متحد استراتژیک شبکه القاعده است و این کشور را به یک پناهگاه امن برای افراط‌گرایان تبدیل کرده است. بیل راجیو، پژوهشگر ارشد در «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها»، معتقد است خطر نشئت‌گرفته از افغانستان اکنون بسیار بیشتر از گذشته است. او استدلال می‌کند که طالبان در دوره نخست حاکمیت خود در دهه ۹۰ میلادی، هرگز نتوانست کنترل کامل کشور را در دست بگیرد و با مقاومت جدی «ائتلاف شمال» به رهبری احمدشاه مسعود مواجه بود. اما امروز، طالبان بر تمام استان‌ها تسلط دارد و منابع یک دولت را در اختیار القاعده قرار داده است تا زیرساخت‌های تروریستی خود، از‌جمله اردوگاه‌های آموزشی، خانه‌های امن و مدارس مذهبی را بدون هیچ مانعی بازسازی کند و گسترش دهد. به گفته راجیو، القاعده اکنون زمان، فضا و منابع لازم برای جذب و آموزش نسل جدیدی از تروریست‌ها و طراحی حملات بعدی خود را در اختیار دارد.

 اتحاد ایدئولوژیک و فریب دیپلماتیک

رابطه طالبان و القاعده یک اتحاد مصلحتی نیست، بلکه پیوندی عمیق و ایدئولوژیک است که دهه‌ها قدمت دارد. اوج این همبستگی زمانی به نمایش گذاشته شد که ملا عمر، بنیان‌گذار طالبان، پس از حملات ١١ سپتامبر از تحویل اسامه بن لادن به آمریکا خودداری کرد؛ تصمیمی که به مداخله نظامی ائتلاف جهانی و سرنگونی رژیم طالبان منجر شد. با وجود این پیشینه، ایالات متحده در توافق‌نامه دوحه (فوریه ۲۰۲۱) روی تعهد طالبان مبنی بر قطع رابطه با گروه‌های تروریستی از‌جمله القاعده، حساب باز کرد. با این حال، شواهد متعددی نشان می‌دهد این تعهد از ابتدا توخالی بوده است. بزرگ‌ترین گواه این مدعا، کشته‌شدن ایمن الظواهری، جانشین بن لادن، در حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی در جولای ٢٠٢٢ بود؛ آن‌هم در یک خانه امن در محله دیپلمات‌نشین وزیر اکبر‌خان کابل که نشانگر میزبانی طالبان از رهبر القاعده بود. هرچند طالبان کشته‌شدن او را انکار کرد، اما این رویداد دروغ‌بودن ادعاهایشان را آشکار کرد. مقامات ارشد طالبان نیز این همدلی را پنهان نمی‌کنند. عبداللطیف منصور، وزیر انرژی و آب طالبان، صراحتا القاعده را نه یک گروه تروریستی، بلکه «برادران» خود خوانده است. در عمل نیز طالبان هیچ اقدامی علیه القاعده انجام نداده و تمام توان نظامی خود را صرفا بر مقابله با رقیب خود، یعنی شاخه خراسان داعش، متمرکز کرده است.

میراث نظامی آمریکا: زرادخانه‌ای در دست تروریست‌ها

خروج آمریکا نه‌تنها یک خلأ امنیتی ایجاد کرد، بلکه میلیاردها دلار تجهیزات و تسلیحات پیشرفته ساخت آمریکا را به‌عنوان «غنیمت جنگی» در اختیار طالبان قرار داد. این زرادخانه عظیم که از پاسگاه‌ها و پادگان‌های ارتش سابق به دست آمد، نه‌تنها قدرت نظامی طالبان را افزایش داد، بلکه بخشی از آن در اختیار جنگجویان خارجی و متحدان این گروه نیز قرار گرفت. گزارش‌های مستند حاکی از آن است که برخی از این سلاح‌ها حتی به دست ستیزه‌جویان در دیگر نقاط منطقه نیز رسیده و امنیت کل منطقه را تهدید می‌کند.

چشم‌انداز آینده: نظارت از راه دور و تهدید پایدار

ایالات متحده با ازدست‌دادن دسترسی مستقیم به جغرافیای افغانستان، توانایی نظارتی و اطلاعاتی خود را به‌شدت از دست داده است. این وضعیت که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق، بارها نسبت به آن هشدار داده و ترک پایگاه استراتژیک بگرام را یک اشتباه بزرگ خوانده بود، آمریکا را در موضعی شکننده قرار داده است. نظارت محدود از طریق هوا برای مهار شبکه‌ای که اکنون از حمایت کامل یک دولت برخوردار است، کافی به نظر نمی‌رسد. در نهایت، همان‌طور که بیل راجیو هشدار می‌دهد، ممکن است رهبران سیاسی آمریکا از «جنگ با تروریسم» عبور کرده باشند، اما دشمنان آمریکا این جنگ را رها نکرده‌اند. افغانستان بار دیگر به کانون بی‌ثباتی و صدور تروریسم تبدیل شده و جامعه جهانی با تهدیدی مواجه است که به دلیل برخورداری از منابع دولتی و تسلیحات مدرن، می‌تواند بسیار خطرناک‌تر از گذشته باشد.