از بحران انرژی تا کمبود مواد غذایی

پنجاه‌و‌سومین نشست سالانه اجلاس داووس (مجمع جهانی اقتصاد موسوم به اجلاس داووس) از 26 دی‌ماه در سوئیس آغاز به کار کرد و تا 30 دی‌ماه ادامه داشت. این اجلاس برای اولین بار در ژانویه سال 1971 و در شهر داووس سوئیس به‌عنوان مکانی برای جمع‌شدن رهبران اقتصادی و سرمایه‌داران اروپایی راه‌اندازی شد. ایده اصلی اجلاس این بود که اقتصاددانان، سیاست‌مداران، صاحبان سرمایه، نظریه‌پردازان و هنرمندان در یک جا جمع شوند تا درباره مسائل روز جهان تبادل نظر کنند. در نشست سال جاری بیش از دوهزارو 700 رهبر از 130 کشور جهان از‌جمله 50 رئیس کشور و دولت شرکت داشتند. روسیه برای دومین سال متوالی در این اجلاس شرکت نداشت و در واکنش به حمله روسیه به اوکراین از نمایندگان روسیه برای حضور در مجمع اقتصاد جهانی دعوت نشده بود.

مناقشه روسیه و اوکراین

مناقشه روسیه و اوکراین یکی از مهم‌‌ترین موضوع‌های مباحثه سیاست‌مداران جهان در این نشست بود. هیئت بلند‌پایه‌ای از واشنگتن به کی‌یف آمد تا درباره جزئیات کمک آمریکا گفت‌وگو کند. ملاقات آمریکایی‌ها با همکاران اوکراینی خود پشت درهای بسته برگزار شد. در داووس از روز اول صحبت از عرضه محموله‌های جدید تسلیحات به اوکراین، امنیت انرژی و فشار تحریم به روسیه به راه افتاد. هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، در داووس مدعی شد ایده جایگاه بی‌طرفی اوکراین دیگر معنی ندارد؛ «در آینده می‌توان اوکراین را در ناتو پذیرفت. تا پیش از جنگ، من مخالف عضویت اوکراین در ناتو بودم، به خاطر اینکه از این می‌ترسیدم که آن پروسه‌ای که ما حالا شاهدش هستیم، آغاز شود. حالا که این پروسه به چنین سطحی رسیده است، ایده بی‌طرفی اوکراین در این شرایط دیگر معنی ندارد و عضویت اوکراین در ناتو قابل قبول است». کیسینجر در گذشته جایگاه بی‌طرفی برای اوکراین را برای حل مناقشه روسیه و اوکراین ضروری می‌دانست. او چندین بار از ابتدای آغاز عملیات نظامی در اوکراین، درباره ضرورت در نظر گرفتن چنین جایگاهی برای اوکراین سخن گفته بود.

بحران اقتصادی در جهان

اجلاس داووس با شرکت رهبران اقتصادی و سیاسی جهان، چهره‌های سرشناس و فعالان اجتماعی در برهه‌ای برگزار ‌شد که اقتصاد جهان به‌ دلیل تورم و رکود بالا، بحران انرژی، اختلال در زنجیر عرضه ناشی از جنگ در اوکراین و بازگشت مجدد کرونا در چین، بار دیگر تحت فشار قرار گرفته است. این اجلاس مهم بین‌المللی همچنین در بحبوحه یکی از شدیدترین رکودهای اقتصادی در قرن جاری برگزار ‌شد. «کلاوس شواب»، بنیان‌گذار مجمع جهانی اقتصاد، اعتقاد دارد بحران‌های اقتصادی، زیست‌محیطی، اجتماعی و ژئوپلیتیکی در حال هم‌گرایی و ترکیب‌شدن با یکدیگر هستند و آینده‌ای بسیار متنوع و نامطمئن را ایجاد کرده‌اند. نشست سالانه داووس باید اطمینان یابد که رهبران در اندیشه این بحران گرفتار نخواهند ماند. به اعتقاد او، «برای آنکه آینده در دستانمان باشد، باید امروز بستری داشته باشیم که تمامی عوامل ذی‌نفع جامعه جهانی (از‌جمله دولت‌ها، کسب‌وکارها، مردم عادی و جوانان) را در بر گیرد». موضوع نشست امسال «همکاری در جهان چند‌پاره» نام داشت؛ عنوانی که خبر از چالش‌ پیش‌روی جهانی می‌دهد که امروز بیش از همیشه متحد‌نبودنش آشکار است. مهم‌ترین مسائل در دستور کار این اجلاس، بحران‌های انرژی و مواد غذایی، تورم بالای جهانی، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های در حال ظهور و همچنین خطرات ژئوپولیتیکی کنونی برای اقتصاد جهان و جنگ اوکراین و تبعات گسترده ناشی از آن، محور اصلی مذاکرات امسال را تشکیل می‌داد. تورم در اقتصادهای پیشرفته مانند آمریکا و منطقه یورو به اوج خود رسیده است؛ این امر بانک‌های مرکزی را مجبور کرده در مسیر افزایش نرخ‌های بهره بانکی باقی بمانند. این به‌ معنای افزایش هزینه‌های وام در مواجهه با روند کند اقتصادی است.

از تنش تا استقبال

از دیگر مسائل مطرح‌شده در اجلاس می‌توان به اظهارات نخست‌وزیر یونان در این نشست مبنی بر اینکه با ترکیه وارد جنگ نخواهیم شد، اشاره کرد. به‌ گفته او «باید بتوانیم مانند دو فرد بالغ گفت‌وگوی منطقی داشته و اختلافات‌مان را از‌جمله تعیین حدود مرزهای آبی در دریای اژه و مدیترانه شرقی حل کنیم». حمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر خارجه قطر نیز در حاشیه این نشست اقدامات اخیر دولت طالبان در افغانستان علیه زنان را بسیار ناامیدکننده دانست و تأکید کرد قطر این اقدامات را نه از بُعد دینی و نه حتی از بُعد فرهنگی، منطقی نمی‌داند. وزیر امور خارجه عربستان نیز در این اجلاس توافق برای تشکیل کشور مستقل فلسطین را پیش‌شرط ریاض برای برقراری روابط رسمی و دیپلماتیک با رژیم اسرائیل دانست. معاون نخست چین از سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور استقبال و تأکید کرد چین پس از سه سال ‌که از انزوای کرونایی آن می‌گذرد، اکنون درهای خود را به روی جهان گشوده است. او با این سخنان، به‌وضوح نشان داد کشورش برای جبران کاهش سرعت رشد اقتصادی خود رو به همکاری‌های بین‌المللی آورده است.