روزنامه‌نگاران افغانستانی، مهاجرت با فروش کلیه
هشت صبح افغانستان به‌تازگی گزارشی از وضعیت خبرنگاران افغان پس از سلطه طالبان و مهاجرت‌شان به پاکستان منتشر کرده است. در این گزارش اشاره شده است که با سقوط افغانستان به دست طالبان، وضعیت اطلاع‌رسانی و کار رسانه‌ای نیز با چالش‌های گسترده‌ای مواجه شده است.
هشت صبح افغانستان به‌تازگی گزارشی از وضعیت خبرنگاران افغان پس از سلطه طالبان و مهاجرت‌شان به پاکستان منتشر کرده است. در این گزارش اشاره شده است که با سقوط افغانستان به دست طالبان، وضعیت اطلاع‌رسانی و کار رسانه‌ای نیز با چالش‌های گسترده‌ای مواجه شده است. آزادی رسانه‌ها و دسترسی به اطلاعات آزاد که از مهم‌ترین دستاوردهای دو دهه گذشته به شمار می‌رفت، از میان رفت. دست‌اندرکاران رسانه‌ای با خطرهای جانی و مالی شدید مواجه‌اند. شمار زیادی از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای به دلیل هراس از طالبان به کشورهای همسایه از‌جمله پاکستان و ایران رفته‌اند. پس از بازگشت طالبان به قدرت، صدها کارمند رسانه‌ای به دلیل هراس از بازداشت و کشته‌شدن، افغانستان را ترک کرده‌اند. شمار زیادی از خبرنگاران در جریان پروسه تخلیه، کشور را ترک کرده و به کشورهای مقصد رسیده‌اند. در‌این‌میان ده‌ها خبرنگار به کشورهای همسایه رفته‌اند تا از آنجا به کشورهای مهاجرپذیر بروند؛ اما اکنون در پاکستان و ایران و برخی از کشورهای همسایه با انواع مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
فروش کلیه
در‌حال‌حاضر ده‌ها خبرنگار در پاکستان در وضعیت بد اقتصادی و آینده نامعلوم به سر می‌برند. این وضعیت باعث شده که شماری از اهالی رسانه به فروش اعضای بدن‌شان اقدام کنند. در تازه‌ترین مورد سمیر جهش، خبرنگار، به دلیل مشکلات اقتصادی گرده‌اش (کلیه‌اش) را به فروش گذاشته است.
او می‌گوید که بیش از ۱۶ ماه در پاکستان در وضعیت بد اقتصادی و آینده نامعلوم قرار دارد. او وضعیت اقتصادی خود را در یک پست فیس‌بوکی شرح داده که به‌شدت تأثربرانگیز است. او نوشته است: «نان خوردن در خانه نداریم. تبعیدشده هستم در کشوری که بدتر از افغانستان است. دیگر چاره نمانده، گرده خود را می‌خواهم بفروشم، هرکه خریدار است». او شماره تلفن و عکس خود را نیز با نوشتن این پیام به اشتراک گذاشته است.
یکی دیگر از اهالی رسانه که مدتی پیش کلیه‌اش را به فروش گذاشته بود، «یونس قاری‌زاده» نام دارد. او معلولیت نیز دارد و می‌گوید: «از وضعیت چه برای‌تان بیان کنم. در حالتی قرار گرفته‌ام که حاضر‌م گرده خود را به فروش برسانم. اگر کسی خریدار است، من در خدمتم». او می‌گوید که پیش از سقوط افغانستان به دست طالبان در «رادیو حقیقت و تلویزیون سیمای صلح» در ولایت سمنگان کار و از این طریق مخارج زندگی‌اش را تأمین می‌کرد. او بیش از یک سال می‌شود در پاکستان با مشکلات اقتصادی و آینده نامعلوم دست‌وپنجه نرم می‌کند و راهی به جز فروش عضوی از بدنش باقی نمانده است. رنج و مشکلات خبرنگاران تبعیدی، درد مشترک است که در کشورهای همسایه به‌ویژه در پاکستان در وضعیت ناگوار و آینده نامعلومی روز می‌گذرانند. این خبرنگاران تأکید می‌کنند نه راه برگشت دارند و نه امیدی برای فردای بهتر.
محدودیت‌های جدید
خبرنگاران آواره افغانستان در پاکستان در حالی از وضعیت بد اقتصادی، روحی و روانی ابراز نگرانی می‌کنند که طالبان به سیاست سرکوب، حذف و وضع محدودیت علیه رسانه‌ها و آزادی بیان ادامه داده‌اند. وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، یک ماه قبل اعلام کرد رسانه‌هایی که از بیرون کشور نواقص رژیم طالبان را همگانی می‌سازند و به‌عنوان رسانه‌های آزاد فعالیت می‌کنند، غیابی محاکمه می‌شوند.
عبدالحق حماد، رئیس نظارت بر نشریات رسانه‌ها در وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، گفته است محاکمه رسانه‌هایی که از بیرون فعالیت دارند و برای «تخریب نظام» کار می‌کنند، به‌زودی فیصله خود را ابلاغ خواهد کرد. حماد همچنان گفته است که در‌حال‌حاضر ۵۵ تلویزیون و ۱۶۴ رادیو در سراسر کشور فعالیت دارند. او درباره سایت‌های خبری و نشریات چاپی آمار تازه‌ای ارائه نداده است. طالبان در حالی به سیاست وضع محدودیت و سانسور رسانه‌ها مبادرت ورزیده‌اند که محدودیت‌های این گروه بر رسانه‌ها روزبه‌روز در حال گسترش است. پیش‌از‌این منابع به روزنامه هشت صبح گفته بودند طالبان روی طرحی کار می‌کنند که در اساس آن صدا و تصویر هیچ زنی از طریق رسانه‌ها نشر نشود. همچنان این گروه در ماه آذر در ولایت نیمروز به رسانه‌ها دستور داده است که بدون تأیید آنان برنامه‌های خود را نشر نکنند. همین‌گونه در یک رویداد جداگانه طالبان به رسانه‌ها و خبرنگاران محلی در غزنی دستور داده‌اند که تظاهرات و اعتراضات را پوشش ندهند. ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در این ولایت، به رسانه‌های محلی و خبرنگاران غزنی هشدار داده است.
با این حال، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان و معین پیشین نشریاتی وزارت اطلاعات و فرهنگ این گروه، در نشستی با مسئولان رسانه‌ها و نهادهای حامی خبرنگاران ادعا کرده بود که قانون رسانه‌های همگانی نظام جمهوریت قابل اجراست؛ اما خلاف ادعای طالبان، آنها به بازداشت خبرنگاران، سانسور و اعمال محدودیت بر رسانه‌ها ادامه داده‌اند.
6 هزار خبرنگار بی‌کار و 231 رسانه تعطیل
پیش از این مرکز خبرنگاران، از ثبت بیش از ۲۵۰ مورد نقض آزادی رسانه‌ها در افغانستان در سال ۲۰۲۲ خبر داده بود. به گفته این نهاد، عاملان نقض آزادی رسانه‌ها به استثنای چند مورد معدود، طالبان بوده‌اند.
افزون بر این موارد، انجمن زنان در رادیو و تلویزیون با همکاری انترنیوز، نتیجه یک نظرسنجی را منتشر کرده است که بر بنیاد آن از زمان سلطه طالبان تا ماه آبان سال جاری ۲۳۱ رسانه تعطیل و شش‌هزار‌و ۴۰۰ خبرنگار بی‌کار شده‌اند. پیش‌از‌این اتحادیه جهانی آزادی رسانه‌ها، افغانستان را از عضویت حذف کرده است. این نهاد گفته است که وضعیت آزادی رسانه‌ها در افغانستان مطابق تعهدات جهانی نیست.
پس از برگشت طالبان به قدرت، تمام نهادهای حامی رسانه‌ها از وضعیت اطلاع‌رسانی و محدودیت علیه رسانه‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند. سازمان گزارشگران بدون مرز چند ماه قبل با نشر گزارشی گفت که افغانستان قبل از ۲۴ مرداد ۱۴۰۰، ۵۴۷ رسانه داشت؛ اما یک سال بعد از آن ۲۱۹ رسانه فعالیت خود را متوقف و از ۱۱هزار‌و ۸۵۷ کارمند رسانه‌ای، ۷۶.۱۹ درصد آنان شغل خود را از دست داده‌اند.
