قصر الشعب دمشق و رؤیای اردوغان

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از ثانیه‌ای که احمد الشرع پا بر خاک دمشق گذاشت و راه قصر الشعب را در ارتفاعات دمشق در پیش گرفت، قمار تازه‌ای را به راه انداخت. او حیثیت بین‌المللی خود را پای مردی گذاشت که سال‌ها تروریستی شناخته‌شده محسوب می‌شد و تمام‌قد کنار الشرع قرار گرفت.

اردوغان، جولانی را تنها نمی‌گذارد

روز دوشنبه رئیس‌جمهور ترکیه در سخنانی اعلام کرد که پشت جولانی رئیس دولت موقت سوریه را خالی نخواهد کرد. این سخنان در حالی گفته شد که الشرع یا همان جولانی،‌ پس از وقایعی که در هفته‌های گذشته در سویدا پیش آمد؛ روزهای سختی را می‌گذراند و زمزمه تجزیه سوریه بیش از هر زمان دیگری بالا گرفته است.

اردوغان از احمد الشرع به‌خاطر موضع خود در رویارویی میان سوریه و اسرائیل تقدیر و خاطرنشان کرد که او با رسیدن به تفاهم با دروزی‌ها گامی«بسیار مثبت» برداشته است. رئیس‌جمهور سوریه که روابطی بسیار تنش‌آمیز با نتانیاهو دارد، در همین سخنرانی گفت جهان باید بداند که اسرائیل می‌خواهد مانع از پروژه ثبات در سوریه شود.

الشرع بدون حمایت اردوغان چه آینده‌ای در پیش دارد؟

در ماه‌های ابتدایی خروج اسد از دمشق و قدرت‌گرفتن الشرع در سوریه، به‌ نظر می‌رسید سوریه آماده است تا به شکلی متحد از بحران‌ها عبور کرده و راه خود را به سوی آینده‌ای بهتر باز کند. این موضوع البته بسیار خوش‌بینانه بود؛ اما طرفداران زیادی داشت. به نظر می‌رسید جولانی از شکل و شمایل پیشین خود دور شده و حاکمانی چون اردوغان را به عنوان الگوی خود برگزیده است و می‌تواند از پس بحران‌ها بربیاید. با وجود همکاری‌های غرب، به‌ویژه ایالات متحده و همچنین کشورهای عربی منطقه مانند عربستان و امارات، تحقق این رؤیا به هیچ‌روی آسان نبود. اسرائیل از همان ابتدا بنای ناسازگاری گذاشت. آنها نگرانی زیادی از بابت بلندی‌های جولان و مرزهای شمالی سرزمین‌های اشغالی داشتند و از همان آغاز حمله به زیرساخت‌های نظامی سوریه را کلید زدند. با وجود اینکه احمد الشرع تلاش کرد حملات مداوم اسرائیل به خاک سوریه را زیرسبیلی رد کند، تل‌آویو پا را از این هم فراتر گذاشت و اعلام کرد در حمایت از دروزی‌ها، اقلیتی که با دولت جولانی سر سازش ندارند، وارد جنگ خواهد شد. این تهدید در هفته‌های اخیر عملی و در نهایت به بمباران وزارت دفاع و دیگر ساختمان‌های مهم دولتی سوریه منتهی شد.

اقدامات اسرائیل در سوریه، باعث شد نتانیاهو و اردوغان که هیچ‌وقت دل خوشی از یکدیگر نداشتند، بار دیگر رویاروی یکدیگر قرار بگیرند. رجب طیب اردوغان که بابت جنگ در غزه، نتانیاهو را با هیتلر مقایسه کرده، او را یک جنایتکار جنگی می‌داند و از فرصت پیش‌آمده در ماجرای سوریه هم استفاده کرد تا به عمق دشمنی‌ها اضافه کند.

ترکیه و استفاده از گسل‌های موجود در سوریه

اردوغان از سال‌های حضور بشار اسد در قدرت تا امروز، سیاست‌های گوناگونی را در قبال سوریه به نمایش گذاشته است. او و همسرش زمانی ارتباط خوب و صمیمانه‌ای با بشار و همسرش داشتند و بعد ناگهان از مخالفان مسلح اسد حمایت کردند و تحریر‌الشام، گروهی که رهبری‌اش را جولانی بر عهده داشت بر دیگر گروه‌های سیاسی ارجحیت دادند و در نهایت به شکل پدرخوانده الشرع وارد بازی سوریه شدند. برای اردوغان، سوریه مسئله‌ای حیثیتی است. میل او به بازگشت به شکوه عثمانی طی دهه‌ها به صورت مداوم افزایش داشته است و در این مسیر سوریه را طعمه‌ای برای خود و جهت رسیدن به خواسته‌هایش می‌داند. برای آنکارا گسل‌های سیاسی و اجتماعی در سوریه فرصتی محسوب می‌شوند تا قدرت خود را در این کشور تثبیت کرده و سلطه خود بر دمشق را که روزگاری در سایه قدرت عثمانی قرار داشت، به رخ جهان بکشد.

از روزی که الشرع در سوریه کنترل پایتخت را در دست گرفت، اردوغان دست بالا را در مسئله سوریه پیدا کرد؛ تاجایی‌که برخی از چهره‌های نزدیک به آنکارا یا تحصیل‌کرده‌های ترکیه در کابینه جولانی تبدیل به چهره‌هایی مؤثر شدند. او از اینکه سوریه تکه‌تکه شود، استقبال نمی‌کند و برای اینکه خاورمیانه شاهد چنین رخدادی نباشد، حاضر است بهای زیادی پرداخت کند. این کشور تلاش کرده با فشار بر نیروهای دموکراتیک سوریه آنها را در دولت ادغام کند و همین حالا نظر واشنگتن را جلب کرده تا هم‌صدا با آنکارا خواهان ادغام کامل نیروهای دموکراتیک با دولت جولانی باشند.

در شرایط فعلی می‌توان گفت ترکیه تا زمانی با گسل‌های سوریه بازی می‌کند که این گسل‌ها کشور را تکه‌تکه نکنند. اردوغان ۲۰۲۵ مایل نیست سوریه‌ای بی‌ثبات را در مرزهای خود داشته باشد. البته گاهی عمر تصمیمات اردوغان در قبال همسایه‌ها به یک سال هم نمی‌کشد.

موانع و مشکلات

اردوغان در حمایت از جولانی تنها نیست. هرچند پایه‌های حضور او در قدرت به‌شدت سست به‌نظر می‌رسند و بحران تازه در سویدا با وجود آتش‌بس اوضاع را در دمشق تیره و تار کرده؛ اما الشرع کماکان همان چهره‌ای است که کشورهایی چون عربستان و امارات از یک سو و آمریکا و اروپایی‌ها از سوی دیگر روی حضور او، حتی به صورت موقت در قدرت به توافق رسیده‌اند. اردوغان مایل است دست بالا را در سوریه داشته باشد. بااین‌حال به‌نظر نمی‌رسد رؤیای او بتواند مدت مدیدی ادامه پیدا کند. برای اسرائیل حضور الشرع در قدرت و وضعیت فعلی آن چیزی نیست که فعلا و بدون دریافت امتیازاتی چون بلندی‌های جولان و عقب‌نشینی سوری‌ها به آن تن بدهد و کشورهای عربی هم مایل نیستند دمشق را دودستی تحویل رجب طیب اردوغان بدهند. از سوی دیگر بعید است که احمد الشرع هم بخواهد آینده خود را وابسته به آنکارا کند. جولانی روی سیاست‌مداران غربی حساب زیادی کرده است و به‌نظر می‌آید از اینکه رویکرد خود را به‌صورت مداوم و با هدف بهره‌برداری بیشتر سیاسی تغییر دهد ابایی ندارد. او از این نظر، شباهت فراوانی با اردوغان دارد.