برنامه دوساله خوزستان و چند ابهام
استان خوزستان با حدود چهار درصد از مساحت کشور بزرگترین استان نیمه غربی کشور محسوب میشود. همچنین خوزستان با حدود چهارمیلیون و 700 هزار نفر جمعیت، پنجمین استان پرجمعیت کشور است. جاریبودن پنج رودخانه مهم از جمله کارون، کرخه و دز در این استان موجب شده تا از نظر منابع آبی نیز این استان جایگاه خاصی در کشور کسب کند. این استان با اقلیمی متنوع، منابع معدنی فراوان از جمله مهمترین ذخایر نفت و گاز کشور و استقرار صنایع مهمی از جمله پتروشیمی، نفت، برق، فولاد، نیشکر و نیز رتبه نخست تولیدات کشاورزی مانند گندم و تولید دیگر محصولات کشاورزی و باغی از مهمترین قطبهای انرژی، آب صنعتی، کشاورزی و خدمات کشور بهشمار میرود. مرزیبودن خوزستان و همسایگی با کشور عراق و خلیج فارس هم بر اهمیت اقتصادی و استراتژیک این استان افزوده است. البته این مختصات طبیعی موجب شده تا در این استان شاهد نفوذ جدی بخش دولتی در ارکان اقتصادی باشیم. یعنی استان خوزستان از نظر اقتصادی دولتیترین استان کشور محسوب میشود. با اینهمه متأسفانه ظرفیت و توان استان خوزستان شاهد چالشهای توسعهای، ناموزونی و ناپایداری توسعهای عمیقی است. این شرایط موجب شده تا سرمایه اجتماعی و همچنین تابآوری اجتماعی در این استان تحت تأثیر این شرایط قرار گیرد. معادله چندمجهولی چالشهای توسعه استان خوزستان موجب هدررفت سرمایههای بزرگی از کشور و استان شده است. دبیر شورای عالی امنیت ملی، دبیر قبلی مجمع تشخیص مصلحت نظام و معاون اقتصادی رئیسجمهوری، معاوناول رئیسجمهوری، سخنگوی شورای نگهبان و شمار دیگری از چهرههای کشوری و لشکری بخشی از خوزستانیهای شاغل در مناصب عالی جمهوری اسلامی هستند. البته لازم به یادآوری است که بخشی از نزدیکان این خوزستانیهای قدرتمند نیز در استان خوزستان در مصادر اداری به کار اشتغال دارند. رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی خوزستان در اواخر مهرماه اعلام کرد که در چهارمین نشست شورای برنامهریزی استان خوزستان برنامه دوسالانه توسعه استان به تصویب رسید. وی تأکید کرد که طرحهای آبرسانی، طرحهای فاضلابی، اشتغالزایی، کانالهای سیلبر، راهها و... از جمله محورهای اساسی این برنامه دوساله توسعه خوزستان هستند و افزود مجموع پروژههایی که به تصویب شورای برنامهریزی استان رسیده و برای سایر مراحل به هیئت وزیران ارسال خواهد شد، به اعتباری بالغ بر ۵۰ هزار میلیاردتومان و چهارهزار میلیاردتومان تسهیلات بانکی کمبهره نیاز دارند. اقدام اخیر شورای برنامهریزی استان خوزستان برای تدوین برنامهای کوتاهمدت برای رفع پارهای از مسائل و مشکلات استان خوزستان را باید به فال نیک گرفت؛ چراکه بخشی از مسائل استان ناشی از خلأ جدی اقدامات برنامهمحور است که خسارات و هزینههای قابلتوجهی بر محیط زیست و ساختار اقتصادی و اجتماعی استان وارد کرده است.
1- اگرچه تدوین برنامه دوساله اقدامی مثبت است اما مشخص نیست تدوین این برنامه ماحصل چه مطالعات مقدماتی و کارشناسی است. نسبت این برنامه با برنامه بعدی توسعه کشور نیز با مطالعات پیشینی چیست؟ آیا نخبگان، محققان و پژوهشگران استان و دیگر نقاط کشور در مطالعات منجر به تدوین برنامه مشارکت داشتهاند یا خیر؟ بهخصوص که پیش از این استاندار خوزستان اعلام کرده بود که طرح توسعه پنجساله خوزستان به هیئت دولت برای تصویب ارائه میشود. مشخص نیست چرا طرح پنجساله به طرح دوساله تغییر یافته است؟
2- یکی از مهمترین مسائل استان خوزستان به تخریب زیستبوم و محیط زیست استان از جمله موضوع تالابهای استان و خشکاندن این تالابها مربوط میشود. مشخص نیست توجه به اقلیم و مسائل زیستمحیطی در برنامه تدوینشده چه جایگاهی دارد؟
3- عدم انتشار برنامه مصوبشده موجب میشود تا دولت از دریافت نظرات مشفقانه و کارشناسی اهل فن و علاقهمندان به توسعه این استان محروم شود و فضای رسانهای از گفتوگو درباره این برنامه کنار زده شود و بدینترتیب ضعفها و قوتهای احتمالی مورد توجه کارشناسی قرار نگیرد.
4- شاخصهای توسعه در بخشهایی از استان بهویژه بخشهای شرقی و شمال شرقی استان بسیار نگرانکننده است. مسائل مرتبط با آموزشوپرورش بهویژه پوشش تحصیلی اطفال ششساله و بالاتر و مسئله بیسوادی و کمسوادی مزمن در استان نیز از دیگر چالشهای پیشروی استان خوزستان است. مشخص نیست در برنامه دوساله تدوینشده دراینباره چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟