سایه مسکو بر کانال سوئز

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

‌شرق: دریای سرخ دیگر فقط گذرگاه نفت و کالا نیست؛ حالا سایه سنگین زیردریایی‌های اتمی ولادیمیر پوتین بر یکی از کلیدی‌ترین گلوگاه‌های تجارت جهانی افتاده است و خارطوم برای بقا، کلید دروازه آفریقا را به کرملین پیشکش می‌کند. طبق گفته مقامات سودانی، دولت نظامی این کشور پیشنهادی را به روسیه ارائه کرده که می‌تواند به نخستین پایگاه دریایی مسکو در آفریقا تبدیل شود و جایگاهی بی‌سابقه برای اشراف بر مسیرهای تجاری حیاتی دریای سرخ فراهم کند. این توافق اگر نهایی شود، یک مزیت استراتژیک بزرگ برای مسکو خواهد بود که تاکنون برای تعمیق جای پای خود در این قاره تقلا می‌کرد. این تحول برای ایالات متحده نگران‌کننده است؛ کشوری که تلاش داشته روسیه و چین را از کنترل بنادر آفریقایی دور نگه دارد تا نتوانند کشتی‌های جنگی خود را تعمیر و تجهیز کنند و پتانسیل بستن خطوط حیاتی دریایی را داشته باشند. بر اساس گزارش اختصاصی وال‌استریت ژورنال و مطابق طرح پیشنهادی ۲۵‌ساله‌ای که دولت نظامی سودان در ماه اکتبر به مقامات روسی ارائه کرد، مسکو حق خواهد داشت تا ۳۰۰ سرباز و هم‌زمان تا چهار کشتی جنگی، از جمله کشتی‌های با سوخت هسته‌ای را در بندر سودان یا تأسیسات دیگری در دریای سرخ مستقر کند. کرملین همچنین دسترسی ویژه‌ای به امتیازات سودآور معدنی در سودان خواهد داشت که سومین تولیدکننده بزرگ طلا در آفریقاست. از طریق بندر سودان، مسکو در موقعیت مناسبی برای رصد ترافیک دریایی به سمت و از کانال سوئز قرار می‌گیرد؛ میانبری بین اروپا و آسیا که حدود ۱۲ درصد تجارت جهانی را جابه‌جا می‌کند. در ازای اجازه‌دادن به نیروهای روسی برای استفاده بلندمدت از خاک این کشور، مقامات سودانی می‌گویند رژیم نظامی تحت فشار سودان، سیستم‌های پیشرفته ضدهوایی روسی و سایر تسلیحات را با قیمت‌های ترجیحی دریافت خواهد کرد تا جنگ داخلی با نیروهای شورشی پشتیبانی سریع را ادامه دهد. یک مقام نظامی سودان به وال‌استریت ژورنال گفت سودان به منابع تسلیحاتی جدید نیاز دارد، اما انجام معامله با روسیه ممکن است مشکلاتی میان روسیه و سودان با ایالات متحده و اتحادیه اروپا ایجاد کند. در این میان، دولت و نیروهای مسلح سودان به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخ ندادند.

کابوس امنیتی برای واشنگتن

چشم‌انداز یک پایگاه روسی در دریای سرخ، مقامات امنیتی آمریکا را که سال‌هاست با پکن و مسکو بر سر جاه‌طلبی‌های نظامی رقیب در آفریقا دست‌‌وپنجه نرم می‌کنند، نگران کرده است. فعالیت‌های دریایی روسیه در حال حاضر به عدم دسترسی به بنادر آب‌ گرم که کشتی‌ها بتوانند در آن تدارکات مجدد ایجاد کنند یا تعمیر شوند، محدود است. برای مثال، یک پایگاه در لیبی یا دریای سرخ به شناورهای روسی اجازه می‌دهد برای دوره‌های طولانی‌تری نسبت به توان فعلی‌شان در مدیترانه و اقیانوس هند دریانوردی کنند.

یک مقام ارشد آمریکایی تصریح کرد پایگاه روسیه در لیبی یا بندر سودان می‌تواند توانایی این کشور برای قدرت‌نمایی را گسترش و به آن اجازه دهد با مصونیت عمل کند. فراتر از مسائل فنی، مزایای کمتر ملموس داشتن برد جهانی نیز مطرح است. مارک هیکس، ژنرال بازنشسته نیروی هوایی آمریکا که فرماندهی یگان‌های عملیات ویژه آمریکا در آفریقا را برعهده داشت، می‌گوید پایگاه در آفریقا «اهرم فشار روسیه را با دادن پرستیژ و نفوذ بین‌المللی بیشتر به آنها افزایش می‌دهد». نیروها و مزدوران روسی هم‌اکنون در سراسر قاره، از گینه استوایی تا جمهوری آفریقای مرکزی پراکنده‌اند.

کرملین که به درخواست‌های متعدد برای اظهارنظر در این مورد پاسخ نداده، پنج سال است برای دسترسی دائمی به بندر سودان نقشه می‌کشد. هیکس معتقد است معامله پایگاه «قطعا برای ولادیمیر پوتین خوب است». مقامات سودانی جاه‌طلبی‌های مسکو را تشویق کرده‌اند، اما تاکنون در نهایی‌کردن چنین پیمانی محتاط عمل کرده بودند.

رقابت با اژدهای زرد

چین بنادر تجاری را در سراسر آفریقا به عنوان بخشی از کمپین عظیم زیرساخت‌سازی خود ساخته است. پکن در سال ۲۰۱۷ نخستین پایگاه دریایی خارجی خود را در جیبوتی تکمیل کرد که بر تنگه حیاتی باب‌المندب، اتصال‌دهنده دریای سرخ به خلیج عدن و اقیانوس هند، قرار دارد. اسکله آنجا به قدری طولانی است که می‌تواند یک ناو هواپیمابر را پهلو دهد. موضع چینی‌ها فقط شش مایل با بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در آفریقا، کمپ لمونیر، فاصله دارد.

پنتاگون حدود چهار هزار نیرو در این کمپ دارد که از عملیات‌های آمریکا و متحدان در سومالی پشتیبانی می‌کند و میزبان یک نیروی واکنش سریع برای پاسخ به تهدیدات علیه سفارتخانه‌های آمریکا در منطقه است. ایالات متحده همچنین کماندوها و نیروهای دیگری را در خود سومالی مستقر کرده که به نیروهای نخبه محلی در نبرد با الشباب -گروه شورشی اسلام‌گرا وابسته به القاعده- و شاخه سومالی داعش کمک می‌کنند. معامله سودان و روسیه در شرایطی انجام می‌شود که مسکو بخشی از ابتکار عمل خود را در آفریقا از دست داده است.

فقط چند سال پیش، کشورهایی مانند مالی و جمهوری آفریقای مرکزی مزدوران گروه واگنر همسو با کرملین را برای محافظت از رهبرانشان و جنگ با دشمنان استخدام می‌کردند. برخی از سرمایه‌گذاری‌های واگنر در قاره از سال ۲۰۲۳، زمانی که بنیان‌گذار آن یوگنی پریگوژین علیه حامی سابقش، پوتین، شورش کرد و اندکی بعد در انفجار هواپیما کشته شد، از هم پاشیده است. نیروی نظامی جدید و رسمی کرملین برای اجاره، تاکنون نتوانسته موفقیت مالی و نفوذ سیاسی واگنر در آفریقا را تکرار کند. درگیری سودان که در سال ۲۰۲۳ با جنگ قدرت میان ژنرال‌های رقیب، عبدالفتاح البرهان و نفر دوم او محمد حمدان دقلو آغاز شد، فرصت جدیدی را ارائه می‌دهد. قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی به طور یکسان از آن برای پیشبرد منافع خود استفاده می‌کنند و کلافی از اتحادهای متغیر ایجاد کرده‌اند. مسکو ابتدا از شورشیان نیروهای پشتیبانی سریع حمایت کرد و از روابط خود برای دسترسی به ذخایر طلای سودان بهره برد. اوکراین به بیرون راندن نیروهای شورشی از خارطوم، پایتخت سودان، کمک کرد.

این وفاداری‌ها خیلی زود معکوس شد؛ شورشیان حمایت روسیه را ناکافی دیدند و تماس‌هایی را با اوکراین آغاز کردند. به گفته مقامات سودانی و شورشی، این امر باعث شد روسیه به سمت دولت خارطوم چرخش کند. 

معامله‌ای از سر استیصال

در همین حال، آمریکا و سازمان ملل، امارات متحده عربی را به تسلیح شورشیان سودان متهم کرده‌اند؛ اتهامی که مقامات اماراتی آن را رد می‌کنند. اشتیاق رژیم سودان برای توافق با مسکو نشان‌دهنده وضعیت رو به وخامت آن در میدان نبرد است. اگرچه ارتش کنترل خارطوم را تضمین کرد، اما نیروهای پشتیبانی سریع در ماه اکتبر تمام دارفور را تصرف کردند؛ منطقه‌ای در غرب سودان که طبق گفته سازمان‌های حقوق بشری، این گروه در حال کشتار غیرنظامیان در تکرار نسل‌کشی ادعایی است که پیشینیان گروه در اوایل دهه ۲۰۰۰ انجام دادند. دیپلمات‌ها برآورد می‌کنند در سراسر کشور تا ۱۵۰ هزار نفر بر اثر درگیری، گرسنگی و بیماری جان باخته‌اند و ۱۲ میلیون نفر از خانه‌هایشان آواره شده‌اند.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.