سویدا؛ کانون جدید بحران قومی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: در‌حالی‌که شهر سویدا صحنه یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های قومی و مذهبی در سوریه معاصر است، دولت این کشور از روز گذشته روند خروج خانواده‌های بدوی را از این شهر آغاز کرده؛ اقدامی که در پی یک هفته درگیری خونین میان شبه‌نظامیان دروزی و جنگجویان بدوی انجام می‌شود و سرنوشت آسیب‌پذیرترین اقشار جمعیت منطقه را تحت تأثیر قرار داده است.

در پی درگیری‌های سنگین میان شبه‌نظامیان متعلق به اقلیت مذهبی دروز و طوایف سنی بدوی، صدها نفر کشته شده‌اند؛ درگیری‌هایی که نه‌تنها گذار شکننده سوریه پس از جنگ را به خطر انداخته، بلکه موج جدیدی از حملات فرقه‌ای علیه جامعه دروز را به دنبال داشته و سپس انتقام‌جویی‌هایی علیه بدوی‌ها را رقم زده است. بنا بر اعلام سازمان بین‌المللی مهاجرت، در این دور از خشونت‌ها که با یک رشته آدم‌ربایی و حملات متقابل آغاز شد، بیش از ۱۲۸ هزار نفر آواره شده‌اند.

در این میان، ارتش اسرائیل نیز ده‌ها حمله هوایی به استان دروزنشین سویدا ترتیب داد و نیروهای دولتی سوریه را که عملا به سود بدوی‌ها وارد عمل شده بودند، هدف قرار داد. رسانه‌های دولتی سوریه روز یکشنبه اعلام کردند دولت با هماهنگی مقامات محلی، اتوبوس‌هایی را برای تخلیه حدود هزار‌و 500 نفر از بدوی‌های شهر سویدا به محل اعزام کرده است. احمد الدلاتی، وزیر کشور سوریه، تصریح کرد این ابتکار همچنین زمینه بازگشت شهروندان دروزی آواره از سویدا را فراهم می‌کند؛ چرا‌که شدت درگیری‌ها کاهش یافته و تلاش برای برقراری آتش‌بس کامل همچنان ادامه دارد. به گفته او، «یک حلقه امنیتی پیرامون سویدا ایجاد کرده‌ایم تا امنیت شهر حفظ و از تداوم درگیری جلوگیری شود. این مسیر به آشتی و ثبات در استان کمک خواهد کرد‌».

در روزهای اخیر، اتوبوس‌های حامل خانواده‌های بدوی با همراهی خودروهای جمعیت هلال‌احمر سوریه و آمبولانس‌ها از شهر خارج شدند. برخی خانواده‌ها با کامیون و وسایل اندک خود این منطقه را ترک کردند. مقامات سوری جزئیات بیشتری از ارتباط این تخلیه با توافق کلی ارائه نکرده‌اند، اما ناظران حقوق بشر سوری مستقر در بریتانیا خبر دادند طبق توافق، بدوی‌ها موظف شده‌اند زنان دروزی اسیر را آزاد کنند و از استان خارج شوند.

تام باراک، نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه‌ که در مذاکرات چندجانبه فعال بوده، تأکید کرد ‌عاملان خشونت‌ها در هر دو طرف باید پاسخ‌گو باشند و برای آنکه دولت هفت‌ماهه سوریه بتواند پس از یک دهه بحران، اقتدار و عملکرد کامل خود را بازیابد، باید توافقی پایدار حاصل شود. باراک در دیدار با مقامات لبنانی گفت: «آنچه رخ داده فاجعه‌بار و غیرقابل تصور است. مقامات سوری باید هم پاسخ‌گو باشند و هم مسئولیت بازگرداندن نظم را بر عهده بگیرند‌».

با خروج جنگجویان بدوی از شهر سویدا در روز یکشنبه، آنان همراه طوایف متحد خود در حاشیه شهر مستقر شدند و نیروهای امنیتی منطقه را به‌طور کامل محاصره کردند. کاروانی متشکل از ۳۲ خودروی جمعیت هلال‌احمر وارد شهر شد، اما هیئت اعزامی دولت سوریه با کاروان دیگری از کمک‌ها اجازه ورود نیافت. پس از شکست مذاکرات برای تبادل گروگان‌ها، گزارش‌هایی از حملات هوایی اسرائیل و پرواز بالگردها بر فراز روستاهای محل درگیری مخابره شد؛ هرچند ارتش اسرائیل وقوع چنین حملاتی را در آن شب تکذیب کرد.

وضعیت بحرانی آوارگان

آوارگان ناشی از این درگیری‌ها، با کمبود شدید آب و غذا در شرایط طاقت‌فرسا و ازدحام جمعیت‌ روزگار می‌گذرانند. خانواده‌های بدوی که به حاشیه استان سویدا و به‌ویژه به استان هم‌جوار درعا پناه برده‌اند، در ساختمان‌های متروکه هر‌کدام یک اتاق مشترک دارند و بیشتر آنها فقط تشک و اندکی لباس همراه خود آورده‌اند. «سیف الحاج» که با خانواده ۱۱‌نفره‌اش از حومه غربی سویدا به شهر بصر الحریر در درعا گریخته، می‌گوید حتی برای تأمین آب و نان کافی برای دام‌هایش به مشکل خورده است: «اگر خودم تشنه بمانم، حتی آب کافی برای خوردن پیدا نمی‌کنم‌».

دروزی‌هایی که از شهر سویدا گریخته‌اند نیز به روستاها و شهرهای اطراف پناه برده‌اند. در روستای سلخه، بسیاری در مدارس یا خانه‌های خویشاوندان اسکان یافته‌اند و یکی از ساکنان دروزی، به شرط ناشناس ماندن، از کمبود شدید غذا می‌گوید. او با اشاره به ربوده‌شدن یکی از بستگانش در روستای الطعله تأکید می‌کند که حتی از هویت عاملان این آدم‌ربایی هم اطلاعی ندارد: «نمی‌دانیم چه کسانی او را برده‌اند؛ نیروهای امنیتی دولت یا بدوی‌ها. اما بسیاری معتقدند عمده آدم‌ربایی‌ها توسط بدوی‌ها انجام شده است‌‌».

بی‌اعتمادی  به حکومت  شبه‌نظامیان

جولانی، رئیس‌جمهور موقت سوریه که مانند بسیاری از زیردستانش عضو گروه‌های تروریستی بوده، در تلاش برای جلب رضایت جامعه دروز و هم‌زمان با انتقاد از گروه‌های وابسته به شیخ حکمات الحاجری، رهبر معنوی دروزها که در این درگیری‌ها نقش داشته‌اند، وعده داده است ‌عاملان حملات هدفمند و دیگر تخلفات را به محاکمه بکشاند. اگرچه جامعه دروز سرنگونی خاندان اسد را جشن گرفت و با وجود نگرانی از گرایش‌های اسلام‌گرایانه جولانی، بسیاری از آنان رویکردی دیپلماتیک در پیش گرفتند، اما الحاجری و هوادارانش، برخلاف بسیاری از رهبران تأثیرگذار دروز، مسیر تقابل ‌با جولانی را برگزیدند. این 

در حالی است که پیشینه حمایت الحاجری از اسد نیز مورد انتقاد قرار گرفته است. با افزایش حملات فرقه‌ای، قتل غیرنظامیان دروز و اهانت به نمادهای مذهبی، بدبینی و تردید نسبت به دولت جدید شدت گرفته و امید به هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را کاهش داده است. بیش از نیمی از حدود یک میلیون دروز جهان در سوریه ساکن‌اند و باقی عمدتا در لبنان و اسرائیل و از‌جمله در جولان زندگی می‌کنند.

در همین حال، روز یکشنبه‌ اسرائیل در هماهنگی با آمریکا و دولت سوریه، کمک‌های بشردوستانه و تجهیزات پزشکی به استان سویدا ارسال کرد؛ اقدامی که پس از یک هفته خشونت و کشته‌شدن بیش از هزار‌و صد نفر از جمله صدها دروزی، رنگ آرامش نسبی به منطقه بخشید. وزارت بهداشت اسرائیل اعلام کرد تجهیزات حیاتی، داروهای نجات‌بخش و ابزار مراقبت از تروما به بیمارستان سویدا تحویل داده شده و این اقدامات در هماهنگی با ارتش اسرائیل و پس از تأیید مقامات ذی‌ربط انجام شده است. این وزارتخانه با تأکید بر پیوند عمیق با جامعه دروز، اعلام کرد ارسال سری‌های بعدی کمک‌های پزشکی نیز در برنامه است.

در گزارش رسانه‌های سوری آمده که چهار بالگرد ارتش اسرائیل این کمک‌ها را به بیمارستان اصلی سویدا منتقل کردند. هم‌زمان وزارت بهداشت اسرائیل تأکید کرد: «برادری ما با جامعه دروز معروف است، اما فراتر از آن، ما به یک پیمان زندگی پایبندیم و نمی‌توانیم در برابر خطر برای اعضای این جامعه، چه در داخل و چه خارج از اسرائیل، بی‌تفاوت بمانیم‌».

آتش‌بس شکننده

ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه در شرایطی صورت گرفت که آتش‌بسی که روز شنبه اعلام شد، کماکان برقرار است و اگرچه توافقات قبلی چندان موفق نبود، اما امید به تداوم آرامش تقویت شده است. کاروان نخست هلال‌احمر سوریه روز یکشنبه وارد سویدا شد و مقامات محلی وعده دادند این روند ادامه خواهد یافت. یکی از مسئولان هلال‌احمر تأکید کرد که این کمک‌ها با هماهنگی کامل دولت و مقامات محلی دروز صورت گرفته است. در مقابل، دولت سوریه خبر داد کاروان کمک‌رسانی توسط یک گروه دروزی از ورود به شهر منع شده است.

به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، پس از نیمه‌شب، «آرامش محتاطانه» در سویدا حاکم شده و نیروهای امنیتی دولت برای جلوگیری از ورود جنگجویان طوایف به استان، مسیرها را بسته‌اند. طبق آخرین آمار این نهاد، در یک هفته اخیر، بیش از هزار‌و ۱۲۰ نفر جان باخته‌اند که از این میان ۴۲۷ نفر از شبه‌نظامیان دروز، ۲۹۸ غیرنظامی دروزی، ۳۵۴ نیروی امنیتی دولت و ۲۱ نفر از طایفه بدوی هستند.