روایتگری در جنگ؛ زنان بیشتر به سراغ پیامدهای اجتماعی رفتند

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

زهرا علی‌پور: بررسی حدود ۸۰۰ خبر و گزارش از رسانه‌های فارسی‌ داخلی در زمان حمله اسرائیل به ایران نشان داد دو نوع صدای متفاوت در پیام رسانه‌های ایرانی وجود داشت؛ رسانه‌های رسمی با ادبیات انتقام و ملی‌گرایی، گزارش‌ها و اخبار جنگ را تهیه می‌کردند، اما گروه رسانه‌های اجتماعی و مستقل، تمرکزشان را روی روایت زندگی غیرنظامی‌ها گذاشتند. این گروه با روایت زندگی روزمره  تلاش کردند در لایه‌ای عمیق‌تر از توصیف تعداد کشته‌شده‌ها وارد شوند.

در این بررسی با تمرکز بر رسانه‌های رسمی (تسنیم، فارس و...) و در مقابل رفتار رسانه‌های میانه‌روتری مانند «شرق»، اعتماد و هم‌میهن را معیار قرار دادیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین حجم خبر در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (روز نخست حمله) با حدود ۷۳ خبر از مجموع ۱۳ رسانه منتشر شد. پس از آن در دومین روز در ۲۴ خرداد با ۵۴ خبر گزارش شد و از ۲۵ خرداد به بعد حجم انتشار به تدریج کاهش یافت و بیشتر به تحلیل و بررسی پرداخته شد.

سوژه‌های اجتماعی جنگ در دست زنان خبرنگار

خبرنگاران زن بیشتر در رسانه‌های مستقل‌تر و در قالب گزارش‌های میدانی و مصاحبه حضور داشتند؛ اما در رسانه‌های رسمی نوع روایت‌ها بیشتر به گزارش خبر و کمتر با نام خبرنگار بود. از حدود ۲۵۰ گزارش که نام نویسنده آن مشخص بود، مردان بیشتر اخبار مرتبط با جنگ را منتقل می‌کردند و زنان بیشتر تأثیرات اجتماعی و روانی و تأکید بر وجوه انسان‌محور قربانی‌ها را روایت می‌کردند.

از سویی دیگر، اگر کل روایت‌های رسانه‌ها را در کنار هم بررسی کنیم، بیشتر اخبار بنا به فوریت مسئله، بازنشر وضعیت بود و رفته‌رفته به سمت تحلیل‌های اجتماعی و عمیق‌تر پیش رفت. درنهایت وقتی رفتار رسانه‌های داخلی را کنار هم قرار می‌دهیم، می‌توان گفت‌ چند نوع روایت را شاهد بودیم. گروه اول عمدتا رسمی و ملی‌گرایانه بود، با تأکید بر «تجاوز رژیم صهیونیستی» و «پیروزی استراتژیک ایران» در پاسخ‌های موشکی. به‌علاوه این گروه مخاطب‌هایشان را به پیگیری اخبار از رسانه‌های رسمی کشور تشویق می‌کردند. گروه دوم گزارش‌های میدانی محدود به مناطق آسیب‌دیده بود و مصاحبه‌ها بیشتر با خانواده‌های غیرنظامی‌ها بود. این گروه از خبرنگاران تمرکزشان را روی روایت‌های انسانی از غیرنظامی‌های جان‌باخته گذاشتند. علاوه بر مورد اخیر، این گروه‌ هم‌زمان به ارائه راهکارهای مقابله با اضطراب و مراقبت از کودکان هم پرداختند. البته هر دو گروه هم بعد از آتش‌بس این رویه را ادامه دادند. نکته‌ دیگر اما رفتار مشابه هردو گروه این رسانه‌ها درباره اخبار مرتبط با تجهیزات جنگی بود. در مقایسه با منابع بین‌المللی (مانند CNN و Al Jazeera که پوشش گسترده‌تری از حمله اسرائیل ارائه می‌کردند)، رسانه‌های ایرانی کمتر به جزئیات فنی (مانند استفاده از انواع بمب‌ها) می‌پرداختند و بیشتر به وحدت ملی توجه می‌کردند.