درسی که از ترکیه می‌توان آموخت
وابستگی سیاسی در تضاد با منافع ملی
رجب طیب اردوغان با وجود ناکامی بسیار در سیاست‌های داخلی، دستاوردهای بسیاری در سیاست خارجی داشته است. او در داخل کشور با مشکلات بزرگی درگیر است: کاهش ارزش پول ملی، تورم، وضعیت خراب اقتصادی، مشکلات مربوط به انبوه مهاجران سوری، رشد مخالفان سیاسی داخلی و... . اما این همه کارنامه او نیست.
حجت‌الله میرزایی: رجب طیب اردوغان با وجود ناکامی بسیار در سیاست‌های داخلی، دستاوردهای بسیاری در سیاست خارجی داشته است. او در داخل کشور با مشکلات بزرگی درگیر است: کاهش ارزش پول ملی، تورم، وضعیت خراب اقتصادی، مشکلات مربوط به انبوه مهاجران سوری، رشد مخالفان سیاسی داخلی و... . اما این همه کارنامه او نیست. روی دیگر سکه دستاوردهای بسیار پر‌اهمیتی است که در سیاست خارجی به دست آورده است. مهم‌ترین ویژگی سیاست خارجی او این است که به‌هیچ‌وجه همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد قرار نداده است. کشورش عضو ناتو است، اما با مخالفان ناتو نیز سر و سرّی دارد. توان او برای پیداکردن زمینه‌های همکاری در عین روابط خصمانه از ویژگی‌های بارز سیاست خارجی اوست. او نخستین رئیس‌جمهور یک کشور عضو ناتو است که پس از تجاوز روسیه به اوکراین، با پوتین ملاقات کرده است.
روابط تیره سیاسی ترکیه با عربستان بر سر قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول پس از امتیازگیری پنهان و آشکار اینک وارد دوره صلح‌آمیز با این کشور و دیگر حکام خلیج فارس شده است. ترکیه اردوغان روابط اقتصادی و صنعتی درخور توجهی با روسیه دارد، اما در سوریه و لیبی در جناح مخالف روسیه قرار گرفته است. تجاوز روسیه به اوکراین را غیر قابل قبول اعلام کرده است، اما از اعمال تحریم کامل غرب علیه روسیه هم امتناع می‌کند. در نشست اخیر در استانبول میانجی مذاکرات اوکراین با روسیه بر سر صدور غلات بود و موفق شد توافقی میان دو طرف برقرار کند، اما هم‌زمان پهپادهای ساخت ترکیه از سوی ارتش اوکراین علیه روسیه به کار گرفته می‌شوند. با اینکه ترکیه عضو ناتو است، در سال ۲۰۲۰ از روسیه سیستم پدافند اس-400 را خریداری و واشنگتن را به‌شدت خشمگین کرد و باعث شد تا فروش جنگنده‌های اف-35 به ترکیه متوقف شود. بااین‌حال، پس از تنش‌های فراوان، رئیس‌جمهوری آمریکا قول فروش چند‌ده فروند جنگنده اف-16 را به ترکیه داد.
اردوغان با وجود موافقت اولیه با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو، به‌طور مرتب این دو کشور را تهدید می‌کند که اگر مخالفان کُرد را از کشورهای‌شان اخراج نکنند، عضویت آنها در ناتو را وتو خواهد کرد. اردوغان نافرمانی نسبت به غرب را با ایجاد امنیت در کشورهای همسایه و مهم‌تر از آن، همکاری در مدیریت جهانی مهاجران، جبران می‌کند.
او دست پری در اختیار ندارد، اما بازیگری قهار است. پر‌بیراه نخواهد بود اگر گفته شود بندبازی‌های دیپلماتیک او با غرب و روسیه در واقع در راستای تحقق شعاری نانوشته است: «هم شرقی، هم غربی، در خدمت منافع ترکیه». بازی‌های اردوغان آوازه نیکی برای او به همراه نیاورده، اما درسی حیاتی برای کشورهایی است که می‌خواهند مستقل باشند: «وابستگی سیاسی به یک سو، چه به غرب، چه به شرق، قطعا در تضاد با منافع ملی است».
* برگرفته از مقاله‌ای در Project syndicate
