روایتی از روز پرتنش حضور رئیسجمهور در مجلس؛ از دفاع اخلاقی از بودجه تا نقدهای صریح نمایندگان:
بودجه، معیشت و صحن ناآرام
صحن علنی مجلس، دیروز نهفقط میزبان دفاع رئیسجمهور از لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ بود، بلکه به صحنهای برای تلاقی دو زبان متفاوت بدل شد؛ زبان دولت که میکوشید از «بودجه بدون کسری» و «انتقال یارانه به مردم» دفاع کند و زبان مجلس که بخش مهمی از آن، نگران «واقعیتهای معیشتی» و «شکاف میان اعداد و زندگی» بود.
به گزارش گروه رسانهای شرق،
صحن علنی مجلس، دیروز نهفقط میزبان دفاع رئیسجمهور از لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ بود، بلکه به صحنهای برای تلاقی دو زبان متفاوت بدل شد؛ زبان دولت که میکوشید از «بودجه بدون کسری» و «انتقال یارانه به مردم» دفاع کند و زبان مجلس که بخش مهمی از آن، نگران «واقعیتهای معیشتی» و «شکاف میان اعداد و زندگی» بود. مسعود پزشکیان، مانند همیشه صریح، اخلاقمحور و آمیخته به استنادهای دینی، از پشت تریبون گفت که اگر نتوان معیشت مردم را سامان داد، حکومتکردن معنایی ندارد. اما همین زبان، همانقدر که برای بخشی از افکار عمومی آشنا و صادقانه است، برای جمعی از نمایندگان «موعظه» تلقی شد؛ موعظهای که به باور آنان، شأن مجلس را مخدوش میکرد.
رئیسجمهور سخنان خود را با تشریح شرایط استثنائی تدوین بودجه آغاز کرد. او از سالی گفت که با «عظیمترین خشکسالی نیمقرن اخیر»، کاهش شدید قیمت جهانی نفت، تشدید تحریمها و جنگی تحمیلی با «شرورترین رژیم و استکبار جهانی» همراه بوده است؛ سالی که به نظر او، عبور از آن بدون انسجام مردم، ایثار نظامیان و رهبری انقلاب ممکن نبود. پزشکیان تأکید کرد که همین شرایط، دولت را ناگزیر کرده تا در شیوه بودجهریزی دست به تغییر بزند؛ تغییری که خود آن را «جدی» توصیف کرد.
بودجه سال ۱۴۰۵، به گفته رئیسجمهور، برای نخستینبار به صورت یکمرحلهای و بدون احکام و تبصرهها به مجلس ارائه شده است؛ تلاشی برای انطباق با قوانین جدید و پرهیز از وقفه در امور جاری کشور. او از مجلس خواست با تصویب بهموقع کلیات، به دولت کمک کند تا نظم مالی حفظ شود. در قلب این دفاع، یک گزاره کلیدی قرار داشت: جلوگیری از تورم از مسیر انضباط مالی و پرهیز از کسری بودجه. پزشکیان گفت دولت، در شرایطی که فشارها سنگین است، فقط دو درصد بودجه را افزایش داده و برای رسیدن به این هدف، هزینههای غیرضرور را کاهش و برخی ردیفهای اعتباری را حذف کرده است.
اما بخش درخورتوجه سخنان رئیسجمهور، جایی بود که به طور مستقیم به زندگی مردم گره میخورد. او پذیرفت که افزایش ۲۰درصدی حقوق کارکنان، با تورم همخوان نیست، اما تأکید کرد که دولت تلاش کرده با افزایش معافیتهای مالیاتی، بخشی از این فاصله را جبران کند؛ معافیت کامل حقوقهای تا ۴۰ میلیون تومان و اعمال مالیات ۱۰ درصدی برای حقوقهای بین ۴۰ تا ۹۳ میلیون تومان. در کنار آن، اجرای بخش سوم متناسبسازی حقوق بازنشستگان که به گفته او رشد میانگین ۳۶درصدی را رقم میزند.
پزشکیان با طرح پرسشهایی که بهوضوح رنگوبوی انتقادی داشت، سراغ یکی از پرهزینهترین بخشهای اقتصاد رفت، یعنی بخش انرژی و یارانهها. او گفت: «آیا عاقلانه است که شش میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کنیم؟». این سؤال، مقدمهای بود برای طرح ایدهای که دولت آن را بهعنوان اصلاح ساختاری معرفی میکند؛ کاهش مصرف، بهینهسازی و انتقال مستقیم منابع به مردم. او همین منطق را درباره یارانه نان، ارز ترجیحی و حتی یارانه پنهان سوخت تکرار کرد و گفت وقتی ۲۹۰ همت یارانه نان داده میشود اما نان گران به دست مردم میرسد یا وقتی هشت میلیارد دلار ارز ترجیحی تخصیص مییابد اما قیمتها تفاوتی با ارز آزاد ندارند، باید در روشها تجدیدنظر کرد.
در این چارچوب، طرح کالابرگ بهعنوان سپر معیشتی دولت معرفی شد؛ طرحی که به گفته رئیسجمهور، قرار است تکانههای ارزی را از سفره مردم دور کند. او از اختصاص ۱۷۰ همت از محل مالیات بر ارزش افزوده برای حمایت معیشتی گفت و تأکید کرد که معافیت کالاهای اساسی و اخذ سهمی اندک از مصرف دهکهای بالا، میتواند به توزیع عادلانهتر منابع کمک کند. اعداد دیگری نیز روی میز گذاشته شد: رشد ۳۳ درصدی اعتبارات کمیته امداد، افزایش ۳۹ درصدی حمایت از بهزیستی، پرداخت ماهانه دو میلیون تومان به مادران دارای فرزند تازه متولدشده، و رشد درخورتوجه بودجه تغذیه کودکان زیر خط فقر.
رئیسجمهور تلاش کرد تصویری توسعهمحور از بودجه ارائه دهد؛ از افزایش بودجه آموزش در مناطق محروم، تأمین شیر و ایابوذهاب دانشآموزان گرفته تا رشد ۴۶ درصدی بودجه بهداشت و درمان. در بخش عمرانی، عدد ۶۰۰ همت برای طرحها تکرار شد، اما پزشکیان گفت با ابتکاراتی مانند مولدسازی و تهاتر اموال مازاد، عملا ظرفیت بودجه عمرانی افزایش مییابد. مثالها مشخص بود: خوابگاههای دانشگاهی، بیمارستانهای اولویتدار و پروژههای نیمهتمام.
با این حال، دفاع رئیسجمهور هرچه پیشتر رفت، رنگ اخلاقی و هشداردهندهتری گرفت. استناد به آیات قرآن، تأکید بر مسئولیت حاکمان در برابر مستضعفان و هشدار درباره عواقب بیتفاوتی، سخنان او را از یک نطق صرفا فنی فراتر برد. پزشکیان صریح گفت که از حکومتکردن لذت نمیبرد، اگر نتواند مشکل مردم را حل کند و مثال یارانه پنهان بنزین را آورد؛ جایی که به گفته او، یک خودرو میتواند ماهانه میلیونها تومان یارانه دریافت کند، درحالیکه عدهای با مشکلات جدی معیشتی دستوپنجه نرم میکنند. همین بخش از سخنان، آغاز واکنشهای تند در صحن بود. سیدجلیل میرمحمدی، نماینده تفت و میبد، با تذکر آییننامهای، صراحتا گفت که تریبون مجلس جای موعظه نیست و استناد رئیسجمهور به آیات قرآن، شأن مجلس را زیر سؤال میبرد. او تأکید کرد که مخاطب فرمایشات رهبری، دولت است، نه مجلس و افزود در شرایطی که مردم با مشکلات دارو و درمان مواجهاند، شنیدن موعظه در صحن پذیرفتنی نیست.
سیدمحمد پاکمهر، نماینده بجنورد، زاویه دیگری را برجسته کرد: تورم افسارگسیخته و اقتصاد سیاستزده. او گفت مردم دیگر تحمل تصمیمات تورمزا را ندارند و سفرههایشان تاب فشار بیشتر را ندارد؛ بهویژه در مناطق روستایی و حاشیهای. اسدالله چراغی، نماینده دهلران، لحن تندتری داشت و از «صدای شکستن ستون فقرات مردم» گفت؛ صدایی که به باور او، دیگر با آمار و بخشنامه پنهانکردنی نیست. انتقاد از افزایش ۲۰درصدی حقوق، درحالیکه تورم بالای ۵۰ درصد است، محور اصلی سخنان او بود.
در میانه این انتقادها، حاشیهای سیاسی نیز شکل گرفت. احمد نادری، عضو هیئترئیسه مجلس، بیانیهای تهاجمی از سوی جبهه پایداری قرائت کرد که در آن، اتهام حضور این جریان در مناصب حساس دولت رد و مسئولیت وضعیت موجود متوجه حامیان اصلاحطلب رئیسجمهور شد؛ اقدامی که بیش از آنکه به بودجه مرتبط باشد، شکافهای سیاسی پنهان زیر سطح صحن را آشکار کرد.
مجتبی زارعی، نماینده تهران، موضعی دوگانه گرفت؛ از ادبیات صرفهجویانه رئیسجمهور تمجید کرد، اما از سهم اندک مولدسازی و عملکرد وزارت نفت انتقاد داشت و حتی رفتار معاون اجرائی رئیسجمهور را زیر سؤال برد. عبدالوحید فیاضی، نماینده نور و محمودآباد، شاید صریحترین نقد را مطرح کرد؛ او گفت نطق بودجه باید کارشناسی باشد، نه قرائت آیات، و پرسید در بودجهای با تورم ۵۰درصدی و افزایش حقوق ۲۰درصدی، کدام آموزه قرآنی اجرا شده است.
آنچه در پایان این روز پرتنش باقی ماند، نه صرفا اعداد و ردیفها، بلکه شکافی عیان میان دو نگاه بود؛ دولتی که میکوشد با اصلاح ساختار یارانهها و انضباط مالی، آیندهای کمتورم ترسیم کند و مجلسی که بخش درخورتوجهی از آن، نگران است این آینده پیش از رسیدن، سفرههای امروز را کوچکتر کند. پزشکیان در آخرین جملههایش، خطاب به رئیس مجلس گفت حل مشکلات، بدون زبان مشترک ممکن نیست. اما صحن نشان داد که یافتن این زبان مشترک، کار آسانی نخواهد بود.
به هر حال طبق آنچه در صحن علنی مجلس گذشت، میتوان گفت حضور مسعود پزشکیان برای دفاع از لایحه بودجه ۱۴۰۵ بیش از آنکه صرفا یک گزارش فنی از اعداد و ردیفها باشد، تلاشی برای بازتعریف نسبت «بودجه» با «معیشت» بود؛ تلاشی که همزمان تحسین و اعتراض را برانگیخت. رئیسجمهور با تأکید بر شرایط استثنائی کشور -از خشکسالی و کاهش درآمدهای نفتی تا تشدید تحریمها و ناترازیهای مزمن- کوشید نشان دهد بودجه پیشرو محصول اجبارهاست، نه انتخابهای دلخواه. انضباط مالی، بودجه بدون کسری و پرهیز از درآمدهای موهوم، محورهای اصلی دفاع او بود؛ محوری که دولت آن را تنها راه مهار تورم و جلوگیری از فرسایش بیشتر قدرت خرید مردم میداند. در مقابل، بخش درخورتوجهی از نمایندگان، با وجود پذیرش دشواری شرایط، بر شکاف میان «منطق بودجهای دولت» و «واقعیت زندگی مردم» انگشت گذاشتند. افزایش ۲۰درصدی حقوق در برابر تورم بالای ۵۰ درصد، تداوم فشار مالیاتی و ناتوانی بیمهها در پوشش هزینههای درمان، برای آنان نشانههایی بود از اینکه اعداد منضبط لزوما به معنای عدالت معیشتی نیست. واکنشها نشان داد که مجلس، بهویژه در شرایط فعلی، حساسیت بالایی در برابر هر نشانهای از انتقال هزینههای اصلاحات ساختاری به سفره اقشار متوسط و ضعیف دارد. یکی از گرههای اصلی جلسه، تفاوت در زبان و رویکرد بود.
رئیسجمهور با استنادهای اخلاقی و دینی، مسئله بودجه را به مسئولیت شرعی و انسانی حاکمیت پیوند زد و از ناعادلانهبودن توزیع یارانههای پنهان سخن گفت؛ اما برای برخی نمایندگان، این لحن نهتنها قانعکننده نبود، بلکه نوعی خروج از چارچوب کارشناسی و خدشه به شأن تقنینی مجلس تلقی شد. همین اختلاف لحن، نشان داد که حتی توافق بر سر «اولویت معیشت» نیز بدون توافق بر سر «روش و بیان» ممکن است به تنش بینجامد. در نهایت، جلسه دیروز تصویر روشنی از یک واقعیت پیچیده ارائه داد؛ دولت ناگزیر از اصلاحات سخت و پرهزینه است و مجلس نگران تبعات اجتماعی و سیاسی این اصلاحات. اگر این دو نگرانی در یک مسیر مشترک همراستا نشوند، بودجه ۱۴۰۵ میتواند به میدان کشمکش بدل شود، نه ابزار حل بحران. آنچه اکنون بیش از هر چیز ضرورت دارد، عبور از دوگانه «انضباط مالی در برابر معیشت» و رسیدن به نقطهای است که اصلاح ساختارها، همزمان با کاهش فشار واقعی بر زندگی مردم پیش برود؛ نقطهای که بدون گفتوگوی صریح، شفاف و مبتنی بر اعتماد میان دولت و مجلس، دستیافتنی نخواهد بود.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
