ارهبرقی در غلاف خاویر میلی وعده‌های چپ‌گرایانه می‌دهد
تا همین چندی پیش، «خاویر میلی» قدیس جدید محافل راست‌گرا بود. همه‌جا صحبت از معجزه رئیس‌جمهور پوپولیست آرژانتین بود که با ارهبرقی به جان اقتصاد بیمار کشورش افتاده و تورم را مهار کرده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
کمال‌الدین دعایی: تا همین چندی پیش، «خاویر میلی» قدیس جدید محافل راست‌گرا بود. همه‌جا صحبت از معجزه رئیس‌جمهور پوپولیست آرژانتین بود که با ارهبرقی به جان اقتصاد بیمار کشورش افتاده و تورم را مهار کرده است. «هیئت عاشقان خاویر میلی» در دالان‌ها و گاراژهای اینترنتی به راه افتاده بود، شبیه به «هیئت عزاداران چارلی کرک» که این روزها برقرار است. سیاست‌های او و نتایجش، سند بی‌چون‌وچرایی بر درستی نئولیبرالیسم بود. خلاصه، میل به میلی زبانه می‌کشید. اما ظاهرا ستاره بخت این رئیس‌جمهور زودتر از آنچه تصور می‌شد رو به افول دارد. در پی بحران‌هایی که به‌تازگی بر سیاست آرژانتین سایه افکنده است، میلی ستیزه‌جو و پرخاشگر با لحنی آشتی‌جویانه به تلویزیون آمده، از «خودانتقادی عمیق» حرف زده و مهم‌تر از همه، قول داده است که در بودجه ۲۰۲۶، هزینه‌های دولتی در بخش بازنشستگی، بهداشت و آموزش را افزایش دهد. به عبارتی، «کفر مطلق» بر زبان آورده است. این چرخش ناگهانی از سوی مردی که با شعار «کوچک‌سازی دولت به هر قیمت» به قدرت رسید، یک سؤال اساسی را مطرح می‌کند: برای قهرمان راست‌گرایی رادیکال چه اتفاقی افتاده است؟
سپتامبر سیاه برای میلی
نقطه عطف داستان ۷ سپتامبر و انتخابات محلی در استان بوئنوس آیرس بود. میلی شخصا این انتخابات را یک همه‌پرسی ملی برای سیاست‌هایش معرفی کرده بود و قول داده بود «آخرین میخ را بر تابوت پرونیسم» بکوبد. اما نتیجه، تحقیرآمیز و غیرمنتظره بود: شکست با اختلاف ۱۳ درصدی از رقیبان چپ‌گرا و پرونیست. تحلیلگران گفتند: «پادشاه لخت است». بازارها که تا دیروز شیفته میلی بودند، وحشت‌زده واکنش نشان دادند. «پنجشنبه سیاه» از راه رسید. واحد پول پزو سقوط کرد و شاخص بازار بورس بوئنوس آیرس یا «مروال» با سقوطی ۳۰ درصدی به بدترین بازار سهام جهان تبدیل شد. ریسک اعتباری آرژانتین به بالاترین حد خود در یک سال اخیر رسید و سرمایه‌گذاران برای تبدیل دارایی‌های‌شان به دلار امن، هجوم بردند.
تناقض بزرگ: از رؤیای انحلال تا تزریق دلار
بحران جایی عمیق‌تر شد که دولت میلی مجبور به انجام کاری شد که با تمام اصول لیبرتارین او در تضاد بود. او که زمانی قول انحلال بانک مرکزی را می‌داد، حالا برای دفاع از ارزش پزو و جلوگیری از فروپاشی کامل، به بزرگ‌ترین مشتری آن تبدیل شد. در ابتدای انقلاب اقتصادی میلی و با حذف نرخ ترجیحی، نرخ ۸۰۰ پزو در برابر دلار تثبیت شده بود، اما حالا در بازار آزاد به بالای هزار‌و 500 پزو رسیده است. بانک مرکزی آرژانتین تنها در عرض سه روز بیش از یک میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را به بازار تزریق کرد تا از سقوط بیشتر پزو جلوگیری کند. لوئیس کاپوتو، وزیر اقتصاد، در اظهارنظری که بوی استیصال می‌داد، گفت: «تا آخرین دلار را برای دفاع از پزو خواهیم فروخت»، ولی این کارها، یعنی مداخله مستقیم دولت برای کنترل نرخ ارز، گناه کبیره اقتصادی بود.
تلفات انسانی «ارهبرقی»
موفقیت میلی در مهار تورم چیزی نیست که انکارپذیر باشد. تورم سالانه از ارقام نجومی بالای ۲۰۰ درصد به حدود ۳۴ درصد کاهش یافته است که یک دستاورد خیره‌کننده است. اما در زندگی روزمره آرژانتینی‌ها، بحران همچنان ادامه دارد. دستمزدهای واقعی حدود هشت درصد کمتر از اوایل سال ۲۰۲۳ است، بیکاری برای اولین بار از سال ۲۰۲۱ به ۷.۹ درصد افزایش یافته است و رشد اقتصادی که نشانه‌هایی از بهبود داشت، متوقف شده است. سیاست‌های ریاضتی شدید، مانند حذف یارانه‌های انرژی و حمل‌ونقل و ثابت نگه‌داشتن حقوق بازنشستگان، قدرت خرید مردم را بلعیده و آرژانتین را به یکی از گران‌ترین کشورهای آمریکای لاتین با یکی از پایین‌ترین سطوح دستمزد تبدیل کرده است. آمارها نشان می‌دهد بیش از ۶۳ درصد آرژانتینی‌ها برای رساندن دخل‌وخرج خود به آخر ماه با مشکل مواجه‌اند. براساس نظرسنجی‌ها محبوبیت میلی برای اولین بار به زیر ۴۰ درصد سقوط کرده است.
چرخش ناامیدانه
در مواجهه با این بحران دوگانه سیاسی-اقتصادی و در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در ماه اکتبر، میلی ناگهان فرمان را چرخاند. او در یک سخنرانی تلویزیونی با لحنی آشتی‌جویانه ظاهر شد و قول داد که در بودجه سال ۲۰۲۶، هزینه‌ها را افزایش خواهد داد: پنج درصد برای بازنشستگان، ۱۷ درصد برای بهداشت، و هشت درصد برای آموزش. البته این احتمالا نه یک تغییر ایدئولوژیک، بلکه یک مانور سیاسی برای بقاست. علاوه‌بر‌این، رسوایی فساد مالی که «کارینا»، خواهر و رئیس دفتر قدرتمندش را درگیر کرده است، نیز به تصویر ضد فساد او لطمه زده است. منتقدان می‌گویند حلقه نزدیکان بی‌تجربه و متکبر او، عامل اصلی شکست‌های سیاسی اخیر بوده‌اند. خصوصا اینکه میلی و خواهرش به جای جلب‌نظر متحدان، لیست‌های انتخاباتی را با وفاداران و افراد بی‌تجربه پر کردند و سیاست‌های معمول برای ائتلاف‌سازی را نادیده گرفتند. در آخرین چاره‌جویی، میلی اخیرا راهی نیویورک شده و از دل‌آرام سیاسی‌اش یعنی دونالد ترامپ تقاضای گره‌گشایی کرده است. درواقع، کسی که قرار بود دولت را آش‌ولاش کند تا بازار رها و یله به فعالیت مشغول باشد، هم‌اکنون مجبور شده است علاوه بر مداخلات دولت خودش پای یک دولت خارجی را هم به اقتصاد این کشور باز کند. جالب اینکه حتی رسانه‌های اقتصادی جریان اصلی مثل اکونومیست و فایننشال تایمز نیز با لحنی منفی و ناهمدلانه به اقدامات میلی پرداخته‌اند. آرژانتین با سابقه ۲۳ نوبت وام‌گیری از صندوق بین‌المللی پول هم‌اکنون بزرگ‌ترین مشتری و بزرگ‌ترین بدهکار این نهاد است. تجربه آرژانتین نشان می‌دهد که مسیر اصلاحات اقتصادی، آن‌طور که در نظریات ناب بازار آزاد ترسیم می‌شود، یک بزرگراه صاف و مستقیم نیست. بازی با شوک و نمایش با ارهبرقی شاید برای تخریب ساختار اقتصادی ابزار مناسبی باشد، اما برای ساختن آینده‌ای باثبات، ابزاری ناکارآمد است. چاره‌جویی و چرخش‌های کنونی میلی همان مسیری است که بسیاری دولت‌های دیگر نیز از سر درماندگی در پیش گرفته بودند و ملامت می‌شدند. این وضعیت نظریه بنیادین سیاست نئولیبرال را هم محک می‌زند. «فردریش فون هایک»، پدر معنوی نئولیبرالیسم، معتقد بود که اجرای تغییرات رادیکال بازار آزاد، به یک ساختار غیردموکراتیک و اقتدارگرا نیاز دارد. به همین دلیل بود که شیلی زیر پوتین پینوشه را آزمایشگاه ایدئال اندیشه‌های خود یافت. او گفته بود: «من شخصا یک دیکتاتور لیبرال را به یک دولت دموکراتیک غیرلیبرال ترجیح می‌دهم» اجرای بی‌کم‌وکاست یک برنامه راست‌گرایانه رادیکال در یک ساختار دموکراتیک که به آرای مردم متکی است، اگر نه ناممکن، دست‌کم بسیار دشوار و شکننده خواهد بود. میلی، برخلاف پینوشه، نمی‌تواند به‌سادگی نارضایتی عمومی، شکست‌های انتخاباتی و اعتراضات را نادیده بگیرد، بنابراین وادار می‌شود که ارهبرقی را در غلاف کند و به سازش روی بیاورد. انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در ماه اکتبر وهله‌ای سرنوشت‌ساز است.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
