جسارت پوتین، سکوت واشنگتن

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: سه جنگنده روسی بدون اعلام قبلی وارد آسمان استونی شدند؛ فقط 12 دقیقه کافی بود تا یکی از کوچک‌ترین کشورهای عضو ناتو زنگ خطر را در ائتلاف به صدا درآورد. مارگوس تساهکنا، وزیر خارجه استونی، گفت این رویداد یادآوری تازه‌ای است از اینکه ولادیمیر پوتین هیچ علاقه‌ای به صلح ندارد و برعکس، مسیر تنش را انتخاب کرده است. او این اقدام را «نقض سنگین» خواند و تأکید کرد که واکنش سریع ناتو نشان داد همبستگی غرب هنوز وجود دارد، اما فشار کرملین رو به افزایش است.

مقام‌های استونی بلافاصله پس از این حادثه اعلام کردند‌ سه جنگنده میگ-۳۱ روسی وارد حریم کشور شدند و جنگنده‌های ایتالیایی حاضر در مأموریت ناتو برای مقابله برخاستند. به‌ گفته آنان، این ورود غیرمجاز حدود 12 دقیقه طول کشید و تهدیدی مستقیم علیه امنیت ملی و یکپارچگی ناتو بود. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در واکنش گفت: «این تحریک بسیار جدی است و نشان می‌دهد روسیه در پی سنجش مرزهای تحمل ماست‌».

در پاسخ، استونی بلافاصله ماده ۴ پیمان آتلانتیک شمالی را فعال کرد. این ماده پیش‌بینی می‌کند که در صورت تهدید یک عضو، گفت‌وگوی فوری میان متحدان برگزار شود. تساهکنا در گفت‌وگو با پولیتیکو تأکید کرد: «روسیه در حال آزمایش ناتو و وحدت اروپا‌ست. جناح شرقی ناتو بیشترین مسئولیت را بر دوش دارد. ما خط مقدم هستیم و نیاز داریم درباره اینکه چه اقدام بیشتری می‌توانیم انجام دهیم، گفت‌وگو کنیم‌». برای استونی، کشوری کوچک با جمعیتی کمتر از یک‌و‌نیم میلیون نفر، چنین تهدیدی معنایی فراتر از یک حادثه مرزی دارد؛ این کشور خود را نخستین سد دفاعی غرب در برابر فشارهای نظامی مسکو می‌داند.

واکنش متناقض مسکو

در مسکو اما روایت کاملا متفاوت بود. وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای که صبح شنبه منتشر شد، ورود به حریم استونی را رد ‌و اعلام کرد: «در ۱۹ سپتامبر سه جنگنده میگ-۳۱ پرواز برنامه‌ریزی‌شده‌ای از کارلیا به کالینینگراد داشتند. هواپیماها از مسیر توافق‌شده منحرف نشدند و هیچ‌گونه نقضی رخ نداد‌». این تکذیب البته تازگی ندارد؛ کرملین در سال‌های گذشته بارها تجاوز به حریم هوایی همسایگان را انکار کرده، حتی زمانی که تصاویر راداری و واکنش‌های فوری متحدان ناتو خلاف آن را نشان داده است. این رخداد تازه در حالی ثبت شد که فقط چند روز پیش، پهپادهای روسی وارد خاک لهستان و رومانی شده و موجب نگرانی مضاعف در پایتخت‌های اروپایی شدند. برای بسیاری از تحلیلگران، این الگو بخشی از استراتژی مسکو برای آزمودن آمادگی دفاعی جناح شرقی ناتو است. از نگاه آنان، کرملین با هر نقض مرزی می‌کوشد شکاف‌ها و ضعف‌های احتمالی را آشکار کرده و هم‌زمان پیام قدرت‌نمایی به غرب ارسال کند.

در بروکسل، رهبران اتحادیه اروپا هم‌زمان بسته تازه‌ای از تحریم‌های انرژی و مالی علیه روسیه را اعلام کردند. اورزولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، در کنفرانسی گفت: «پوتین بارها سطح تنش را بالاتر برده و ما نیز بارها پاسخ داده‌ایم. تحریم‌ها ابزار مؤثر فشار اقتصادی‌ هستند و تا زمانی که روسیه پای میز مذاکره نیاید، به استفاده از آنها ادامه خواهیم داد‌». این تحریم‌ها معاملات مالی با نهادهای روسی و صادرات انرژی را هدف قرار می‌دهند.

اتحادیه اروپا علاوه بر این تلاش کرده ایالات متحده را به اتخاذ مواضع سخت‌گیرانه‌تر علیه مسکو متقاعد کند. بروکسل تیمی از کارشناسان را به واشنگتن اعزام کرده تا درباره طراحی تحریم‌های ثانویه علیه خریداران نفت روسیه همکاری کنند. در همین حال، کاخ سفید وعده داده در صورتی که متحدان اروپایی خرید نفت روسیه را به‌ طور کامل متوقف کنند، محدودیت‌های بیشتری اعمال کند. این هماهنگی اما با چالش‌هایی جدی روبه‌رو است؛ زیرا برخی کشورهای اروپایی هنوز به منابع انرژی روسیه وابسته‌اند و جایگزینی فوری برای آنها در دسترس نیست.

نشانه‌های عقب‌نشینی آمریکا

در واشنگتن، مقام‌های پنتاگون اواخر آگوست با گروهی از دیپلمات‌های اروپایی دیدار کردند و به آنان اطلاع دادند که آمریکا قصد دارد بخشی از کمک‌های امنیتی به استونی، لتونی و لیتوانی را کاهش دهد. دیوید بیکر، مقام ارشد وزارت دفاع، در این نشست تأکید کرد که اروپا باید وابستگی خود به واشنگتن را کاهش دهد؛ زیرا دولت ترامپ تمرکز اصلی‌اش را بر مسائل داخلی و دفاع سرزمینی گذاشته است. این پیام بسیاری از دیپلمات‌های اروپایی را نگران کرد؛ آنان هشدار دادند که چنین تغییری ممکن است ولادیمیر پوتین را به اقدامات تهاجمی‌تر تشویق کند.

حادثه روز جمعه عملا این نگرانی‌ها را به واقعیت تبدیل کرد. سه جنگنده روسی وارد آسمان استونی شدند و فقط واکنش سریع جنگنده‌های ایتالیایی توانست آنان را وادار به عقب‌نشینی کند. هم‌زمان، روسیه جنگنده‌هایی را به نزدیکی سکوی نفتی لهستان فرستاد و هفته گذشته نیز پهپادهایی در خاک لهستان سرنگون شدند. برای کشورهای بالتیک و لهستان، این رخدادها زنجیره‌ای از تحریک‌های عمدی است که هدف آن افزایش فشار روانی بر دولت‌های شرقی اروپا و سنجش میزان آمادگی ناتو است.

واکنش سرد ترامپ

با وجود اهمیت این رخدادها، واکنش دولت آمریکا محدود و دیرهنگام بود. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور، چندین ساعت پس از حادثه استونی در اظهارنظری کوتاه گفت‌ «این موضوع می‌تواند مشکل بزرگی» باشد. در ماجرای لهستان نیز او فقط یک جمله در شبکه اجتماعی خود نوشت: «!Here we go‌». این نوع واکنش‌ها با الگوی ماه‌های اخیر او مطابقت دارد؛ الگویی که نشان می‌دهد ترامپ تمایل کمتری به دیپلماسی فعال دارد و بیشتر مسئولیت را بر دوش متحدان می‌گذارد.

این تغییر رویکرد در تضاد با سیاست‌های چند ماه پیش اوست. پس از ورود به کاخ سفید، ترامپ تلاش کرد در بحران‌های جهانی فعال باشد. او بارها طرح‌هایی برای آتش‌بس در اوکراین یا میانجیگری در خاورمیانه ارائه کرد. حتی در تابستان گذشته با بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران در حمایت از اسرائیل، پیامی روشن از تمایل به حضور فعال در عرصه امنیتی منطقه ارسال کرد. در نشست ناتو در هلند وعده داد سامانه‌های پاتریوت بیشتری به اوکراین بفرستد و بارها روسیه را به تحریم‌های شدیدتر تهدید کرد. بااین‌حال، پس از دیدار بی‌نتیجه با پوتین در آلاسکا و عدم پیشرفت در مذاکرات صلح، نشانه‌های عقب‌نشینی آشکار شد.

اروپا میان بیم و امید

دیپلمات‌های اروپایی در محافل خصوصی از فرسایش اعتماد به رهبری آمریکا سخن می‌گویند. آنان می‌گویند تغییر مداوم موضع کاخ سفید، اعتماد را تضعیف کرده و این پرسش را برانگیخته که آیا واشنگتن در لحظه‌های حساس کنار متحدان خواهد بود یا خیر؟ الکس پلیتساس، پژوهشگر اندیشکده آتلانتیک کانسیل، در گفت‌وگو با رویترز هشدار داد: «هرچه آمریکا بیشتر عقب‌نشینی کند، پوتین تحریک‌آمیزتر عمل خواهد کرد. او اروپا را ضعیف‌تر و قابل تقسیم می‌بیند‌». هم‌زمان، برخی مقام‌های آمریکایی تأکید دارند که کشورهای اروپایی باید هزینه‌های امنیتی خود را بیشتر تقبل کنند. یکی از مقامات کاخ سفید گفت: «بسیاری از متحدان اروپایی جزء ثروتمندترین کشورهای جهان‌ هستند و توانایی تأمین مالی برنامه‌های امنیتی خود را دارند‌». این موضع اما در بروکسل و دیگر پایتخت‌های اروپایی نگرانی‌های تازه‌ای ایجاد کرده است.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.