کودکان توسعه
«فبک» و چراغ روشن شکوفایی کشور
اگر از من که مدرس فلسفه برای کودکان با نام اختصاری فبک هستم، بپرسند مهم‌ترین دغدغه کشور پهناور و کهنی مانند ایران چیست، خواهم گفت: اندیشه توسعه. فلسفه برای کودکان، با ارائه فعالیت‌های تعاملی، بحث‌های گروهی و تجربه‌های فکری، محیطی فراهم می‌کند که شکوفایی یا توسعه انسانی در کودکان رخ دهد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
آزاده دانشور: اگر از من که مدرس فلسفه برای کودکان با نام اختصاری فبک هستم، بپرسند مهم‌ترین دغدغه کشور پهناور و کهنی مانند ایران چیست، خواهم گفت: اندیشه توسعه. فلسفه برای کودکان، با ارائه فعالیت‌های تعاملی، بحث‌های گروهی و تجربه‌های فکری، محیطی فراهم می‌کند که شکوفایی یا توسعه انسانی در کودکان رخ دهد. در فبک، کودکان با اندیشه‌ورزی و تجربه مستقیم درمی‌یابند که تغییر درونی و رشد اخلاقی و ذهنی چگونه شکل می‌گیرد و چه تأثیری بر زندگی فردی و اجتماعی آنها دارد و در نهایت چگونه سبب توسعه کشور می‌شود. نخست باید به دو موضوع اشاره کنم. یکی اینکه میان توسعه با رشد و پیشرفت تفاوت وجود دارد و دیگر اینکه شکوفایی برابر فارسی توسعه است؛ هرچند چندان جا نیفتاده است.
نقش فبک در توسعه و شکوفایی
شکوفایی فقط به رشد یا پیشرفت علمی محدود نمی‌شود؛ بلکه تغییری عمیق است که به تاروپود وجود انسان نفوذ می‌کند. فبک محیط و روشی است که توسعه انسانی را در کودکان تسهیل می‌کند و به آنها کمک می‌کند استعدادها، توانایی‌ها و درک اخلاقی خود را کشف و پرورش دهند. این شکوفایی فردی، در نهایت به بهبود همه‌جانبه جامعه از نظر اخلاقی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی می‌انجامد.
تعریف و تمایز مفاهیم کلیدی
در مباحث اجتماعی و فلسفی، واژه‌هایی مانند رشد، پیشرفت، توسعه، مدرن و مدرنیسم اغلب به‌اشتباه به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، درحالی‌که هر‌کدام معنای متفاوت و کاربرد مشخصی دارند. رشد و پیشرفت هر دو کمّی و کیفی و سنجش‌پذیرند، اما تفاوت مهمی دارند؛ رشد لزوما جهت یا ارزش مشخصی ندارد، درحالی‌که پیشرفت حرکت هدفمند به سوی بهبود است، به عنوان مثال، رشد اقتصادی ممکن است فقط به افزایش تولید منجر شود؛ اما پیشرفت زمانی تحقق می‌یابد که این رشد با ارتقای کیفیت زندگی و توانمندی‌های انسانی همراه شود. واژه «مدرن» صفتی برای نو، تازه و امروزی‌بودن است، درحالی‌که «مدرنیسم» جریان فکری و هنری با اهداف عقلانی و گسست از سنت‌هاست؛ بنابراین رشد و پیشرفت به خودی خود تضمین‌کننده بهبود زندگی انسانی یا تحقق استعدادها نیستند و مدرن و مدرنیسم بیشتر بر نوگرایی و تغییرات بیرونی تمرکز دارند؛ بار انسانی و اخلاقی لزوما با آنها حاصل نمی‌شود. در مقابل، توسعه یا شکوفایی، جنبه‌های درونی و بیرونی انسانی و در نهایت جامعه را در بر می‌گیرد. خوب است به این نکته اشاره کنم که اشتباه در معنای درست واژگان گاهی سبب بدفهمی‌های عمیق اجتماعی می‌شود که فراتر از این نوشته است.
تعریف توسعه یا شکوفایی
شکوفایی انسان، هدفی جامع و پایدار دارد و با نفوذ در تاروپود وجود انسان محقق می‌شود. این شکوفایی منجر به پرورش استعدادها و توانایی‌های فردی می‌شود و فراتر از رشد کمّی، پیشرفت علمی یا نوگرایی بیرونی است. در نهایت، توسعه جامعه زمانی تحقق می‌یابد که افراد آن شکوفا شوند؛ جامعه‌ای که دارای روح انسانی، اخلاقی و فرهنگی باشد.
مثال‌های واقعی از تفاوت رشد و توسعه
کشورهایی مانند چین و روسیه، رشد اقتصادی و پیشرفت علمی و فنی چشمگیری داشته‌اند، اما بررسی شاخص‌های انسانی، فرهنگی و اجتماعی نشان می‌دهد که توسعه واقعی در این کشورها رخ نداده است. مردم ممکن است ثروتمندتر باشند و فناوری‌های پیشرفته در اختیار داشته باشند، اما این معیارها به‌تنهایی نشان‌دهنده توسعه جامع و پایدار نیستند. در مقابل، کشورهایی مانند فنلاند، با وجود محدودیت‌های نسبی در فناوری و صنعت نسبت به چین و روسیه، به دلیل تمرکز بر آموزش و پرورش فردی و شکوفایی انسانی، نمونه‌ای از توسعه واقعی هستند. شهرهای بزرگ چین با رفاه مادی بالا، اما فشارهای روانی و اجتماعی شدید و محدودیت در مشارکت اجتماعی، نمونه‌ای از رشد بدون توسعه را نشان می‌دهند. کشورهای اسکاندیناوی، به‌ویژه فنلاند و نروژ، با سرمایه‌گذاری هدفمند در آموزش و پرورش استعدادهای فردی، توانسته‌اند کیفیت زندگی، عدالت اجتماعی و حس تعلق مردم به جامعه را به سطح بالایی ارتقا دهند. این مثال‌ها نشان می‌دهند که شکوفایی انسان‌ها و ارتقای معیارهای اخلاقی و اجتماعی، شرط لازم برای پیشرفت پایدار جامعه است.
اهمیت شکوفایی
شکوفایی یا توسعه انسانی، ستون اصلی پیشرفت پایدار جامعه است. این شکوفایی نه‌تنها رشد کمّی یا پیشرفت علمی را شامل می‌شود، بلکه استعدادها، توانایی‌ها و ظرفیت‌های اخلاقی و ذهنی انسان‌ها را به بالاترین حد ممکن می‌رساند. وقتی افراد شکوفا شوند، زندگی شخصی خود را غنی و معنادار می‌کنند و به شکل مستقیم و غیرمستقیم به ارتقای کیفیت زندگی جمعی و تقویت بنیان‌های اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی جامعه کمک می‌کنند. توسعه، در این چارچوب به معنای پیشرفت همه‌جانبه و پایدار است که زندگی انسان‌ها را از نظر آزادی، عدالت، خلاقیت و هماهنگی اجتماعی بهبود می‌بخشد. جامعه‌ای که توسعه‌یافته است، فقط به ثروت یا فناوری محدود نمی‌شود، بلکه محیطی فراهم می‌کند که افراد بتوانند استعدادها و توانایی‌های خود را کشف و شکوفا کنند. از یاد نبریم که شکوفایی فردی و توسعه اجتماعی دو روی یک سکه‌اند و هیچ‌یک بدون دیگری کامل نمی‌شوند. اهمیت این مسئله زمانی روشن‌تر می‌شود که جوامعی را ببینیم که فقط بر رشد اقتصادی یا پیشرفت علمی تمرکز کرده‌اند، اما در پرورش انسان‌ها و ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی موفق نبوده‌اند. در مقابل، کشورهایی که شکوفایی انسانی را در اولویت قرار داده‌اند، حتی با محدودیت‌های فناورانه، از نظر کیفیت زندگی، عدالت و خلاقیت اجتماعی موفق‌تر عمل کرده‌اند.
جان کلام
توسعه انسانی و شکوفایی فردی با بهبود جامعه در عرصه‌های گوناگون پیوندی ناگسستنی دارند؛ سرمایه‌گذاری بر رشد و شکوفایی انسان‌ها، سرمایه‌گذاری امن و ایمن و پرسود بر آینده و سرنوشت جامعه است. هر تغییر و تحول عمیقی که در درون انسان‌ها و به‌ویژه در کودکی رخ دهد، نه‌تنها بر توانمندی‌ها و کیفیت زندگی فرد اثر می‌گذارد، بلکه پایه‌ای مستحکم برای تحقق توسعه پایدار جامعه فراهم می‌آورد. جامعه‌ای که افرادش از قابلیت‌های فکری، خلاقیت و فضایل اخلاقی بهره‌مند باشند، قادر خواهد بود چالش‌ها را بهتر مدیریت کند، نوآوری را تقویت کند و شرایطی فراهم آورد که هر عضو جامعه به حداکثر توان خود برسد؛ بنابراین، شکوفایی فردی موتور محرکه‌ای است که توسعه اجتماعی، عدالت و تعالی انسانی را ممکن می‌کند و پیوند میان رشد فرد و پیشرفت جامعه را محکم و پایدار می‌کند. در ایران، تحقق این مسیر بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد؛ سرمایه‌گذاری هدفمند در شکوفایی توانمندی‌ها و فضایل انسانی شهروندان می‌تواند بنیان‌های یک جامعه پایدار، نوآور و همدل را تقویت کرده و زمینه‌های پیشرفت واقعی و همگانی کشور را فراهم آورد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
