نفت سردرگم

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: آمریکا موضع دوگانه و پیچیده‌ای در قبال صادرات نفت ایران در پیش گرفته است. در‌حالی‌که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، تنها کمی پس از آتش‌بس جنگ ایران و اسرائیل گفته بود که چین می‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه بدهد، حالا در آستانه مذاکرات تجاری با این کشور، اعلام کرده است که چین حق ندارد نفت ایران و روسیه را بخرد. موضع پیچیده و دوگانه ترامپ در قبال صادرات نفت ایران در حالی رقم می‌خورد که در سال‌های پس از تحریم، تقریبا چین تنها مشتری نفت ایران بوده است.

نفت، گرفتار مواضع دوگانه آمریکا

مواضع دوگانه و متناقض دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، شرایط سردرگم و پیچیده‌ای را برای صادرات نفت رقم زده است. چهارم تیر امسال اندکی پس از برقراری آتش‌بس جنگ 12روزه، رئیس‌جمهوری آمریکا در شبکه اجتماعی «تروث‌سوشال» نوشت «چین اکنون می‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد. باعث افتخار بزرگ من بود که این را ممکن کردم. اکنون چین می‌تواند از ایران نفت بخرد و امیدوارم از آمریکا هم نفت زیادی بخرد».

این پست ترامپ از سوی بسیاری از رسانه‌ها به چراغ سبز آمریکا برای صادرات نفت ایران تعبیر شد اما حدود یک ماه پس از این پست، موضع آمریکا 180 درجه چرخیده است و وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که در مذاکرات هفته آینده با مقامات چینی، توقف خرید نفت از ایران و روسیه یکی از محورهای اصلی گفت‌وگو خواهد بود.

اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در شبکه فاکس‌بیزنس اعلام کرد: «اگر چین خرید نفت از روسیه و ایران را برای سه تا شش ماه متوقف کند، ماشین جنگی روسیه از کار می‌افتد و مذاکرات با ایران بسیار ساده‌تر خواهد شد».

این اظهارات در آستانه دور سوم مذاکرات اقتصادی میان واشنگتن و پکن مطرح شده است. مذاکراتی که قرار است روزهای دوشنبه و سه‌شنبه هفته آینده در استکهلم برگزار شود. به گفته بسنت، روابط تجاری میان آمریکا و چین اکنون در وضعیت «خوبی» قرار دارد و این فضا، امکان پرداختن به مسائل حساس‌تر ازجمله نفت و تحریم‌ها را فراهم کرده است. این مواضع گیج‌کننده و کاملا متناقض بارها در مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا تجربه شده است و درست در شرایطی که ایران خود را برای دوره ششم مذاکرات هسته‌ای آماده می‌کرد، ناگهان در 23 خرداد 1404 جنگ شروع شد. حالا پس از آتش‌بس این وضعیت مبهم، متناقض و گاه غلط‌انداز باعث شده است چشم‌انداز اقتصاد کشور مبهم شود. در‌این‌میان بازار نفت هم که مهم‌ترین بخش اقتصاد ایران است، گرفتار چنین دوگانگی و ابهامی شده است.

بازار نفت جهان شرایط ویژه‌ای را پشت سر می‌گذارد. قیمت نفت به‌طور کم‌سابقه‌ای کاهش داشته و به کانال 60 دلار رسیده است. افزایش عرضه نفت در کنار کاهش رشد اقتصادی چین و از آن‌ سو نگرانی برای تشدید جنگ تجاری آمریکا و چین سبب شده قیمت نفت در کانال 60 دلار بماند. هرچند آغاز مذاکرات بین آمریکا و چین سبب شده است امیدواری‌ها برای کاهش تنش تجاری بین دو قدرت اقتصادی کاهش یابد و از سقوط دوباره قیمت نفت جلوگیری شود. در‌این‌میان بازار نفت ایران معطل و سردرگم مانده است. پیش‌از‌این دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در دولت اول خود اهرم فشار بر صادرات نفت ایران را چنان محکم کرد که فروش نفت کشور به زیر 700 هزار بشکه در روز رسید. عددی که به گفته ترامپ تنها کفاف غذا و دارو را بدهد. حالا در دولت دوم ترامپ هم رئیس‌جمهوری آمریکا در حالی مذاکره با ایران را کلید زده بود که گزینه نظامی روی میز آمد و بسیاری از رسانه‌ها نوشتند که مذاکرات در واقع پوششی برای نیات جنگ‌طلبانه ترامپ بوده است.

سیاست   بازرگانانه!

در همین زمینه آرش نجفی، رئیس کمیسون انرژی اتاق بازرگانی ایران، به «شرق» می‌گوید دونالد ترامپ بازرگان قهاری است و فنون بازار را به‌خوبی در عالم سیاست پیاده می‌کند. او با ذکر مثالی توضیح می‌دهد که ترامپ سیاست تعرفه‌های سخت‌گیرانه را برای کشورهای مختلف اجرا کرد و شرایط را برای همه کشورها پیچیده کرد؛ ولی بعد در ازای همان تعرفه‌ها، امتیازاتی را درخواست کرد و به محض موافقت کشورها تعرفه‌های خود را کاهش داد.

این کارشناس انرژی ادامه می‌دهد: در‌ واقع او عملا فشار ایجاد می‌کند و در ازای کاهش فشار، درخواست‌هایی را مطرح می‌کند. درباره چین هم وضعیت به همین منوال است اما متأسفانه باید گفت که اندازه تجارت آمریکا با چین اصلا با اندازه تجارت ایران و چین قابل مقایسه نیست و چین تمایلی ندارد به‌خاطر بازار ایران با آمریکا وارد تنش و کشمکش شود، بنابراین من فکر می‌کنم چین مدتی از همکاری با ایران عقب‌نشینی می‌کند. او در پاسخ به این پرسش که با توجه به شرایط بازار نفت جهانی، چین در صورت توقف خرید نفت از ایران، چگونه جای ایران را پر خواهد کرد هم توضیح می‌دهد که چین می‌تواند سهم نفت ایران را از ونزوئلا و عربستان بخرد و هم آمریکا می‌تواند نفت مدنظر چین را تهیه کند. به باور نجفی اگر آمریکا از عربستان بخواهد برای پوشش ظرفیت نفت ایران، نفت مازادش را وارد بازار کند، عربستان بی‌درنگ می‌پذیرد.

او ادامه می‌دهد: «کشورهای زیادی هستند که با آمریکا همراهی خواهند کرد. ضمن اینکه همه کشورهای دنیا در‌حال‌حاضر علاقه‌مند به فروش نفت هستند، چرا‌که این تصور که نفت مادام‌العمر وجود دارد و در‌عین‌حال بازار مصرف نفت هم مادام‌العمر است، غلط است. خیلی از کشورهای نفتی دنیا در حال تبدیل‌شدن ظرفیت نفت خود به منابع دیگر هستند، بنابراین انگیزه کافی برای استخراج نفت برایشان وجود ندارد. در ‌واقع این نگاه وجود دارد که بازار نفت به‌زودی از مزیت قبلی خود خارج شود و سرمایه‌گذاری‌های بخش انرژی به سمت انرژی‌های غیرفسیلی سرازیر شوند. همان‌طورکه ما الان ملاحظه می‌کنیم که عربستان به طور جدی در بحث تجدیدپذیرها سرمایه‌گذاری درخورتوجهی می‌کند.

بازار نفت  در  گرو  مذاکرات تجاری  چین  و  آمریکا

مرتضی بهروزی‌فرد، عضو هیئت‌ علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی هم نگاهی مشابه آرش نجفی دارد. او به «شرق» توضیح می‌دهد: اثبات شده که ترامپ تنها دنبال اهداف خودش است و برایش اهمیتی ندارد که وجهه بیرونی او چگونه به نظر برسد یا زیر حرف خود بزند. همان‌گونه که شاهد بودیم در حین مذاکره با ایران، حمله نظامی را رقم زد. با این حساب روی حرفی که در میانه جنگ درباره سهل‌گیری بر فروش نفت ایران زد، نباید حساب کنیم و چک سفید امضا فرض کنیم.

بهروزی‌فر می‌گوید: «اگر آمریکا محکم بایستد و از چین بخواهد که نفت ایران را نخرد یا تهدیدش کند که اگر نفت بخری، مثلا من فلان مقدار بر تعرفه‌های تجاری چین اضافه می‌کنم، مطمئن باشید اگر ایران یا روسیه نفت مفت به چین بدهند، این کشور هیچ‌وقت چنین ریسکی نمی‌کند که حتی نفت مفت ایران را تحویل بگیرد و خودش را در معرض تحریم‌های آمریکا قرار بدهد».

این کارشناس همچنین توضیح می‌دهد که باید هوشیار بود و در نظر گرفت که ممکن است این سخنان آمریکا نوعی جنگ روانی برای تحت فشار گذاشتن ایران باشد تا زودتر به جمع‌بندی برسد و مذاکرات را ببندد یا حتی بخواهد از آن طرف روسیه را مجبور کند که آتش‌بس را قبول کند. این احتمالات وجود دارد اما اگر واقعا آمریکا بخواهد چین را تهدید به تحریم کند، مطمئن باشید صادرات نفت ایران به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و دیگر حرف از یک‌ونیم میلیون بشکه نخواهد بود و صادرات مسلما به زیر 500 هزار بشکه کاهش پیدا خواهد کرد. به باور این کارشناس در‌حال‌حاضر قیمت‌های نفت در بازار جهانی، قیمت‌های بالایی نیست و در مقایسه با میانگین دو، سه سال گذشته عملا به‌شدت پایین محسوب می‌شوند، بنابراین نمی‌توان گمان کرد که مثلا قیمت آن‌قدر بالاست که چین بخواهد به هر قیمتی بازار نفت تخفیف‌دار ایران یا روسیه را نگه دارد.

او توضیح می‌دهد: «برای مثال نفتی که چین از روسیه می‌خرد، مشمول تحریم نفت اروپاست و قیمتی حدود ۴۷ دلار دارد، درحالی‌که نفت بازار هم نهایتا حدود 60 دلار است. پس خیلی تفاوتی وجود ندارد، ضمن اینکه ما چه بخواهیم و چه نخواهیم کشورهای عرب خلیج فارس به‌راحتی جای ایران و روسیه را پر می‌کنند و اگر این کشورها بخواهند افزایش تولید بدهند، ظرفیت مازاد تولید نفت خیلی بیشتر از تولید ایران و در حد مثلا صادرات روسیه است. به‌همین‌دلیل آمریکا به‌راحتی می‌تواند بازار نفت ایران را زیر فشار بگذارد و بعد هم فشار بیاورد روی کشورهای عرب خلیج فارس تا سیاست تولید آنها را تغییر بدهد که نفت وارد بازار کنند تا قیمت‌ها تعدیل شود و حتی چین تسلیم‌شده ضرر نکند.

به گفته این کارشناس، تحریم سبب شده سهم نفت ایران از بازار جهان کوچک و کوچک‌تر شود و حالا سهم کشور از بازار نفت جهان به نقطه‌ای رسیده است که عملا حذف آن تأثیر خاصی بر بازار ندارد.