«شرق» طرح نظام‌نامه مشارکت محلی و فضای عجیب شورای ششم را بررسی می‌کند
بن‌بست در مشارکت
اوایل تابستان سال گذشته بود که طرح نظام‌نامه مشارکت محلی با وجود انتقادهای بسیار با 11 رأی به تصویب شورای شهر تهران رسید. طرحی که قرار بود با دو‌فوریت در اسفند 1400 در صحن شورا بررسی شود اما اعضا با دو‌فوریت آن موافقت نکردند و در جریان بررسی در صحن نیز مخالفانی جدی داشت.
اوایل تابستان سال گذشته بود که طرح نظام‌نامه مشارکت محلی با وجود انتقادهای بسیار با 11 رأی به تصویب شورای شهر تهران رسید. طرحی که قرار بود با دو‌فوریت در اسفند 1400 در صحن شورا بررسی شود اما اعضا با دو‌فوریت آن موافقت نکردند و در جریان بررسی در صحن نیز مخالفانی جدی داشت.
گروهی از منتقدان این نظام‌نامه را در راستای حذف شورایاری‌ها می‌دانستند و موافقان نیز آن را مدلی تازه برای بهره‌گیری از مشارکت شورایاری‌ها در اداره محلات عنوان می‌کردند. اشکالات حقوقی زیادی به این نظام‌نامه از سوی فعالان و کارشناسان حوزه شهری مطرح شد.
در جریان انتخاب اعضای شورای شهر تهران، در ستاد هماهنگی نیز مطرح‌شدن نام ناصر امانی در کنار احمد صادقی از کمیسیون برنامه و بودجه حاشیه‌های زیادی را به دنبال داشت و برخی از اعضا این نحوه رأی‌گیری را خلاف قانون می‌دانستند اما سرانجام ناصر امانی در ترکیب این ستاد قرار گرفت. انصراف نرگس معدنی‌پور و جایگزینی علیرضا نادعلی هم در این ستاد بی‌حاشیه نبود و برخی معتقد بودند چون یک نفر خانم از این ستاد خارج شده، باید عضو خانم دیگر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران جایگزین او شود که در همان زمان، زهرا شمس‌احسان گرفتاری در کمیته اجتماعی را دلیل تمایل‌نداشتن خود و در پی آن معرفی علیرضا نادعلی عنوان کرد.
پس از نهایی‌شدن ترکیب ستاد هماهنگی، حاشیه انتخاب رئیس دامن نظام‌نامه مشارکت محلی را گرفت. رئیس باید از بین دو عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی یعنی احمد علوی و علیرضا نادعلی انتخاب می‌شد. احمد علوی ریاست ستاد سمن‌های شهر تهران را بر عهده دارد و گزینه باقی‌مانده، علیرضا نادعلی بود اما چهار عضو دیگر با ریاست او موافق نبودند.
جلسات ستاد تشکیل نمی‌شد تا آنجا که احمد صادقی در صحن شورای شهر تهران نسبت به عدم اجرای مصوبه نظام‌نامه مشارکت‌های محله‌ای شهروندان در مدیریت شهری تذکر داد. او در متن تذکرش به روند تصویب نظام‌نامه محلات اشاره کرد و گفت: «در این دوره مدیریت شهری به‌منظور هماهنگی اقدامات و برنامه‌های شهرداری در محلات شهر تهران و ایجاد تعامل و هم‌افزایی میان نهادها، سازمان‌های دولتی و عمومی ارائه‌کننده خدمات در مقیاس محله‌ای اقدام به تنظیم این مصوبه کرد و در راه ایجاد زمینه‌های مشارکت محله‌محور شهروندان و استفاده از ظرفیت عظیم شورایاری‌ها و رهایی از بلاتکلیفی (که حاصل آن تعطیلی سراهای محله و عدم استفاده از نمایندگان محلات در شورایاری‌ها بود)، نظام‌نامه مشارکت محله‌ای شهروندان در مدیریت شهری در جلسه ۷۷ شورا در ۲۱ تیر ۱۴۰۱ تصویب شد و در شهریور ۱۴۰۱ بعد از طی‌کردن مسیر قانونی، لازم‌الاجرا و به شهرداری ابلاغ شد».
بر اساس بند ۳-۱ و سایر بندهای ماده ۳، ستاد هماهنگی مشارکت‌های محله‌ای شورای اسلامی شهر تهران به‌عنوان یکی از ارکان مهم تعیین شده است که به جهت شأن سیاست‌گذاری، نظارتی و مرجع‌بودن آن به‌منظور تصویب آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌های اجرائی، اجرای کل نظام‌نامه موکول به شکل‌گیری این ستاد خواهد بود.
در هشتم آبان ۱۴۰۱ با معرفی کمیسیون‌های مربوطه و رأی‌گیری، اعضای ستاد هماهنگی انتخاب شدند. به گفته صادقی «در این رأی‌گیری شرایط بند «ب» قسمت اول ماده ۳ که مقرر کرده بود پنج عضو از کمیسیون‌ها باید به انتخاب و معرفی کمیسیون‌ها باشد، رعایت نشد و اولین گام در رعایت‌نکردن مصوبه‌ای که خود اعضای شورا تصویب کرده بودند، برداشته شد. ستاد مذکور شش جلسه در سال ۱۴۰۱ تشکیل داده، ولی چهار عضو ستاد فقط در دو جلسه آن شرکت کردند. در سال جدید نیز برگزاری یک جلسه لغو و جلسه بعدی که انتخاب رئیس در دستور کار بوده است، آبستراکسیون شده و جلسه تنها با حضور سه عضو به حد نصاب نرسیده است. گویا آبستراکسیون صرفا معطوف به صحن علنی شورا نبوده و در جلسات دیگر نیز اتفاق می‌افتد».
او همچنین می‌گوید: «برخی از اعضای ستاد مذکور معتقد هستند رئیس ستاد از بین هفت عضو ستاد انتخاب شود؛ در‌صورتی‌که تبصره بند ۱-۳ نظام‌نامه به‌صراحت اشعار می‌دارد رئیس ستاد از بین دو عضو کمیسیون فرهنگی انتخاب شود و بنابراین برخی دیگر با اعتقاد به استناد همین مصوبه می‌گویند رئیس ستاد را انتخاب کنیم تا کارها به تعویق نیفتد و ستاد شکل گیرد، سپس با طرح یک‌فوریتی یا دو‌فوریتی خواستار تغییر مصوبه شورا شوند که تاکنون نه رئیس انتخاب و نه طرحی به شورا ارائه شده است. دومین گام برای عدم تمکین از اجرای مصوبه که توسط اعضای شورا به تصویب رسیده بود، در کوتاه‌تر از چند ماه برداشته شد».
صادقی یادآور می‌شود در جلسه بررسی نظام‌نامه پیشنهاد داده است انتخاب رئیس مشارکت محله‌ای از بین هفت عضو ستاد باشد ولی این پیشنهاد رأی نیاورده است. او می‌گوید: «امروز شهرداری در اجرای نظام‌نامه در بلاتکلیفی به سر می‌برد و همه اعضای شورا می‌دانند بررسی دستورالعمل‌ها، آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های پیشنهادی در ستاد و نیز تشکیل دبیر‌خانه، انتخاب ناظران محله‌ای ۳۵۳ محله که یک‌سوم ترکیب هیئت امنا را تشکیل می‌دهد، به چقدر زمان نیاز دارد!».
هفته گذشته باز‌هم بلاتکلیفی ستاد از سوی «علیرضا نادعلی» مطرح و چهار عضو شورا به‌عنوان کسانی که باعث این تأخیر شده‌اند، معرفی شدند. موضوعی که با واکنش تند برخی از اعضا روبه‌رو شد.
علی‌اصغر قائمی، عضو شورای شهر تهران و عضو این ستاد، درباره حاشیه‌های ایجادشده به «شرق» می‌گوید: «اینکه دوستان اصرار دارند «حتما به آنکه ما می‌گوییم رأی بده»، با منطق کار شورایی و منطق کار منصفانه تطبیق ندارد و بی‌انصافی است که گروهی، گروه دیگر را به خطا‌رفتن متهم می‌کنند و قضیه این‌طور که مطرح شد، نیست. گزینه پیشنهادی آقایان هر بار رأی نمی‌آورد و اصرار می‌کنند که چرا رأی نمی‌دهید و شرکت نمی‌کنید؟! بارها در جلسات اصرار شده که کار ستاد خیلی معطل انتخاب رئیس ستاد نیست و ما برای ریاست و اسم و عنوان نیامده‌ایم».
او ادامه داد: «ستاد می‌توانست با همان هفت نفر، تک‌تک وظایفش را دنبال کند. قرار بود آیین‌نامه‌های کاری تهیه شود و مسائل جزئی را بررسی کند. در نظام‌نامه مدیریت محلات کلان‌مسئله گفته شده و جزئیاتی دارد و ستاد نباید خیلی خود را معطل انتخاب رئیس می‌کرد که این ماجرا بدل به نقطه اختلاف‌نظر شود و باید کار پیش می‌رفت. این آقایان اصرار دارند تا رئیس انتخاب نشود، نمی‌توانیم کار را شروع کنیم. ما در این نقطه با دوستان اختلاف داریم و می‌گوییم باید کار را شروع کنیم. در جلسه قبل هم پیشنهاد شد فعلا یک نفر سرپرستی را بر عهده بگیرد تا کارها دنبال شود».
جعفر بندی‌شربیانی، عضو دیگر این ستاد نیز با اشاره به اینکه فضای شورای ششم گاهی عجیب می‌شود و برخی وظیفه خودشان می‌دانند که نمایندگان را خنثی یا تخریب کنند، گفت: تا امروز هم به خاطر وحدت جریان انقلابی و هماهنگی و انسجام درونی شورا و ندادن پیام ناامیدی و یأس، صبوری کردیم و سخنی بر زبان نراندیم.
او ادامه داد: به نظر می‌رسد یک جریان تمامیت‌خواه با نوعی پروپاگاندای رسانه‌ای با ابزارهای فراوان و منابع مالی و رسانه‌ای عظیمی که در اختیار دارد، تلاش می‌کند حقیقت را وارونه جلوه دهد و کسانی را که مدافعان واقعی جریان انقلاب بوده‌اند و به دنبال عملیاتی‌کردن ایده مشارکت واقعی مردم شهر تهران در اداره آن هستند، به‌عنوان «مقصر عدم شکل‌گیری ستاد مشارکت محله‌ای تهران» معرفی کند. من می‌خواستم مختصری در باب حوادث اخیر در این حوزه صحبت کنم که فرصت نشد و به‌زودی هم مفصل در صحن آن را برای افکار عمومی تشریح می‌کنم.
شربیانی با بیان اینکه در روز تدوین و بررسی اولیه طرح در صحن علنی شورا بنده و برخی همکاران به دلیل تجربه طولانی در امر محلات شهر تهران اعتقاد و باور داشتیم آن نظام‌نامه نمی‌تواند کارایی لازم را برای حل‌وفصل مسئله مشارکت در شهر تهران داشته باشد؛ اما برخی با زور اکثریت آن را از تصویب شورا گذراندند و به نصایح و مطالب خیرخواهان مردم و شورا توجه نکردند، گفت: برخی تصور می‌کردند که با آن مصوبه می‌توانند اکثریت ستاد مشارکت محله‌ای را از آنِ خود کرده و نیات و اهداف خود را بعدا عملیاتی کنند. تشخیص درست و به‌موقع اکثریت اعضای شورا و به‌ویژه رئیس شورا در زمان رأی‌گیری برای انتخاب اعضای ستاد به گونه‌ای رقم خورد که اکثریتی برای ستاد انتخاب شدند که آنها مقبول واقعی مردم و محلات بوده و امید آن می‌رفت که آنها بتوانند خلأ تعطیلی شورایاری‌ها را پر کنند؛ اما متأسفانه جریان اقلیت تصمیم شورای شهر را برنتافته و از آن روز تا همین حالا در‌حال سنگ اندازی برای شکل‌گیری ستاد هستند.
این عضو شورای شهر تهران گفت: در همان روزهای اول بدون داشتن جایگاه قانونی سه نفر جمع شدند و تصمیماتی گرفتند که بنده به آخر آن جلسه رسیدم و عرض کردم این با مشارکت واقعی در تعارض است. اصلا این فرایند مقصرسازی که در این اواخر باعث شد حتی برخی از همکاران ما مرزهای اخلاق را هم زیر پا بگذارند، به دلیل تن‌ندادن به آن تصمیمات اقتدارگرایانه آن جلسه اول است و از آن روز تمام توان‌شان را به کار گرفتند تا در نزد افکار عمومی ما را مقصر مسئله جلوه دهند؛ در‌حالی‌که کاملا برعکس است.
او ادامه داد: در راستای تعامل و تلاش حداکثری هفته گذشته و به‌صورت یک‌طرفه و با نوعی ازخودگذشتگی پیشنهاد اقلیت را پذیرفتم که آن‌هم از طرف عضوی از اعضا در صحن مطرح شد؛ پیشنهادی که اگر عملیاتی شود، مسیر مسدود ایجادشده از سوی این دوستان را به نفع مردم و شهر باز می‌کند؛ اما متأسفانه به نظر می‌رسد به همان پیشنهاد و نقطه تعاملی هم که رسیدیم، باور نداشته و ندارند. اقدامات چند روز اخیر در برگزاری نشستی برای انتخاب معتمدان محلات تهران و مصاحبه‌های برخی افراد مأمور در راستای منویات سیاسی نشانه زیر پا گذاشتن توافق هفته قبل است. جمع دوستان ما همچنان پیگیر حل مسئله مشارکت واقعی مردم تهران در اداره شهر هستند و اجازه نخواهیم داد با غوغاسالاری، شانتاژ رسانه‌ای و ترفندهای نخ‌نما‌شده، اهداف سیاسی و گروهی بر مسئله محلات تهران غلبه پیدا کند.
«علیرضا نادعلی»، عضو این ستاد، درباره تأخیر طولانی‌مدت در اجرای این مصوبه شورای شهر و اینکه به نظر می‌رسید اگر در این مدت به دنبال قانونی‌کردن شورایاری‌ها در مجلس بودند، زودتر به نتیجه می‌رسید، به «شرق» گفت: با قانونی‌شدن شورایاری یا هر نظامات جدیدی به‌جای شورایاری که بتواند آن را نمایندگی کند، موافقم؛ اما در ارتباطاتی که با دستگاه‌های قانونی داشتیم، به خاطر جلوگیری فعالیت‌های شورایاری‌ها با رأی دیوان عدالت، اینکه قدم جدیدی برداشته شود، ممکن نبود. دوستان در کمیسیون فرهنگی-اجتماعی به نظام‌نامه محلات رسیدند که ممکن است ضعف‌هایی داشته باشد. اگر مشکلی وجود داشته باشد، همه ما باید برای حل آن همت کنیم و نباید خیلی طول بکشد و متوقف شود. اگر لازم باشد، حاضریم آیین‌نامه هم عوض شود و آن را از این گره دربیاوریم؛ اما اینکه خلاف آیین‌نامه رفتار شود، از کسی پذیرفته نیست.
او در پاسخ به این پرسش که به نظر می‌رسد برخلاف ادعاهایی که مطرح می‌شود، نگاه سیاسی به سراهای محلات و شورایاری‌ها وجود ندارد، این اختلاف‌نظرات نشان می‌دهد چنین دیدگاهی در مدیریت شهری وجود دارد، گفت: اگر کسی فکر می‌کند از ظرفیت سراهای محلات، محلات و فعالان محلات می‌تواند برای انتخابات‌ها و بحث‌های سیاسی و انتخاباتی استفاده کند، حماقت حرفه‌ای است؛ چه اصولگرا و چه اصلاح‌طلب باشد. اصلا نگاه شهردار این‌طور نیست. در سراهای محلات این‌قدر مسائل دیگر داریم که قابلیت طرح این حرف‌ها وجود ندارد. آیین‌نامه که می‌گوید رئیس باید از اعضای معرفی‌شده کمیسیون فرهنگی-اجتماعی باشد، نکته‌ای دارد که دوستان آن را با قانون شورایاری‌ها مقایسه می‌کنند؛ اما برای اینکه مسئله مردم حل شود، اگر قرار باشد قانون عوض شود، باید این کار در صحن شورا انجام شود.
نادعلی در گفت‌وگوی دیگری که با روابط‌عمومی شهرداری تهران انجام داده، هم درباره روند فعالیت این ستاد توضیح داده است: شش ماه پیش اعضا انتخاب و جلسات ستاد تشکیل شد و از کمیسیون فرهنگی سید‌احمد علوی و نرگس معدنی‌پور به‌عنوان عضو معرفی شدند و پرویز سروری از کمیسیون نظارت و حقوقی، ناصر امانی از کمیسیون برنامه‌و‌بودجه، علی‌اصغر قائمی از کمیسیون عمران و حمل‌ونقل، جعفر بندی‌شربیانی از کمیسیون معماری و شهرسازی و سوده نجفی از کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری، به عضویت ستاد درآمدند.
سخنگوی شورای شهر تهران با اشاره به برگزاری جلسات ستاد به‌صورت محدود و اختلاف‌نظر بین اعضا برای انتخاب رئیس، گفت: چهار نفر از نماینده‌های کمیسیون‌ها با ریاست یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی و اجتماعی به‌عنوان رئیس ستاد مخالف و سه نفر دیگر موافق بودند. پیش از آغاز سال جدید جلسه‌ای برگزار و توافق شد که یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی و اجتماعی از عضویت در ستاد انصراف دهد و بنده جز همکاری برای تدوین آیین‌نامه در کمیسیون، به‌هیچ‌عنوان داوطلب عضویت در ستاد نبودم؛ اما در جلسه‌ای در نبود بنده، اعضای ستاد من را به‌عنوان جایگزین خانم معدنی‌پور انتخاب کردند.
نادعلی با اعلام اینکه در سومین جلسه که هفته پیش برگزار شد، اعضا اعلام کردند که قبول ندارند بر‌اساس آیین‌نامه رئیس از کمیسیون فرهنگی انتخاب شود، گفت: تأکید اعضا بر این بود که سرپرست انتخاب شود و با توجه به مشکلات سرای محلات و لزوم رفع آنها، آقای سروری پیشنهاد داد که رئیس شورای شهر تهران به‌عنوان رئیس ستاد انتخاب شود و اعضا موافقت خود را اعلام کردند. با توجه به اینکه به نظر می‌رسد این مسئله ادامه‌دار باشد، از آقای چمران درخواست کردم که به مسئله ورود کرده و مسئولیت ریاست ستاد را برعهده بگیرد و اگر برای این موضوع نیازی به تغییرات در آیین‌نامه باشد، اعمال خواهد شد و اگر هم نمی‌خواهند وارد شوند، مسئله با راهنمایی ایشان برطرف شود؛ معنایی ندارد که وقتی می‌گوییم شورای انقلابی و خردورزی، در یک موضوع درجا بزنیم و متوقف شویم که این مسئله قابل دفاع نیست.
هفته گذشته نیز شهردار تهران احکام بخشی از اعضای هیئت امنای محلات شهر تهران را صادر کرد؛ موضوعی که با مخالفت برخی از اعضا مواجه شد و آنها از شهردار درخواست کردند برنامه خود در برج میلاد را لغو کند که شهردار به این درخواست آنها نه گفت و احکام نیز صادر شد. در حاشیه این مراسم «محمد‌امین توکلی‌زاده» هم به پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری گفت که پنج نفر از این اعضا را شورای شهر تهران به‌عنوان عضو ناظر در ۳۵۲ محله باید انتخاب و معرفی کند که منتظر اعلام نظر شورای اسلامی شهر تهران هستیم. ۱۰ نفر از طرف نهادهای دارای فعالیت محله‌ای و مردمی معرفی می‌شوند. همچنین شش نفر را شهرداری تهران از میان فعالان و مؤثران مردمی معرفی می‌کند و یک نفر هم با معرفی شهرداری تهران و تصویب هیئت امنای محله به‌عنوان مدیر محله منصوب و به اعضای هیئت امنا اضافه می‌شود. شهرداری تهران بر‌اساس تکلیف شورای شهر و بر‌اساس نظام‌نامه محله وظیفه خود را درباره معرفی شش نفر فعالان مردمی فرهنگی و اجتماعی محلات انجام داده است و با معرفی سه نفر از بخش‌های دیگر، هیئت امنای محلات رسمیت می‌یابند و می‌توانند به انجام مأموریت‌های خود بپردازند و این جلسه فقط در راستای توجیه اعضای جدید هیئت امنا است و تا اضافه‌شدن سه نفر بعدی هیئت امنا رسمیت ندارد. امیدواریم هرچه زودتر این سه نفر هم به جمع هیئت امنا اضافه شوند تا بتوانیم مدیران محلات را
انتخاب کنیم.
