راهکارهای دیجیتال برای پایداری تولید

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

رحمت‌الله دریجانی

در سال‌های اخیر، کمبود برق و گاز به چالشی جدی برای صنعت ایران تبدیل شده است. قطعی‌های مکرر انرژی نه‌تنها خطوط تولید را متوقف کرده، بلکه باعث کاهش شدید تولید، زیان‌های مالی گسترده و افزایش نگرانی صاحبان صنایع و کارگران شده است. این بحران که ناشی از عواملی همچون زیرساخت‌های فرسوده، افزایش مصرف و تحریم‌های بین‌المللی است، ضرورت یافتن راه‌حل‌های نوآورانه را بیش از پیش نمایان می‌کند. این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه فناوری‌های دیجیتال می‌توانند به‌عنوان ابزاری کلیدی، به مدیریت بهینه مصرف انرژی کمک کرده، پایداری تولید را تضمین‌ و مسیر توسعه صنعتی را هموار کنند.

چالش اصلی: بحران انرژی و تأثیر آن بر صنعت

بحران انرژی در ایران به دلیل عدم توازن میان تولید و مصرف، هر‌ساله شدیدتر می‌شود. طبق آمار رسمی، قطعی برق در سال‌های اخیر به تنهایی میلیاردها دلار به صنایع کشور خسارت زده و باعث کاهش تولید در بخش‌های حیاتی مانند فولاد و سیمان شده است. این وضعیت، زنجیره تأمین را مختل کرده و سرمایه‌گذاران را به سمت فعالیت‌های غیرمولد سوق می‌دهد. برای نمونه، در صنایع با مصرف بالای انرژی، کمبود گاز در زمستان می‌تواند تولید را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. این کاهش ظرفیت تولید، علاوه بر زیان مالی، به از دست رفتن فرصت‌های شغلی و کاهش درآمدهای صادراتی منجر می‌شود. بنابراین، برای عبور از این چالش، لازم است رویکردی هوشمندانه و فناورانه در پیش گرفته شود.

راهکار: نوآوری‌های دیجیتال برای مدیریت هوشمند انرژی

فناوری‌های دیجیتال می‌توانند نقشی حیاتی در مدیریت بحران انرژی ایفا کنند. این نوآوری‌ها‌ به‌جای تکیه بر افزایش تولید انرژی، بر بهینه‌سازی مصرف و کاهش اتلاف تمرکز دارند. برخی از مهم‌ترین راهکارهای دیجیتال عبارت‌اند از:

 سیستم‌های هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین: این سیستم‌ها با تحلیل داده‌های لحظه‌ای از مصرف انرژی در یک واحد صنعتی، الگوهای مصرف را شناسایی کرده و پیش‌بینی‌های دقیقی ارائه می‌دهند. با این اطلاعات، مدیران کارخانه می‌توانند برنامه تولید را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که از اوج مصرف انرژی پرهیز کرده و از خاموشی‌های ناگهانی جلوگیری کنند. برای مثال، در کشورهای توسعه‌یافته‌ استفاده از این سیستم‌ها توانسته است مصرف انرژی را تا ۲۰ درصد کاهش دهد.

 اینترنت اشیا (IoT): با نصب سنسورهای هوشمند در تجهیزات و خطوط تولید، می‌توان مصرف انرژی هر دستگاه را به‌صورت لحظه‌ای رصد کرد. این اطلاعات به مدیران امکان می‌دهد نقاط پرمصرف و اتلاف انرژی را شناسایی و برای بهینه‌سازی آنها اقدام کنند. فناوری IoT می‌تواند هشدارهای لازم را قبل از بروز مشکلات فنی یا مصرف غیرعادی ارسال کند و از هدررفت انرژی جلوگیری کند.

 اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های مدیریت انرژی: این نرم‌افزارها به مدیران و کارکنان اجازه می‌دهند تا مصرف انرژی را از راه دور کنترل و نظارت کنند. این پلتفرم‌ها گزارش‌های تحلیلی دقیقی ارائه می‌دهند که به تصمیم‌گیری‌های بهتر برای کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند.

تأثیر پایداری و رشد اقتصادی

استفاده از نوآوری‌های دیجیتال در مدیریت انرژی، فراتر از کاهش هزینه‌ها، به پایداری تولید و رشد اقتصادی منجر می‌شود.

 کاهش ریسک و افزایش بهره‌وری: با مدیریت بهینه انرژی، کارخانه‌ها از خطر توقف تولید در زمان بحران‌ها در امان می‌مانند. این امر به افزایش بهره‌وری و حفظ زنجیره تأمین کمک می‌کند.

 تغییر مسیر سرمایه به سمت تولید: هنگامی که صنعت باثبات و قابل پیش‌بینی باشد، سرمایه‌گذاران به‌جای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های غیرمولد مانند طلا و ارز، ترغیب می‌شوند ‌سرمایه خود را به بخش تولید تزریق کنند. این چرخه، اقتصاد را از رکود خارج کرده و موتور رشد را دوباره فعال می‌‌کند.

 خلق فرصت‌های شغلی جدید: توسعه و پیاده‌سازی این فناوری‌ها به ایجاد شغل‌های جدید در حوزه‌هایی مانند برنامه‌نویسی، تحلیل داده و نگهداری سیستم‌های هوشمند منجر می‌شود. این فرصت‌ها، با نیازهای اقتصادی آینده همخوانی دارند و برای جوانان متخصص جذاب هستند.

چالش‌ها و راهکارهای پیش‌رو

پیاده‌سازی این راهکارها با چالش‌هایی همراه است که مهم‌ترین آنها شامل تحریم‌های اقتصادی، نبود زیرساخت‌های دیجیتال کافی و مقاومت فرهنگی در برابر تغییر است. برای غلبه بر این موانع‌ می‌توان اقدامات زیر را در نظر گرفت:

 سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی: دولت می‌تواند با ارائه مشوق‌های مالی، مانند تسهیلات کم‌بهره یا یارانه‌های انرژی، شرکت‌ها را به سرمایه‌گذاری در فناوری‌های مدیریت انرژی ترغیب کند.

 همکاری با استارتاپ‌ها: شرکت‌های صنعتی می‌توانند با همکاری استارتاپ‌های داخلی که در زمینه فناوری‌های مدیریت انرژی فعالیت می‌کنند، به راه‌حل‌های بومی و مقرون‌به‌صرفه دست یابند.

 آموزش و توانمندسازی نیروی کار: برگزاری کارگاه‌های آموزشی و دوره‌های تخصصی برای مدیران و کارکنان‌ می‌تواند مقاومت در برابر فناوری‌های جدید را کاهش دهد و استفاده بهینه از آنها را تضمین کند.

نتیجه‌گیری

بحران انرژی در صنعت ایران‌ تهدیدی جدی است که آینده اقتصادی کشور را به خطر می‌اندازد. با‌این‌حال، با اتخاذ رویکردی هوشمندانه و تکیه بر نوآوری‌های دیجیتال می‌توان این تهدید را به فرصتی برای پایداری و رشد تبدیل کرد. مدیریت بهینه انرژی با استفاده از هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه بهره‌وری را افزایش داده و اعتماد‌به‌نفس صنعتی را احیا می‌کند. با همکاری میان بخش دولتی و خصوصی، می‌توان زیرساخت‌های لازم را فراهم کرد و مسیر تحول دیجیتال را برای عبور از این بحران دشوار هموار کرد.