اودیسه ذهن

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: رونالد دیوید لینگ در کتابی که با عنوان «حلقه مفرغ» به فارسی منتشر شده، پیچیدگی‌های ذهن و روابط انسانی را مورد بررسی قرار داده است. او اگرچه روان‌پزشک است اما «حلقه مفرغ» نه اثری صرفا علمی بلکه بیشتر به شعری فلسفی یا نمایش‌نامه‌ای انتزاعی شبیه است. «حلقه مفرغ» به‌تازگی با ترجمه یوسف نجفی‌جابلو توسط نشر طاق منتشر شده است.

لینگ در ابتدای کتاب نوشته الگوهایی که در اینجا ترسیم شده‌اند، گویی نقشه‌های ناخودآگاه اسارت انسان‌اند؛ نقشه‌هایی که هنوز کسی نیامده تا آنها را در قالب یک نظام منسجم و دقیق طبقه‌بندی کند: «شاید این الگوها، به شکلی عمیق و غریزی، برای همه ما آشنا باشند، گویی ردپای آنها در لایه‌های پنهان ذهن‌مان حک شده است. در این صفحات، سعی کرده‌ام تنها به برخی از این الگوها که مستقیم شاهدشان بوده‌ام، اشاره کنم. کلماتی که برای نام‌گذاری این الگوها به ذهنم می‌رسد، گویی نمادهایی از وضعیت‌های روانی پیچیده هستند؛ گره‌ها، پیچیدگی‌های ذهنی، بن‌بست‌های روانی، گسست‌های ارتباطی، چرخش‌های بی‌هدف در افکار و احساسات و بندهایی که ما را به ناخودآگاه‌مان مقید می‌کند».

نویسنده کتاب، رونالد دیوید لینگ، روان‌پزشکی بود که مرزهای سنتی این علم را پشت سر گذاشت و به یکی از چهره‌های پیشگام جنبش ضدروان‌پزشکی بدل شد. او در سال 1927 در گلاسکو متولد شد و در طول زندگی‌اش همواره در پی آن بود که پرده از کلاف سردرگم انسان بردارد. آن‌طور که در توضیحات خود کتاب آمده، لینگ روان را نه به‌عنوان مجموعه‌ای از اختلالات قابل درمان، بلکه به‌مثابه سرزمینی رازآلود می‌دید که باید آن را کشف کرد. در دوره‌ای که روان‌پزشکی مدرن، اختلالات روانی را صرفا به ناهنجاری‌های شیمیایی در مغز تقلیل می‌داد، لینگ به بعد انسانی و تجربی این پدیده‌ها پرداخت.

او اسکیزوفرنی را نه یک بیماری محض، بلکه واکنشی به فشارهای خردکننده محیطی و اجتماعی می‌دانست. در نگاه او، دیوانگی مفهومی انعطاف‌پذیر بود که می‌توانست در عین ویرانگری، راهی برای گریز از جهانی غیرقابل تحمل باشد. لینگ در مرز میان علم، فلسفه و ادبیات گام برمی‌داشت؛ جایی که روان‌شناسی از چارچوب‌های خشک و تعاریف رسمی فراتر می‌رفت و به سرزمین استعاره‌ها، تناقض‌ها و بازی‌های ذهنی پا می‌گذاشت. لینگ در سال 1989 از دنیا رفت اما رد تأثیر او در روان‌شناسی مدرن همچنان قابل مشاهده است.

مترجم کتاب در بخشی از پیشگفتارش توضیحاتی درباره ویژگی‌های «حلقه مفرغ» داده و به این نکته اشاره کرده که در این کتاب روابط انسانی با دیالوگ‌هایی که تودرتو و متناقض هستند، به تصویر کشیده شده است. او نوشته که در این اثر مکالمات میان شخصیت‌ها گاه از دل نوعی تضاد عاطفی یا ذهنی زاده می‌شود و به مرور چنان پیچیده و پارادوکسیکال می‌شود که فرد در یک وضعیت قفل‌شده باقی می‌ماند: «ترجمه حلقه مفرغ نه‌تنها تلاشی برای انتقال معنای لفظی بود، بلکه به معنای عمیق‌تری نیز اشاره داشت: درک و بازآفرینی دنیای پیچیده ذهنی و عاطفی شخصیت‌ها. این ترجمه بر آن بود تا همان‌طور که متن اصلی با مخاطب ارتباط عاطفی و ذهنی برقرار می‌کند، در زبان فارسی نیز چنین تأثیری بگذارد».