تجربه یک بحران

مسئله بحران گازی اروپا و زمستان سخت اروپا و مسئله تحریم گازی روسیه و فکر به این موضوع که روسیه پس از تحریم گازی، به سمت پایان‌دادن به جنگ پیش خواهد رفت؛ اروپایی‌ها را به این سمت برد که گاز ارزان روسیه را پس بزنند ولی در این زمستان، اروپا به وضعیت بسیار بغرنجی رسیده و زمستان بسیار سختی را سپری می‌کنند. صنایع انرژی‌بر و نیازمند گاز این قاره به‌شدت با کاهش تولید و قطعی گاز روبه‌رو شده‌اند و در فصل سرد سال بسیاری از کشورهای اروپایی با این بحران روبه‌رو هستند. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که کمبود گاز در اروپا همچنان منجر به افزایش قیمت عمده‌فروشی انرژی در زمستان کنونی و همچنین زمستان آینده خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود این قیمت‌های بالا تنها مشکل یک زمستان نباشد و قیمت‌های بالای گاز زمستانی در سال‌های 2023 -2024 حفظ شود و بعید است به سطح قبل از 2021 بازگردد.

یک‌چهارم اروپایی‌ها و مشکل گرم‌کردن خانه‌ها

به‌تازگی یک رسانه مجارستانی با استناد به یک نظرسنجی نتیجه‌گیری کرده است که بیش از یک‌چهارم اروپایی‌ها در گرم‌کردن خانه‌های خود و پرداخت بدهی مسکن و خدمات آب و برق با مشکل مواجه هستند. براساس این نظرسنجی با عنوان «پروژه اروپا» که در میان اتباع بریتانیا، نروژ، سوئیس، یونان، مولداوی، آلبانی، کوزوو، مقدونیه شمالی، مونته‌نگرو، صربستان، بلغارستان و بوسنی صورت گرفته 26 درصد از ساکنان اتحادیه اروپا، یا تقریبا صد میلیون نفر، قادر به گرم‌کردن مناسب خانه‌های خود نیستند.

پاسخ‌دهندگان نظرسنجی، تورم را عامل مشکلات خود می‌دانند، درحالی‌که افزایش قیمت‌ها از انرژی تا غذا بر توانایی آنها برای پرداخت قبوض تأثیر گذاشته است. طبق این نظرسنجی، قبوض گرمایشی بسیار گران‌تر از سال 2021 شده است. در سال 2021، براساس داده‌های آژانس آمار رسمی اروپا (یورواستات)، تنها 6.9 درصد از خانوار‌های اروپایی (حدود 29.9 میلیون نفر) قادر به گرم‌کردن کافی خانه‌هایشان نبودند و 6.4 درصد با پرداخت صورتحساب‌ها مشکل داشتند.

یونانی‌ها در معرض خطر بیشتر

به نظر می‌رسد یونانی‌ها بیشتر در معرض خطر بوده و ۵۶ درصد از این جمعیت با مشکل گرمایش مواجه هستند. 34 درصد از ساکنان پرتغال و فرانسه نیز همین مشکلات را دارند. کمتر از 15 درصد از ساکنان فنلاند، مجارستان، اتریش و دانمارک اعتراف کرده‌اند که کمترین آسیب را دیده‌اند. هریک نفر از چهار پاسخ‌دهنده در طول سال گذشته حداقل یک بار قادر به پرداخت قبض گرمایشی خود نبوده‌اند. این رقم در یونان با 51 درصد از جمعیت تحت تأثیر قرار گرفته و پس از آن قبرس با 37 درصد، ایرلند و بلغارستان هرکدام با 35 درصد جای گرفته‌اند.

دیدگاه مردم یونان در حالی است که دولت محافظه‌کار این کشور از ابتدای جنگ در اوکراین از ذخایر مناسب گازی سخن گفته و مدعی بودند این بحران تأثیر اندکی بر این کشور دارد اما شواهد نشان می‌دهد یونان از جمله کشورهایی است که به دلیل تحریم‌های روسیه در منابع سوخت و انرژی با مشکل مواجه شده است و حتی مقامات این کشور برای کمبود انرژی استفاده از انرژی «خورشیدی و باد» را در نظر گرفته‌اند.

طبق تصمیمات دولت یونان، این کشور به بهره‌برداری سریع از منابع طبیعی کشور در زمینه انرژی اولویت داده خواهد شد و صنعت گردشگری یونان در سال 2022 کمک کرد تا اثرات منفی افزایش قیمت‌های انرژی بر تولید ناخالص داخلی جبران شود. نرخ تورم از حدود 10 درصد سال 2022 باید به حدود پنج درصد در سال جاری برسد. کاهش 50 درصدی نرخ تورم که در بودجه پیش‌بینی شده کاملا وابسته به روند قیمت‌های انرژی است و به همین جهت این ارزیابی نیز از ریسک بالایی برخوردار است.

براساس اطلاعات منتشرشده در گزارش سازمان آمار اتحادیه اروپا Eurostat، تورم مواد خوراکی در یونان در 11 ماه اول سال 2022 بسیار جدی‌تر از سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپاست. اگرچه تورم مواد خوراکی ناشی از بحران انرژی و جنگ اوکراین پدیده یونانی نیست اما به نقل از آمار یورواستیت در موارد بسیار، افزایش قیمت مواد خوراکی در یونان به‌مراتب بیشتر از سایر کشورهای اتحادیه اروپا بوده است.

براساس نتایج تحقیقات دو مؤسسه پژوهشی opinion poll و pulse یونان که ماه گذشته صورت گرفت، افزایش قیمت مواد خوراکی و انرژی، موجب کاهش شدید میزان مصرف در میان مردم یونان شده است و به همین دلیل اتاق اصناف، خواستار کاهش مالیات ویژه بر سوخت و مالیات بر ارزش افزوده کالاهای اساسی سبد مصرف‌کننده شد. بر اساس نتایج تحقیقات مؤسسات مذکور، 83.7 درصد از افراد مصرف انرژی خود را در ماه‌های اخیر کاهش داده‌اند. همچنین 83.2 درصد خرید کالاهای مصرفی، 66.4 درصد استفاده از خودروی شخصی و 66 درصد از افراد نیز مسافرت‌های خود را کاهش داده‌اند. بر اساس نتایج این تحقیقات، گرانی موجب مشکلات جدی برای 53.3 درصد شهروندان در پرداخت وام‌های بانکی و کارت‌های اعتباری آنها شده است. 66.5 درصد از این شهروندان به آینده وضعیت اقتصادی خود در ماه‌های آتی بدبین هستند و 83.3 درصد نیز معتقدند جنگ روسیه و اوکراین، اقتصاد جهانی را تحت تأثیر قرار داده و علت اصلی گرانی‌ها در سراسر اروپا از جمله یونان است.

عمیق‌ترین بحران چند دهه اخیر اروپا

ماه گذشته اعلام شد اروپا تقریبا یک تریلیون دلار از افزایش هزینه‌های انرژی ناشی از جنگ اوکراین متضرر شده و عمیق‌ترین بحران چند دهه اخیر این قاره تازه آغاز شده است. پس از زمستان سال جاری، اروپا مجبور خواهد بود ذخایر گاز خود را با وجود کاهش یا قطع کامل صادرات از روسیه دوباره پر کند و ازاین‌رو رقابت بین این کشورها تشدید خواهد شد. انتظار می‌رود تا سال 2026 اروپا در این زمینه با مشکلاتی مواجه باشد. وضعیت اضطراری در این قاره ممکن است سال‌ها ادامه یابد. عجله برای پرکردن انبارها در تابستان گذشته، با وجود قیمت‌های نزدیک به رکورد، فعلا فشار عرضه را کاهش داده، اما هوای سرد و یخبندان، اولین آزمایش واقعی سیستم انرژی اروپا در زمستان امسال خواهد بود.

شرکت‌های بزرگ انرژی هشدار می‌دهند که بازار انرژی اروپا در سال جاری میلادی احتمالا با کمبود عرضه مواجه خواهد بود. کشورهای این منطقه ممکن است متعاقبا برای پرکردن مخازن زیرزمینی خود با توجه به کاهش شدید منابع از روسیه با مشکلاتی مواجه شوند.