حیات دوبله ایران رو به نابودی است؟

بازیابی صدای چهره‌هایی که دیگر بین ما نیستند مدتی است به سرگرمی جدیدی در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. فرایندی که به کمک هوش مصنوعی، تحولی ایجاد کرده اما در پس این سرگرمی به‌ظاهر جذاب، زنگ خطر جدی برای بسیاری از مشاغل به صدا درآمده است. هوش مصنوعی پدیده جدیدی نیست اما شکل تغییریافته آن از سال‌ها پیش تا به امروز همه چیز را دستخوش تغییرات محسوسی کرده است. طبیعی است که زندگی ساده‌تر بشر، به واسطه در دسترس بودن هوش مصنوعی است. اما این روزها دیگر نمی‌توان از آینده بهتر بشر با حضور هوش مصنوعی که قطعا در سال‌های آینده به پیشرفت خارق‌العاده‌ای می‌رسد، با خوش‌بینی صحبت کرد. برخی معتقدند می‌توان از این تکنولوژی در جهت مصارف درست و بشردوستانه استفاده کرد و برخی به‌هیچ‌وجه با این گزاره موافق نیستند و فرایند تبدیل این تکنولوژی به ابزاری تخریب‌گر را غیر قابل کنترل می‌دانند. با این حال باید پذیرفت در شرایط کنونی هوش مصنوعی تأثیر نامطلوبش را بر روی بسیاری از مشاغل گذاشته و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.

چندی پیش «فرن درشر» رئیس اتحادیه بازیگران آمریکا (SAG-AFTRA) اعلام کرده که هوش مصنوعی یک تهدید وجودی برای حرفه‌های خلاق است و همه بازیگران مستحق قراردادی هستند که آنها را از سوءاستفاده از هویت و استعدادشان بدون رضایت و پرداخت محافظت کند و اگر اکنون قد بلند نکنیم، دچار مشکل خواهیم شد و همه در خطر جایگزینی با ماشین‌آلات هستیم.

به گزارش ایسنا، اتحادیه بازیگران آمریکا به انجمن نویسندگان آمریکا ملحق شده است که نماینده فیلم‌نامه‌نویسان هالیوودی است و بیش از دو ماه است که اعتصاب کرده و خواستار قراردادی است که صراحتا مقررات هوش مصنوعی را برای محافظت از نویسندگان و آثاری که آنها خلق می‌کنند، وضع می‌کند.

انجمن نویسندگان آمریکا نیز اعلام کرده هوش مصنوعی نمی‌تواند مطالب ادبی بنویسد یا آنها را بازنویسی کند و نمی‌توان از آنها به عنوان منبع استفاده کرد و فیلم‌نامه‌ها را نباید برای آموزش هوش مصنوعی استفاده کرد.

ابزارهای هوش مصنوعی که شبیه انسان هستند، در سال‌های اخیر در ایجاد تصاویر و متن بسیار مؤثرتر و رایج‌تر شده‌اند. فناوری که چهره و صدای افراد را تقلید می‌کند، در هالیوود برجسته‌تر شده است. ربات‌هایی که می‌توانند نوشته‌های انسانی را به طور متقاعدکننده‌ای بازتولید کنند، از اواخر سال گذشته محبوبیت زیادی به دست آوردند، اما آنها کاستی‌های واضحی هم دارند و اغلب حقایق اساسی را اشتباه می‌گیرند و وقتی از آنها خواسته می‌شود آثار خلاقانه و اورجینال بنویسند، از دیگر آثار وام می‌گیرند.

بسیاری بیم این را دارند که بدون مقررات سخت‌گیرانه، کار آنها توسط ابزارهای هوش مصنوعی تکرار و ترکیب شود و چنین تحولی هم کنترل آنها را بر کارشان قطع می‌کند و هم به توانایی آنها برای امرار معاش لطمه می‌زند.

نگرانی‌ها نسبت به استفاده از هوش مصنوعی در سینما در حالی افزایش یافته که برخی از آینده ترسناک سینما با حضور این تکنولوژی صحبت و پیش‌بینی می‌کنند استودیوها از کپی دیجیتال بازیگران اصلی، به‌ویژه پس از مرگ آنها در آثارشان سوءاستفاده کنند.

پیش‌بینی نابودی صنعت دوبله ایران با حضور هوش مصنوعی

اما مدتی است صنعت دوبله ایران هم به واسطه گسترش هوش مصنوعی دستخوش تغییراتی شده است. این روزها صدای بسیاری از بزرگان دوبله ایران، چه آنهایی که مشغول کار هستند و چه افرادی که از دنیا رفته‌اند، توسط هوش مصنوعی بازآفرینی شده و بسیاری از گویندگان و دوبلورهای ما بی‌خبر از این موضوع، صدای خودشان را در آثاری می‌شنوند که از تولیدشان بی‌خبرند.

ژرژ پطروسی دوبلور پیش‌کسوت معتقد است ضررهای معنوی و اجتماعی استفاده از هوش مصنوعی به مراتب بیشتر از زیان‌های مادی است. او دراین‌باره به «شرق» گفت: «مدتی است شاهد این ماجرا هستیم که هر فردی هر کاری دلش بخواهد با فرهنگ و هنر این مملکت انجام می‌دهد و هیچ‌کس هم جوابگو نیست. از این موضوع عصبانی‌ام و انتظار دارم دست‌کم وزارت ارشاد به‌عنوان متولی فرهنگ و هنر این کشور به موضوع ورود کند و قانونی فوری و شدید برای مجازات افرادی که از طریق هوش مصنوعی، فرهنگ و هنر این کشور را با خطر نابودی روبه‌رو می‌کنند، وضع کند؛ چراکه اگر شرایط به همین منوال پیش برود، در آینده خیلی نزدیک هیچ‌کس صاحب هیچ چیز نخواهد بود».

او به شرایطی که مدتی است امنیت شغلی همکارانش را به مخاطره انداخته است، اشاره کرد و گفت: «نگرانی من بابت اتفاقی است که صنعت دوبله ایران را با خطری جدی روبه‌رو کرده است. در دوبله یا هر رشته هنری دیگر اگر کاری با اجازه صاحب اثر انجام نشود، تبعات اجتماعی زیادی دارد. حتی اگر با اجازه هم این کار صورت بگیرد، باز هم بی‌معنی است. تا وقتی آدمی حضور دارد و می‌تواند کارش را انجام بدهد، چه نیازی به تکنولوژی که از هنر فرد سوءاستفاده بکند و وقتی هنرمندی حضور ندارد، کارهای گذشته او باید به همان شکل حفظ شود».

پطروسی افزود: «من نگران هرج‌ومرج عجیب و غریبی هستم که با این تکنولوژی ایجاد خواهد شد. در هالیوود دو ماه در مورد این ماجرا اعتصاب شده، چون می‌دانند انتهای آن چیست. متأسفانه گرفتار یک مشت آدم سودجو، دلال و پول‌پرست هستیم که هیچ چیز برای آنها مهم نیست و باید مقابل آنها ایستاد. گفته می‌شود قانونی برای مقابله با افرادی که از‌ طریق هوش مصنوعی اقدام به دزدی آثار هنری می‌کنند، نداریم. قانون مقابله با دزدی که داریم. با هر وسیله‌ای دزدی صورت بگیرد، مجازاتی وجود دارد، حتی اگر از طریق تکنولوژی انجام شود».

نمی‌توان در مقابل این سرقت سکوت کرد

زهره شکوفنده صداپیشه و مدیر دوبلاژ پیش‌کسوت هم که مدتی قبل در صفحه شخصی‌اش درباره استفاده نادرست از‌ هوش مصنوعی هشدار‌ داد و شرایط این روزهای دوبله را با وجود گستردگی هوش مصنوعی بحرانی توصیف کرد، به «شرق» گفت: «در چند هفته گذشته اعلام کردم اجازه نمی‌دهم از صدای من چه الان و چه بعدها به این شیوه استفاده شود. برخوردهای مختلفی با اعتراض من در فضای مجازی شد که اصلا به آن اهمیت نمی‌دهم، اما از هر زاویه‌ای که به این موضوع نگاه کنید، متوجه می‌شوید به‌هیچ‌وجه نمی‌توان در مقابل این سرقت سکوت کرد».

او تأکید کرد هوش مصنوعی باید در جهت مثبت استفاده شود و ادامه داد: «تعداد دوبلورهایی که از بین ما رفتند و دیگر حضور ندارند کم نیست. در این شرایط واقعا باید سراغ هوش مصنوعی رفت و صدای آنها را بازآفرینی کرد؟ سال‌هاست عزیزانی که در دوبله حضور داشتند و تأثیرگذار بودند از میان ما رفتند و دیگرانی جایگزین آنها شدند. این صنعت باید به حیات طبیعی خودش ادامه بدهد. بعد از ما هم افراد دیگری آن را ادامه بدهند. اما قطعا دراین میان هوش مصنوعی برای جایگزینی افراد ایده درستی نیست و کاملا غیراخلاقی است. باید نسل جدید دوبله را پرورش داد و کمک‌شان کرد تا جایگزین دوبلورهای گذشته شوند. دوبله که نباید با این وضع تمام شود».

شکوفنده در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «کلمه هوش مصنوعی بار معنایی خاص خودش را دارد. استفاده از این تکنولوژی به همین شیوه خطرناک است. فقط به کار ما و دوبله هم خلاصه نمی‌شود و عوارض خطرناک‌تری دارد و بهتر است هرچه زودتر جلوی آن گرفته شود». او در ادامه به سوءاستفاده‌هایی که در این مدت از صدای همکارانش شده است، اشاره کرد و گفت: «شنیدم از صدای زنده‌یاد چنگیز جلیلوند و حسین عرفانی استفاده شده است. با اینکه دختر آقای عرفانی خودش دوبلور است، حتی از او اجازه گرفته نشده. مهسا عرفانی بارها اشاره کرده که اجازه نمی‌دهد از صدای پدر و مادرش سوءاستفاده شود و حتی اعتراضش را به جایی که از صدای پدرش در نقش آرنولد استفاده کرده گفته است. اما پاسخ آنها این بوده که «هر کاری که دلت می‌خواهد بکن». سعید مظفری، دوبلور پیش‌کسوت هنوز در قید حیات است، حتی از صدای او هم سوءاستفاده شده. این انصاف نیست در حالی که هنرمندان ما زنده هستند، از آنها به این شیوه سوءاستفاده شود».

او افزود:« باید راه‌حل قانونی برخورد با این موضوع پیدا شود. وزارت ارشاد هم باید به این ماجرا ورود کند و به‌صورت قانونی جلوی این کار گرفته شود؛ چراکه در صورت ادامه، اثرات مخرب جدی‌تری خواهد داشت. به نظر من باید از همین حالا اقدامات قانونی صورت بگیرد. طبیعی است که نمی‌توان فردی را پیدا کرد که اگر مورد سوءاستفاده این‌چنین قرار بگیرد، خوشحال باشد. شک نکنید اگر در مقابل آن واکنش درستی نداشته باشیم، گریبان همه را خواهد گرفت. مدتی قبل در صفحه شخصی‌ام نسبت به تبعات استفاده از هوش مصنوعی و اتفاقی که در صنعت دوبله با آن مواجه هستیم صحبت کردم. صفحه شخصی من دنبال‌کننده‌های زیادی ندارد اما این پست من آن‌قدر مورد توجه قرار گرفت که از شدت بازخوردهایش شوکه شدم. خوشحالم که هنردوستان در این زمینه منفعل عمل نمی‌کنند. امیدوارم به‌زودی شاهد این موضوع باشیم که تصمیمی قاطع برای برخورد با سوءاستفاه‌گران  گرفته شود».