در پی درگیریهای اخیر در سوریه
روحانی با رؤسای جمهور روسیه و ترکیه تماس گرفت
در پی درگیریهای اخیر در سوریه و تلفاتی که نیروهای ترکیه در خاک این کشور دادهاند، رئیسجمهور ایران با رؤسای جمهور ترکیه و روسیه تماس تلفنی داشت. حسن روحانی با اشاره به اهمیت بالای حل مسئله ادلب، تأکید کرد: «موضوع ادلب با توجه به اجتماع تروریستهای خطرناک و حفاظت از جان انسانهای بیگناه ساکن در این منطقه بسیار پیچیده است که از یک طرف باید جان انسانها محفوظ بماند و از طرف دیگر تروریستها باید ریشهکن شوند». روحانی با اشاره به اهمیت ویژه همکاریهای سهجانبه ایران، ترکیه و روسیه برای حل مشکل سوریه در راستای تقویت روند آستانه، گفت: همکاریهای سهجانبه در سطوح مختلف اهمیت ویژهای دارد و همانطورکه قبلا گفته شده، ایران برای میزبانی دور بعدی این اجلاس سهجانبه آمادگی دارد». رئیسجمهور روند آستانه را برای امنیت منطقه یک دستاورد بزرگ قلمداد کرد و افزود: «قطعا افزایش تنش به سود هیچکس در منطقه نیست و ما باید از طریق گفتوگو مسائل را حلوفصل کنیم و نباید اجازه دهیم روند آستانه تضعیف شود». روحانی با طرح پیشنهاد برگزاری اجلاس سهجانبه ایران، ترکیه و سوریه، گفت: «با توجه به توافق ما بر روی اصولی همچون حفظ تمامیت ارضی
سوریه، ریشهکنکردن تروریستها، حفظ جان انسانهای بیگناه و حلوفصل سریع مسئله ادلب، میتوان در این نشست اختلافنظرها را برطرف کرد».حسن روحانی در این تماس با تأکید بر توسعه روابط دوجانبه با ترکیه در همه زمینهها، ابراز امیدواری کرد کمیسیون مشترک همکاریهای دو کشور در موعد تعیینشده برگزار شود. رئیسجمهور همچنین با قدردانی از ابراز همدردی و همکاری رئیسجمهور ترکیه درباره جانباختگان ویروس کرونا در ایران، گفت: «برنامهها و سیاستهای مؤثر و مطمئنی برای مدیریت و کنترل ویروس کرونا و درمان بیماران مبتلا به این ویروس در ایران در نظر گرفته شده و اقدامات بسیار خوبی انجام شده و امیدواریم در آینده نزدیک از این بحران عبور کنیم». روحانی با اشاره به اینکه متأسفانه شیوع این بیماری در بسیاری از کشورهای جهان مشکلاتی را برای همه به وجود آورده است، گفت: «کرونا تبدیل به یک مشکل جهانی شده و همه کشورها برای گذر از این بحران باید کنار هم باشند». رئیسجمهور با تأکید بر ضرورت همکاری وزارتخانههای بهداشت و درمان دو کشور برای همکاری در مقابله با این بیماری، افزود: «ایران آمادگی دارد با اجرای سریع پروتکل بهداشتی مشترک میان دو کشور
برای مقابله با این ویروس، زمینه را برای تداوم همکاریها و تبادلات تجاری و رفتوآمد اتباع دو کشور فراهم کند».
رئیسجمهور ترکیه نیز در این گفتوگوی تلفنی با تأثیرگذارخواندن نقش ایران در تحولات سوریه، گفتوگوهای سیاسی را تنها راهحل مشکل سوریه خواند و خواستار مساعدت و همکاری جمهوری اسلامی ایران در این زمینه شد. رئیسجمهور ترکیه با تأکید بر تأثیر توافقات سهجانبه ایران، روسیه و ترکیه در چارچوب روند آستانه، گفت: «این گفتوگوها نتایج خوبی بههمراه داشته و برای دستیابی به صلح پایدار میبایست تداوم یابد». اردوغان با اشاره به تحولات اخیر ادامه داد: «این وضعیت در ادلب نمیتواند ادامه داشته باشد و ما نگران دستاوردهای روند آستانه هستیم».اردوغان با اعلام همبستگی با ملت ایران و ابراز همدردی با خانوادههای درگذشتگان براثر ویروس کرونا، گفت: «ترکیه آماده هرگونه همکاری و کمک به ملت و دولت دوست و برادر ایران است و از ارائه هرگونه خدمات موردنیاز دریغ نخواهد کرد». رجبطیب اردوغان با استقبال از اجرای سریع پروتکل بهداشتی مشترک بین دو کشور در جهت تسهیل روابط تجاری و رفتوآمد اتباع دو کشور، گفتوگو و همکاریهای وزارت بهداشت دو کشور در این زمینه را لازم دانست.
شب گذشته معاون ارتباطات و اطلاعرسانی دفتر رئیسجمهوری از تماس رئیسجمهور ایران با ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه نیز خبر داد.
کارشناس مسائل ترکیه در گفتوگو با «شرق»:
در سوریه، روسیه حرف اول و آخر را میزند
شعله تنشهای بین آنکارا و دمشق در نتیجه ادامه حضور نیروهای ترکیه در خاک سوریه شعلهورتر شد. فشارها و تلاشهای ترکیه در شمال سوریه و در منطقه ادلب با واکنش جدی سوریه مواجه و موجب کشتهشدن ۳۳ سرباز ترکیهای در حمله هوایی شد. آنکارا هم با اقدام نظامی واکنش متقابل نشان داده است. این درگیریها در حالی پیش میرود که ترکیه با ایران و روسیه بیش از دو سال است مشغول مذاکراتی در فرایند آستانه است. این در حالی است که این حمله از سوی ترکیه پیش از این هم نمونه داشته است. ایران اینبار هم مثل نمونههای قبلی خواستار حل سیاسی ماجرا شده است. چندی پیش، پس از خروج ناگهانی ایالات متحده از مناطق کردنشین سوریه که با عملیات نظامی گسترده ترکیه دنبال شد نیز ایران ضمن انتقاد از اقدامات ترکیه، خواستار حل سیاسی مسئله شد؛ چنان که همواره در میانه این مشکل از همسایه غربی این درخواست را داشته و در فرایند آستانه آن را دنبال کرده است. این اتفاقات در حالی رخ میدهد که سه کشور در حال برنامهریزی برای میزبانی تهران از سران سه کشور مدافع صلح در آستانه هستند. نشستی که البته تا آرامنشدن اوضاع محقق نخواهد شد؛ اما در پاسخ به این سؤال که چرا
ایران واکنش جدیتری نشان نمیدهد و چرا در اقناع آنکارا ناکام است، رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل ترکیه، به «شرق» میگوید، نه ایران و نه آمریکا و نه هیچ بازیگر دیگری در منطقه نمیتواند بهصورت مستقل نقش چندانی ایفا کند. به روایت قهرمانپور، فرمان در دست روسیه است.
در رابطه با عملیاتی که ترکیه در سوریه انجام میدهد، جدای از بحث رابطه ترکیه و سوریه، ایران نمیتواند مانع ترکیه شود یا نمیشود؟
همهچیز در سوریه در اختیار روسیه است. روسیه حرف آخر را میزند. اقدامی هم که در حمله به نیروهای ترکیه انجام شد در همین جهت است که بناست نشان دهد مذاکرات به نتیجه نرسیده است. ترکیه میخواست موضوع را به تعویق بیندازد تا آن را در چارچوب آستانه حل کند، اما مسئله ادلب برای روسیه اهمیت استراتژیک دارد و مثل حلب است. روسیه تا بازگرداندن حاکمیت سوریه کوتاه نخواهد آمد. نقش ایران و ترکیه بعد از روسیه است. زمانی که قرار است اقدام مهمی هم در این منطقه انجام شود، دست روسیه است. کاری هم که روسیه کرد، بعد از اخطاری است که به ترکیه داد و ترکیه توجه نکرده بود و حمله انجام شد. روسیه میخواهد اراده خود را تحمیل کند. باید ببینیم تفسیر ترکیه از توافق آستانه این است که شکست خورده یا نه. به نظر میرسد با این وضعیت دیگر آستانه پاسخگو نباشد، مگر اینکه ترکیه بخواهد درحالیکه هنوز مذاکره در جریان است، راهحلی پیدا شود؛ مثلا اینکه نیروهای نزدیک به ترکیه در منطقه خلع سلاح یا بهنوعی خنثی شوند که خطری برای نیروی مرکزی نباشند.
ایران اما موضع قاطعی هم در این زمینه نمیگیرد.
خب چه کار باید بکند؟ کار دست روسیه است. روسیه است که باید کاری انجام دهد. خود دولت بشار اسد، آمریکا، ایران، ترکیه، همه در مسئله سوریه باید با روسیه هماهنگ شوند. روسیه کاری کرده که حرف اول و آخر را میزند و با بازیگران صحنه هم دوجانبه و مجزا کار میکند، با ایران، با ترکیه، با اسرائیل، با عربستان، اعلام کرده که مسائل فیمابین ربطی به من ندارد و من کار خودم را میکنم. ایران بخواهد کاری هم بکند، یک طرف ماجرا روسیه است و باید ببینیم روسیه همکاری میکند یا نه.
به نظر شما دیگر فرایند آستانه عملا از موضوعیت افتاده است؟
نمیشود اینطور گفت؛ اما اگر در این یکی، دو روز جواب ندهد و درگیریها ادامه پیدا کند، آستانه بیاثر میشود، مگر اینکه بتوانند به فرمولی برسند که ادلب بدون درگیری حل شود. چند بار روسیه خواسته حمله کند و ترکیه وقت خواسته است یا ترکیه خواسته اقدام کند و ایران پادرمیانی کرده است. بههرحال نمیشود بشار اسد اداره کل کشور را به دست گرفته باشد، اما فقط ادلب بماند. بههرحال منطقه بسیار مهمی است و بعد از حلب دومین پایگاه معارضان است. اکنون وضعیت بهگونهای است که ترکیه میخواهد حضور داشته باشد و در آینده سوریه نقش داشته باشد، روسیه میخواهد اراده تاموتمام نشان بدهد و ایران هم بهدنبال این است که با کمترین هزینه، کنترل منطقه به دست حاکمیت مرکزی سوریه برسد.
امروز آقای روحانی با رؤسایجمهور ترکیه و روسیه هم تماس گرفته است. این اقدام را چطور ارزیابی میکنید؟
خب الان پوتین هم با اردوغان تماس گرفته است، وزارت خارجه ترکیه هم بیانیه داده، آمریکا هم تماس گرفته. آن چیزی که نشان میدهد این است که ترکیه تمایل به افزایش تنش ندارد. دو طرف؛ یعنی روسیه و ترکیه فعلا توافق دارند که تنش بیشتر نشود. هر سه طرف، ایران، ترکیه و روسیه، افزایش تنش به ضررشان است. اما واقعیت این است که مسیر تحولات سوریه به سمتی میرود که روسیه تبدیل به رقیب بلامنازع و بازیگر تعیینکننده اصلی معاملات سوریه باشد. سهمی که روسیه از این بازی میبرد، به او این امکان را میدهد که بازیگر اصلی باشد. تنش بین ایران و ترکیه هم به نفع روسیه است، از این نظر که نقش روسیه را بیشتر میکند. حملاتی که اخیرا روسیه و ترکیه داشتهاند و بهطورکلی هرچه تنش بیشتر شود، نیاز به روسیه بیشتر میشود. اگر این گفتوگوها و رایزنیها به نتیجه برسد، به شکلی که در جریان است، قاعدتا باید فرمول ادلب پیدا شود. همانطور که مسئله ادلب نمیتواند حلنشدنی باقی بماند و مثل دملی در جریان آستانه مانده است. ایران و روسیه در تلاش بودند که با کمترین هزینه موضوع را حل کنند و زمانی که ترکیه کنار نیامد، روسیه دست به اقدام علنی و آشکار نظامی زد تا
این پیام را بدهد که بازیگر اصلی در سوریه است. باید دید که آیا ترکیه و ایران میتوانند به توافقی با روسیه برسند تا مسئله ادلب با هزینه کمتر حلوفصل شود یا نه، اما خط قرمز روسیه در هر راهحلی این است که باید طرف اصلی باشد و سهم اصلی را داشته باشد.
در پی درگیریهای اخیر در سوریه و تلفاتی که نیروهای ترکیه در خاک این کشور دادهاند، رئیسجمهور ایران با رؤسای جمهور ترکیه و روسیه تماس تلفنی داشت. حسن روحانی با اشاره به اهمیت بالای حل مسئله ادلب، تأکید کرد: «موضوع ادلب با توجه به اجتماع تروریستهای خطرناک و حفاظت از جان انسانهای بیگناه ساکن در این منطقه بسیار پیچیده است که از یک طرف باید جان انسانها محفوظ بماند و از طرف دیگر تروریستها باید ریشهکن شوند». روحانی با اشاره به اهمیت ویژه همکاریهای سهجانبه ایران، ترکیه و روسیه برای حل مشکل سوریه در راستای تقویت روند آستانه، گفت: همکاریهای سهجانبه در سطوح مختلف اهمیت ویژهای دارد و همانطورکه قبلا گفته شده، ایران برای میزبانی دور بعدی این اجلاس سهجانبه آمادگی دارد». رئیسجمهور روند آستانه را برای امنیت منطقه یک دستاورد بزرگ قلمداد کرد و افزود: «قطعا افزایش تنش به سود هیچکس در منطقه نیست و ما باید از طریق گفتوگو مسائل را حلوفصل کنیم و نباید اجازه دهیم روند آستانه تضعیف شود». روحانی با طرح پیشنهاد برگزاری اجلاس سهجانبه ایران، ترکیه و سوریه، گفت: «با توجه به توافق ما بر روی اصولی همچون حفظ تمامیت ارضی
سوریه، ریشهکنکردن تروریستها، حفظ جان انسانهای بیگناه و حلوفصل سریع مسئله ادلب، میتوان در این نشست اختلافنظرها را برطرف کرد».حسن روحانی در این تماس با تأکید بر توسعه روابط دوجانبه با ترکیه در همه زمینهها، ابراز امیدواری کرد کمیسیون مشترک همکاریهای دو کشور در موعد تعیینشده برگزار شود. رئیسجمهور همچنین با قدردانی از ابراز همدردی و همکاری رئیسجمهور ترکیه درباره جانباختگان ویروس کرونا در ایران، گفت: «برنامهها و سیاستهای مؤثر و مطمئنی برای مدیریت و کنترل ویروس کرونا و درمان بیماران مبتلا به این ویروس در ایران در نظر گرفته شده و اقدامات بسیار خوبی انجام شده و امیدواریم در آینده نزدیک از این بحران عبور کنیم». روحانی با اشاره به اینکه متأسفانه شیوع این بیماری در بسیاری از کشورهای جهان مشکلاتی را برای همه به وجود آورده است، گفت: «کرونا تبدیل به یک مشکل جهانی شده و همه کشورها برای گذر از این بحران باید کنار هم باشند». رئیسجمهور با تأکید بر ضرورت همکاری وزارتخانههای بهداشت و درمان دو کشور برای همکاری در مقابله با این بیماری، افزود: «ایران آمادگی دارد با اجرای سریع پروتکل بهداشتی مشترک میان دو کشور
برای مقابله با این ویروس، زمینه را برای تداوم همکاریها و تبادلات تجاری و رفتوآمد اتباع دو کشور فراهم کند».
رئیسجمهور ترکیه نیز در این گفتوگوی تلفنی با تأثیرگذارخواندن نقش ایران در تحولات سوریه، گفتوگوهای سیاسی را تنها راهحل مشکل سوریه خواند و خواستار مساعدت و همکاری جمهوری اسلامی ایران در این زمینه شد. رئیسجمهور ترکیه با تأکید بر تأثیر توافقات سهجانبه ایران، روسیه و ترکیه در چارچوب روند آستانه، گفت: «این گفتوگوها نتایج خوبی بههمراه داشته و برای دستیابی به صلح پایدار میبایست تداوم یابد». اردوغان با اشاره به تحولات اخیر ادامه داد: «این وضعیت در ادلب نمیتواند ادامه داشته باشد و ما نگران دستاوردهای روند آستانه هستیم».اردوغان با اعلام همبستگی با ملت ایران و ابراز همدردی با خانوادههای درگذشتگان براثر ویروس کرونا، گفت: «ترکیه آماده هرگونه همکاری و کمک به ملت و دولت دوست و برادر ایران است و از ارائه هرگونه خدمات موردنیاز دریغ نخواهد کرد». رجبطیب اردوغان با استقبال از اجرای سریع پروتکل بهداشتی مشترک بین دو کشور در جهت تسهیل روابط تجاری و رفتوآمد اتباع دو کشور، گفتوگو و همکاریهای وزارت بهداشت دو کشور در این زمینه را لازم دانست.
شب گذشته معاون ارتباطات و اطلاعرسانی دفتر رئیسجمهوری از تماس رئیسجمهور ایران با ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه نیز خبر داد.
کارشناس مسائل ترکیه در گفتوگو با «شرق»:
در سوریه، روسیه حرف اول و آخر را میزند
شعله تنشهای بین آنکارا و دمشق در نتیجه ادامه حضور نیروهای ترکیه در خاک سوریه شعلهورتر شد. فشارها و تلاشهای ترکیه در شمال سوریه و در منطقه ادلب با واکنش جدی سوریه مواجه و موجب کشتهشدن ۳۳ سرباز ترکیهای در حمله هوایی شد. آنکارا هم با اقدام نظامی واکنش متقابل نشان داده است. این درگیریها در حالی پیش میرود که ترکیه با ایران و روسیه بیش از دو سال است مشغول مذاکراتی در فرایند آستانه است. این در حالی است که این حمله از سوی ترکیه پیش از این هم نمونه داشته است. ایران اینبار هم مثل نمونههای قبلی خواستار حل سیاسی ماجرا شده است. چندی پیش، پس از خروج ناگهانی ایالات متحده از مناطق کردنشین سوریه که با عملیات نظامی گسترده ترکیه دنبال شد نیز ایران ضمن انتقاد از اقدامات ترکیه، خواستار حل سیاسی مسئله شد؛ چنان که همواره در میانه این مشکل از همسایه غربی این درخواست را داشته و در فرایند آستانه آن را دنبال کرده است. این اتفاقات در حالی رخ میدهد که سه کشور در حال برنامهریزی برای میزبانی تهران از سران سه کشور مدافع صلح در آستانه هستند. نشستی که البته تا آرامنشدن اوضاع محقق نخواهد شد؛ اما در پاسخ به این سؤال که چرا
ایران واکنش جدیتری نشان نمیدهد و چرا در اقناع آنکارا ناکام است، رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل ترکیه، به «شرق» میگوید، نه ایران و نه آمریکا و نه هیچ بازیگر دیگری در منطقه نمیتواند بهصورت مستقل نقش چندانی ایفا کند. به روایت قهرمانپور، فرمان در دست روسیه است.
در رابطه با عملیاتی که ترکیه در سوریه انجام میدهد، جدای از بحث رابطه ترکیه و سوریه، ایران نمیتواند مانع ترکیه شود یا نمیشود؟
همهچیز در سوریه در اختیار روسیه است. روسیه حرف آخر را میزند. اقدامی هم که در حمله به نیروهای ترکیه انجام شد در همین جهت است که بناست نشان دهد مذاکرات به نتیجه نرسیده است. ترکیه میخواست موضوع را به تعویق بیندازد تا آن را در چارچوب آستانه حل کند، اما مسئله ادلب برای روسیه اهمیت استراتژیک دارد و مثل حلب است. روسیه تا بازگرداندن حاکمیت سوریه کوتاه نخواهد آمد. نقش ایران و ترکیه بعد از روسیه است. زمانی که قرار است اقدام مهمی هم در این منطقه انجام شود، دست روسیه است. کاری هم که روسیه کرد، بعد از اخطاری است که به ترکیه داد و ترکیه توجه نکرده بود و حمله انجام شد. روسیه میخواهد اراده خود را تحمیل کند. باید ببینیم تفسیر ترکیه از توافق آستانه این است که شکست خورده یا نه. به نظر میرسد با این وضعیت دیگر آستانه پاسخگو نباشد، مگر اینکه ترکیه بخواهد درحالیکه هنوز مذاکره در جریان است، راهحلی پیدا شود؛ مثلا اینکه نیروهای نزدیک به ترکیه در منطقه خلع سلاح یا بهنوعی خنثی شوند که خطری برای نیروی مرکزی نباشند.
ایران اما موضع قاطعی هم در این زمینه نمیگیرد.
خب چه کار باید بکند؟ کار دست روسیه است. روسیه است که باید کاری انجام دهد. خود دولت بشار اسد، آمریکا، ایران، ترکیه، همه در مسئله سوریه باید با روسیه هماهنگ شوند. روسیه کاری کرده که حرف اول و آخر را میزند و با بازیگران صحنه هم دوجانبه و مجزا کار میکند، با ایران، با ترکیه، با اسرائیل، با عربستان، اعلام کرده که مسائل فیمابین ربطی به من ندارد و من کار خودم را میکنم. ایران بخواهد کاری هم بکند، یک طرف ماجرا روسیه است و باید ببینیم روسیه همکاری میکند یا نه.
به نظر شما دیگر فرایند آستانه عملا از موضوعیت افتاده است؟
نمیشود اینطور گفت؛ اما اگر در این یکی، دو روز جواب ندهد و درگیریها ادامه پیدا کند، آستانه بیاثر میشود، مگر اینکه بتوانند به فرمولی برسند که ادلب بدون درگیری حل شود. چند بار روسیه خواسته حمله کند و ترکیه وقت خواسته است یا ترکیه خواسته اقدام کند و ایران پادرمیانی کرده است. بههرحال نمیشود بشار اسد اداره کل کشور را به دست گرفته باشد، اما فقط ادلب بماند. بههرحال منطقه بسیار مهمی است و بعد از حلب دومین پایگاه معارضان است. اکنون وضعیت بهگونهای است که ترکیه میخواهد حضور داشته باشد و در آینده سوریه نقش داشته باشد، روسیه میخواهد اراده تاموتمام نشان بدهد و ایران هم بهدنبال این است که با کمترین هزینه، کنترل منطقه به دست حاکمیت مرکزی سوریه برسد.
امروز آقای روحانی با رؤسایجمهور ترکیه و روسیه هم تماس گرفته است. این اقدام را چطور ارزیابی میکنید؟
خب الان پوتین هم با اردوغان تماس گرفته است، وزارت خارجه ترکیه هم بیانیه داده، آمریکا هم تماس گرفته. آن چیزی که نشان میدهد این است که ترکیه تمایل به افزایش تنش ندارد. دو طرف؛ یعنی روسیه و ترکیه فعلا توافق دارند که تنش بیشتر نشود. هر سه طرف، ایران، ترکیه و روسیه، افزایش تنش به ضررشان است. اما واقعیت این است که مسیر تحولات سوریه به سمتی میرود که روسیه تبدیل به رقیب بلامنازع و بازیگر تعیینکننده اصلی معاملات سوریه باشد. سهمی که روسیه از این بازی میبرد، به او این امکان را میدهد که بازیگر اصلی باشد. تنش بین ایران و ترکیه هم به نفع روسیه است، از این نظر که نقش روسیه را بیشتر میکند. حملاتی که اخیرا روسیه و ترکیه داشتهاند و بهطورکلی هرچه تنش بیشتر شود، نیاز به روسیه بیشتر میشود. اگر این گفتوگوها و رایزنیها به نتیجه برسد، به شکلی که در جریان است، قاعدتا باید فرمول ادلب پیدا شود. همانطور که مسئله ادلب نمیتواند حلنشدنی باقی بماند و مثل دملی در جریان آستانه مانده است. ایران و روسیه در تلاش بودند که با کمترین هزینه موضوع را حل کنند و زمانی که ترکیه کنار نیامد، روسیه دست به اقدام علنی و آشکار نظامی زد تا
این پیام را بدهد که بازیگر اصلی در سوریه است. باید دید که آیا ترکیه و ایران میتوانند به توافقی با روسیه برسند تا مسئله ادلب با هزینه کمتر حلوفصل شود یا نه، اما خط قرمز روسیه در هر راهحلی این است که باید طرف اصلی باشد و سهم اصلی را داشته باشد.