رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارتالکترونیک از اختلافات بخش خصوصی و وزارت بهداشت میگوید
راهحل فقط گفتگو است
تنش چندساله میان پلتفرمهای سلامت دیجیتال و وزارت بهداشت، امروز به یکی از پیچیدهترین چالشهای رگولاتوری کشور تبدیل شده است؛ پلتفرمها میگویند در روند قانونگذاری دیده نمیشوند، مقررات شفاف نیست و نهادهای دولتی بدون حضور ذینفعان تصمیم میگیرند؛ در مقابل، وزارت بهداشت تأکید دارد که دستورالعملها با مشارکت همه طرفها و مطابق اسناد بالادستی تدوین میشود.
به گزارش گروه رسانهای شرق،
تنش چندساله میان پلتفرمهای سلامت دیجیتال و وزارت بهداشت، امروز به یکی از پیچیدهترین چالشهای رگولاتوری کشور تبدیل شده است؛ پلتفرمها میگویند در روند قانونگذاری دیده نمیشوند، مقررات شفاف نیست و نهادهای دولتی بدون حضور ذینفعان تصمیم میگیرند؛ در مقابل، وزارت بهداشت تأکید دارد که دستورالعملها با مشارکت همه طرفها و مطابق اسناد بالادستی تدوین میشود. این شکاف عمیق در حالی پابرجاست که به گفته احمد طاهرخانی، رئیس کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارتالکترونیک، مشکل اصلی نه مخالفت بخش خصوصی با قانون، بلکه «ابهام در قوانین، چندپارگی نهادهای قانونگذار و تدوین مقررات بدون مشارکت واقعی فعالان صنعت» است. او میگوید سالهاست پلتفرمها خواستار شفافشدن قواعد بازیاند، اما «ضوابط اجرایی یا دیر ابلاغ میشود یا اصلا مشخص نیست چه قانونی قرار است مبنای عمل باشد» و همین موضوع زمینه بسیاری از برخوردهای پرتنش اخیر را ایجاد کرده است. به باور او، در پروندههای اخیر (از منع همکاری داروخانهها تا فیلتر برخی پلتفرمها) مشکلات نه از «تخلف گسترده پلتفرمها»، بلکه از برداشتهای اشتباه، بزرگنمایی موارد محدود و اقداماتی خارج از سازوکار قانونی ناشی میشود. او در گفتوگو با «فنزی» تأکید میکند که پلتفرمها «فروشنده دارو نیستند» و نقش آنها صرفا تسهیلگری است؛ بنابراین تعمیم چند خطا به کل اکوسیستم، «نه منصفانه است و نه کمکی به توسعه سلامت دیجیتال میکند». او راهحل را در یک مسیر میداند: گفتوگو در فضایی بدون پیشداوری. به گفته او، اگر نگاه واقعبینانهای به نقش پلتفرمها شکل بگیرد و ذینفعان دولتی همانقدر که بخش خصوصی فعال است، پای میز مذاکره حاضر شوند، «میتوان امیدوار بود طی ماههای آینده بخش مهمی از سوءتفاهمها و تضادها برطرف شود و مسیر قانونگذاری به تعادل برسد.»
انتقادها از سوی وزارت بهداشت و پلتفرمها بر سر مقرراتگذاری در حوزه سلامت دیجیتال بسیار بالاست. از یک طرف پلتفرمها اعلام میکنند تنظیمگری در این حوزه شفاف نیست و از بخش خصوصی برای تدوین دستورالعملها و آییننامهها نظرخواهی نمیشود و از سوی دیگر وزارت بهداشت میگوید این مقرراتگذاری شفاف و با نظرخواهی بخش خصوصی است. این تفاوت دیدگاه بین پلتفرمهای سلامت دیجیتال و وزارت بهداشت از کجا نشئت میگیرد، چرا تا این حد کشمکش بین این دو بخش بالاست؟
به نظرم هیچکس مخالفتی با اجرای قانون ندارد و هیچیک از فعالان حوزه سلامت دیجیتال هم موضعی علیه اجرای قوانین نداشتهاند. اتفاقا، یکی از اصنافی که بهطور فعال پیگیر شفافشدن قوانین بوده و سالهاست به دنبال تدوین و مقرراتگذاری است، همین حوزه سلامت است. بنابراین، ادعای اینکه فعالان سلامت دیجیتال مخالف اجرای قوانیناند را، کاملا رد میکنم. اما مسئله اصلی این است که کدام قانون و چه مقرراتی مورد نظر است. وقتی قوانین هنوز شفاف نشدهاند، ضوابط اجرایی ابلاغ نشده و در فرایند تدوین قوانین، دستگاههای ذیربط و حتی اصناف، اتحادیهها و بخش خصوصی حضور فعال نداشتهاند و منافع همه طرفها لحاظ نشده است، طبیعتا مقرراتگذاری با مشکل همراه میشود. از طرفی متأسفانه مجموعه متکثری مشغول تدوین قوانین هستند، اما خودشان فرایند مقرراتنویسی را بهدرستی رعایت نمیکنند و همین امر باعث تأخیر در تصویب برخی قوانین سلامت دیجیتال شده است.
در مقابل اما وزارت بهداشت اعلام میکند که دستورالعملها و آییننامهها را با کمک تمام ذینفعان تدوین میکند و تمامی این مقررات با توجه به اسناد بالادستی نوشته میشود، اما اینکه قرار باشد مقرراتگذاری دقیقا آن چیزی باشد که بخش خصوصی میخواهد، قابل پذیرش نیست.
همانطور که اشاره کردید فرایند مقرراتگذاری با توجه با اسناد بالادستی نوشته میشود و نهادهای مسئول هرکدام رسالتی در وضع قوانین دارند. برای مثال، قانون برنامه پنجساله توسعه هفتم تکالیفی مشخص کرده است. اگر قانونی تدوین شود که با اسناد بالادستی مانند قانون تسهیل صدور مجوزهای کسبوکار مغایرت داشته باشد، طبیعتا کارآمد نیست و نهتنها بخش خصوصی، بلکه مورد پسند هیچکدام از نهادها نخواهد بود. ما با تدوین قوانین بهدرستی و مطابق اسناد بالادستی مشکل نداریم.
در چند ماه گذشته کشمکش بین پلتفرمهای سلامت دیجیتال با سازمان غذاودارو بسیار پررنگ بود. وقتی سازمان غذاودارو اطلاعیهای داد و داروخانهها را از همکاری با پلتفرمهای این حوزه منع کرد، کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن تجارت الکترونیک در بیانیهای اعلام کرد که پلتفرمها اصولا نقشی در فروش دارو و دخالت در نسخه بیمار ندارند و آنها فقط بین بیمار و داروخانه تسهیلگر هستند، در مقابل سازمان غذاودارو اطلاعاتی را در اختیار ما گذاشته که نشان میدهد برخی پلتفرمها اقدام به ارسال غیرمجاز دارو به افراد میکنند یا محصولات قاچاق به دست کاربر میرسانند.
در این زمینه، لازم است ابتدا مصادیق مشخص شود تا بتوان دقیق بررسی کرد. ممکن است تخلفاتی در برخی پلتفرمها اتفاق بیفتد، اما این به معنای مقابله با کل اکوسیستم نیست؛ همانطور که وقتی در اتوبان چند تصادف اتفاق میافتد، به خاطر آن اتوبان را تعطیل نمیکنند. به نظر من این شانه خالیکردن از بار مسئولیت است و اینها مسائلی است که بهعنوان بهانهای برای مقابله با پلتفرمها مطرح میشود. هر فعالیت نوآورانه در مراحل اولیه خود نیازمند شفافیت و نظارت است و نهاد ناظر باید وجود داشته باشد. در این شرایط در صورتی که تخلفی رخ دهد و نهاد ناظر هم آن را تشخیص داد، طبیعتا باید مطابق مقررات با آن پلتفرم برخورد شود، ما منکر این موضوع نیستیم. اما بزرگنمایی و زیر سؤال بردن کلی فعالیت پلتفرمها، بهویژه در حوزه سلامت، نادرست است، زیرا شواهد نشان میدهد که این فعالیتها به نفع مردم فعالیت میکند.
یکی از مسائل مورد بحث بین پلتفرمهای سلامت و سازمان غذاودارو، کمیسیونی است که این پلتفرمها از داروخانهها دریافت میکنند که به نظر این سازمان، کمیسیون بالاست و همین نشان میدهد رابطه غیرشفافی بین پلتفرم و داروخانه برقرار است. سازمان غذا دارو میگوید پلتفرمها باید براساس تعرفه جزء فناوری اطلاعات در این زمینه درآمد داشته باشند، اما آنها با اجرا نکردن مقررات و گرفتن کمیسیون بالا از داروخانهها به فکر سود اقتصادی خود هستند.
این اعداد واقعی نیستند و بهنظرم این ادعا درست نیست. طبیعتا منطق اقتصادی داروخانه نیز باید منطق درستی باشد که با پلتفرمها همکاری کند. گاهی شاهد مغالطههایی هستیم؛ اعداد و ارقام نادرستی مطرح میشود و در موارد نادری شایعاتی شنیده میشود که متأسفانه برخی دوستان دولتی و حاکمیتی این موارد را به کل موجودیت پلتفرم تعمیم میدهند. این گفتمان نادرست است و تا زمانی که چنین نگرشی حاکم باشد و اصل پلتفرم و منافع آن برای شهروندان را زیر سؤال ببریم، نمیتوان صحبت از توسعه سلامت دیجیتال در کشور کرد. من بخش خصوصی را در ایجاد این گفتوگو فعالتر دیدهام، بهویژه در مسئله دارو، و معتقدم لازم است تمام ذینفعان دولتی نیز چنین رویکردی اتخاذ کنند.
چرا طبق مقرراتگذاری براساس تعرفه جزء فناوری پلتفرمها با داروخانهها همکاری نمیکنند و از آنها کمیسیون دریافت میکنند؟
این قانونی است که صرفا خودشان پیشنهاد میدهند و نمیتوانند وارد حیطهای که قانون برایشان مشخص نکرده بشوند. نمیتوانند وارد منطق قرارداد و فعالیت بازار پلتفرمها شوند. اینکه اعلام میکنند پلتفرمها باید بر چه اساسی کسب درآمد کنند، باید براساس یک سند بالادستی قانونی باشد. هیچ سند قانونی در این زمینه وجود ندارد.
از گفتوگوهای شما و همچنین صحبت مدیران وزارت بهداشت مشخص است که یک گفتمان منطقی بین شما ایجاد نشده است، از یک طرف شما میگویید آنها اشتباه میکنند و از طرف دیگر آنها میگویند شما اشتباه میکنید. چرا در این حوزه یک گفتمان بدون ایجاد چالش شکل نمیگیرد؟
بخشی از این چالشها را طبیعی میبینم، چون بالاخره ممکن است یک تضاد منافعی وجود داشته باشد یا در ذهن برخی افراد ترسها و برداشتهایی بهویژه درباره فروش دارو از طریق پلتفرمها وجود دارد که این نگرانیها اصولا درست نیست. این ابهامات باید با تدوین و ابلاغ دقیق قوانین و ضوابط فنی مثلا در بخش سفارش آنلاین دارو برطرف شود. نگاه واقعبینانه به نقش مفید پلتفرمها در صنعت سلامت دیجیتال و منافع شهروندان ضروری است و بدون آن برداشتهای نادرستی شکل میگیرد.
با توجه به اینکه وظیفه انجمن، حمایت از بخش خصوصی است و در عین حال نهادهای نظارتی نگران مخاطرات سلامت جامعهاند، به نظر شما چگونه میتوان بین این دو هدف تعادل برقرار کرد؟
از طریق میز گفتوگو امکانپذیر است. شنیدن دغدغهها و چالشهای دو طرف با حضور ترکیبی از ذینفعان میتواند راهحلهای مناسبی
ایجاد کند.
دستورالعملی که مهرماه با پیگیری وزارت ارتباطات نهایی و ابلاغ شد را تا چه حد باعث حل مشکلات و کشمکشهای بین وزارت بهداشت و پلتفرمهای سلامت در حوزه دارورسانی میبینید؟
یک قدم روبهجلو است، اما در این زمینه هنوز ابهامهایی وجود دارد و باید جلو برویم و در مراحل بعدی ببینیم چه اتفاقی رخ خواهد داد. هنوز این دستورالعمل شفافیت صددرصدی برای فعالیت پلتفرمها در حوزه دارورسانی ایجاد نکرده است.
در مورد این دستورالعمل از شما نظرخواهی شد؟ چیزی که برخی مدیران پلتفرمها اعلام میکنند این موضوع است که اساسا بخش خصوصی در جلسات وزارت بهداشت جایگاهی ندارد.
درخصوص حضور بخش خصوصی در جلسات وزارت بهداشت، ابتدا مقاومت بیشتری وجود داشت، اما امیدواریم از اینجا به بعد با توجه به وعدههای دادهشده حضور بخش خصوصی در جلسات تدوین دستورالعملها جدیتر باشد. اگر میز گفتوگو بهدرستی تشکیل و دغدغههای دو طرف شنیده شود، امکان قضاوت صحیح و اتخاذ تصمیمات بهینه فراهم خواهد شد.
در صحبتهای خودتان هم اشاره کردید که ممکن است برخی پلتفرمها تخلفهایی انجام دهند که این اتفاق به پای کل فعالان این بخش گذاشته میشود. در این زمینه چرا کمیسیون سلامت دیجیتال انجمن این تخلفات را اعلام نمیکند؟
بر اساس پیشبینی قانون، پلتفرمهای کسبوکار اینترنتی تحت پوشش اتحادیه کسبوکارهای مجازی فعالیت میکنند و سازوکار نظارتی نیز در چارچوب همان قانون پیشبینی شده است. بنابراین، این تصور که نهاد نظارتی نمیتواند وجود داشته باشد، نادرست است. وقتی پلتفرمی مجوز رسمی خود را از اتحادیه کسبوکارهای مجازی دریافت میکند، این اتحادیه نیز طبق یک فرایند مشخص و تحت نظارت اتاق اصناف، که خود زیرمجموعه وزارت صمت است، مجوزها را صادر و نظارت لازم را اعمال میکند. بدین ترتیب، سازوکار نظارتی بهطور شفاف و قانونی برقرار است و پلتفرمها ملزم به رعایت آن هستند.
بااینحال تاکنون از سوی اتحادیه هم اعلام نشده که مثلا پلتفرم X دست به چنین تخلفی زده که به درخواست سازمان غذا و دارو وبسایتش فیلتر شده!
متأسفانه، در بسیاری از موارد، سازمان غذاودارو اقدام مستقیم انجام داده و بدون استفاده از سازوکارهای قانونی و اطلاعرسانی رسمی، اقدام به فیلتر پلتفرمها کرده است.
آقای مقدم (مشاور رئیس سازمان غذاودارو) در گفتوگو با همین شماره «فنزی» اعلام کرد بارها وقتی تخلفی رخ میدهد هشدار دادهاند، نامه ارسال کردهاند و… اما پلتفرم به این هشدارها توجهی نداشته است.
بر اساس آنچه اطلاع دارم، در اتفاقهای اخیر نامهنگاری یا گفتوگوی قبلی از سوی سازمان غذاودارو با بخش خصوصی انجام نشده است. وقتی قانونی وجود ندارد یک نهاد نمیتواند اقدام به مسدودسازی یک پلتفرم کند یا اجازه فعالیت را از او بگیرد. درصورتیکه تخلفی صورت گرفته سازمان غذاودارو طبق قانون باید از طریق اتحادیه به پلتفرم اعلام کند که تخلف انجام داده است، نه اینکه خودش مستقل از نهاد قضائی درخواست مسدودسازی یک پلتفرم را اعلام کند. اینجا نقض قانون وجود دارد. اقدامات خارج از قانون نهتنها تخلف محسوب میشود، بلکه روند گفتوگو و سرعت قانونگذاری را نیز مختل میکند.
با توجه به تعارض دیدگاهها بین دستگاههای دولتی و بخش خصوصی، چه گامی باید برداشته شود تا حداقل در سه ماه آینده، وضعیت فعالیت برای پلتفرمهای حوزه سلامت دیجیتال کمی شفافتر شود؟
به نظر میرسد اولین گام عملی برای حرکت به سمت تعادل در فضای سلامت دیجیتال، ایجاد گفتوگو در فضایی بدون سوگیری و با منطق روشن باشد. برخوردهای پیشقضاوتی و نگاه غیرواقعبینانه به نقش پلتفرمها مانع حل مسائل میشود. اصلاح این نگاه و درک صحیح از ماهیت و نقش پلتفرمها، بسیاری از مشکلات فعلی را کاهش میدهد و امکان همکاری سازنده را فراهم میکند.
آخرین اخبار فناوری را از طریق این لینک پیگیری کنید.
