چالشهای پیشروی ازدواج جوانان
خانواده یکی از بنیادیترین نهادهای اجتماعی است که کارکردهای متنوعی را بر عهده دارد. این نهاد در ایران امروز، تحت تأثیر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، با مسائل پیچیدهای دستبهگریبان است.
خانواده یکی از بنیادیترین نهادهای اجتماعی است که کارکردهای متنوعی را بر عهده دارد. این نهاد در ایران امروز، تحت تأثیر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، با مسائل پیچیدهای دستبهگریبان است. فهرست مسائل پیشروی خانواده ایرانی در شرایط موجود، فهرستی بلندبالاست. اثرات مشهود تورم و گرانی، بهویژه گرانی کرایه و خرید منزل، فقر، بیکاری، رکود اقتصادی و دیگر مسائلی را که برآمده از ساختار اقتصادی است، بر خانواده ایرانی از زوایای گوناگون میتوان بررسی و ارزیابی کرد. البته سهم عوامل اجتماعی و فرهنگی بر خانواده امروز ایرانی نیز بسیار مشهود است. افزایش سن ازدواج پسران و دختران یکی از نتایج دگرگونی شرایط اجتماعی و اقتصادی است که این امر موجب افزایش شمار مردان و زنان مجرد شده است. بنا بر آمارهای سرشماری 1395، حدود 20 میلیون نفر از ایرانیان مرد و زنی که به سن ازدواج رسیدهاند، موفق به ازدواج و تشکیل خانواده نشدهاند. متغیرهای متنوعی در افزایش سن ازدواج و شمار مجردان در کشور اثرگذار است که پژوهشهای در دسترس سهم عوامل اقتصادی ازجمله بیکاری، تورم و مانند آن و نیز عواملی مانند تحصیلات عالیه و افزایش انتظارات از زندگی را بیش از دیگر عوامل ارزیابی میکند.
1- در فرهنگ ایرانی، خانواده اهمیت فراوانی دارد. تشکیل خانواده افزون بر برآوردن نیازهای زیستی و انسانی، کارکردهای دیگری نیز دارد و در صورت افزایش سن ازدواج و شمار مجردان در کشور، بر روند عادی و معمول کارکردهای خانواده خلل وارد میشود. استمرار این روند یعنی افزایش سن ازدواج و شمار مجردان، بر افزایش آسیبهای اجتماعی اثر مستقیمی خواهد داشت.
به سخن دیگر، بخشی از مسائل، مشکلات و آسیبهای اجتماعی امروز، در کنار سایر عوامل ازجمله تحول فرهنگی و مسائل اقتصادی، ناشی از افزایش شمار درخور توجه پدیده تجرد در کشور است.
2- در سالهای اخیر فرزندآوری به یکی از شعارهای تکرارشونده مسئولان کشور تبدیل شده است. وعده ارائه خدمات و پاداش برای فرزندآوری، بهویژه فرزند سوم و بیشتر، یکی از شعارهایی است که در چند سال اخیر بر آن تأکید میشود؛ درحالیکه تورم و گرانی فشار سنگینی بر ساختار خانوادههای ایرانی وارد میکند. گرانی روزافزون کالاهای اساسی، بهویژه گرانی کمرشکن کرایه یا خرید خانه و نیز کالاها و خدمات عمومی، در کنار بیکاری موجب شده تا به صورت واقعی امکان تشکیل خانواده از شمار شایان توجهی از جونان ایرانی گرفته شود. دولتمردان در حالی به تبلیغ و حتی پولپاشی برای فرزندآوری مشغول هستند که عوامل عینی و ساختاری روز به روز بیشتر از قبل موجب شدهاند تا امکان ازدواج و تشکیل خانواده برای شمار زیادی از جوانان به رؤیا بدل شود. میتوان پیشبینی کرد که ادامه این روند، یعنی استمرار مشکلات ساختاری ازجمله تورم، گرانی و بیکاری، بهویژه بیکاری دارندگان مدارک دانشگاهی، موجب شود تا روند ازدواج در وضع فعلی ماندگار شود و همچنان ایران امروز شاهد شمار جوانان ازدواجنکرده باشد. یعنی درحالیکه میتوان پیشبینی کرد که عوامل ساختاری مانع ازدواج همچنان فعال و به صورت مستقیم بر روند ازدواج در ایران اثرگذار باشند، بدون آنکه به صورت ساختاری برای حلوفصل آنها تدابیری اندیشیده شده باشد یا اقدامات مدون و مبتنی بر برنامهای صورت گرفته باشد، اعطای جوایز و پاداشها به خاطر فرزند سوم یا فرزندان بیشتر، به نوعی تبلیغات با صرف هزینههای زیاد و پولپاشی بدل شده است، بیآنکه برای حل مسائل ساختاری تدبیری اساسی اندیشیده شده باشد.
3- رفع موانع ازدواج ازجمله مسائل ساختاری در اقتصاد کشور نیز نیازمند تدبر و برنامهریزیهای دقیق و واقعبینانهای برای اصلاح ساختاری اقتصاد کشور است. این مهم نیز خود تابعی از تقویت ارکان مهم و اثرگذار در قانونگذاری و تقویت توان کارشناسی قوه مجریه است. اصلاح ساختاری در اقتصاد کشور افزون بر اصلاح رویکردها و هدفگذاریها و انضباط مالی، اصلاح مناسبات بینالمللی و منطقهای، تدوین برنامههای واقعبینانه و کارشناسیشده و نظارتهای دقیق، نیازمند مشارکت عمومی در امور سیاسی است. درهمتنیدگی مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور، هر روز بیش از گذشته به صورت مشهودی خود را نمایان میکند. حلوفصل مسائل کشور نیازمند عزمی جدی با طلب مشارکت عمومی است. تا چنین اصلاحاتی صورت عملی به خود نگیرد، پدیده افزایش شمار جوانان ازدواجنکرده ایرانی همچنان به شکلی نگرانکننده استمرار خواهد داشت و افقهای امیدوارکنندهای پیشروی جوانان کشور نخواهد بود.
