ابزار مدرن و امنیت

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

سید‌طه‌حسین مدنی -   رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند

 نبود شفافیت کافی نه‌تنها موجب زمینه‌سازی فساد مالی می‌شود، بلکه می‌تواند امنیت کشور را به خطر بیندازد. ایران پیش از دفاع 12‌روزه اخیر، یک تجربه هشت‌ساله در مقابله با تهاجم دشمنان داشته است. در زمان هشت سال دفاع مقدس، اصناف، اقشار و عموم مردم کارهای ویژه‌ای برای پشتیبانی از جنگ کردند. این حمایت‌ها از تهیه و ارسال غذا گرفته تا ورود همه‌جانبه در قالب بسیج عمومی و بعدتر جهاد سازندگی را شامل می‌شد. اما حالا می‌بینیم که نبود شفافیت کافی نه‌تنها زمینه‌ساز فساد گسترده شده، بلکه امنیت کشور را نشانه رفته است. به‌عنوان مثال هدف سامانه املاک و اسکان، مشخص‌شدن وضعیت سکونت، مالکیت و نوع کاربری همه املاک کشور است. در کنار این اهداف اصلی، این سامانه می‌تواند دستاوردهای جانبی به‌ویژه در ارتقای امنیت جامعه را هم به دنبال داشته باشد.

تجربه چند کشور توسعه‌یافته در این زمینه درخور توجه است. آمریکا یکی از کشورهایی است که ثبت آدرس در قالب سرشماری را اجباری کرده و هر شهروندی را که در این زمینه کوتاهی کند، به دادگاه احضار می‌کند. از سامانه‌های مطرح و مرتبط با موضوع اسکان در این کشور می‌توان به American Community Survey ‌‌ یا ACS‌ و پایگاه‌های داده شهری مانند PLUTO در نیویورک اشاره کرد. ایالات متحده از این موضوع برای موارد مربوط به سرشماری، یارانه مسکن و امنیت استفاده می‌کند. مثلا در حادثه انفجار ماراتن بوستون (۲۰۱۳) اطلاعات اجاره مسکن نقش مهمی در شناسایی مظنونان ایفا کرد. فرانسه هم در ثبت اطلاعات اسکان و به‌کارگیری آن در ارتقای امنیت مردم تجربه درخور توجهی دارد.

این کشور با ایجاد دو سامانه «Fichier immobilier‌» و «DGFiP» ثبت اطلاعات اسکان به صورت الکترونیکی را اجباری کرده است. شناسایی محل اختفای عوامل حملات تروریستی سال 2015 پاریس را می‌توان یکی از کارکردهای اطلاعات حاصل از این سامانه‌ها دانست. کشور آلمان هم در این حوزه عملکرد خوبی داشته است. این کشور برای ثبت آدرس به صورت الکترونیکی سامانه «Melderegister» را ایجاد کرده و شهروندان خود را ملزم کرده تا در صورت نقل مکان، حداکثر تا مدت 14 روز آدرس جدید خود را در این سامانه وارد کنند. این سامانه برای دولت آلمان گشایش‌های مالیاتی، برنامه‌ریزی و از همه مهم‌تر امنیتی به دنبال داشته است.

بریتانیا در این زمینه دو سامانه الکترونیکی «Land Registry» برای مالکیت املاک و «Electoral Roll» برای ثبت نشانی رأی‌دهندگان راه‌اندازی و از متادیتای حاصل از آن با استفاده از هوش مصنوعی برای مقابله با اقدامات تروریستی استفاده می‌کند. یکی از نمونه‌های کارکرد این سامانه‌ها، ردیابی عوامل بمب‌گذاری منچستر در سال 2017 است. تلفیق اطلاعات سکونت، سلامت، مالیات و هویت شهروندان در سوئد با راه‌اندازی سامانه «Lantmäteriet» و راه‌اندازی سامانه‌ای تحت عنوان  «CPR Registry» در دانمارک در همین حوزه، از دیگر نمونه‌های جهانی ثبت اطلاعات اسکان است. با این حال در سامانه املاک و اسکان طبق آخرین آمار میزان خوداظهاری به روزی هزار نفر رسیده است که این آمار باید با احساس مسئولیت مردم، بیشتر و اطلاعات ثبت‌شده در سامانه باید تکمیل شود.

‌ضعف سامانه جامع تجارت و ثبت سفارش جعلی: علاوه بر مسئله اسکان، ضعف سامانه جامع تجارت و امکان ثبت سفارش جعلی در کنار چالش‌های سیستم معیوب بارنامه و امکان ثبت بارنامه‌های جعلی یا صوری، درخور‌ توجه است. اسرائیل با سوءاستفاده از این مشکلات، توانسته اقلام ممنوعه با کاربرد تروریستی را وارد کشور کرده و به دلیل ضعف سیستم‌های رصد و کنترل مثل X-Ray به دلیل اعمال تحریم‌های غرب، بدون دردسر، تا مقصد حمل کند.

سپهتن ناقص است: ضعف سامانه «سپهتن» هم در زمینه برقراری امنیت مشهود است. ضرورت به‌کارگیری هوش مصنوعی برای پایش ترددهای مشکوک علاوه بر این موضوع و تقویت سامانه جامع تجارت و ثبت سفارش، رفع ایرادهای مربوط به بارنامه و سامانه سپهتن برای نظارت دقیق‌تر بر ترددهای بین‌شهری، ما به یک بانک اطلاعاتی برای تردد خودروها به منظور شناسایی خودروهای مشکوک با استفاده از هوش مصنوعی نیاز داریم.

ضعف سامانه‌ها و تجربه تلخ بندر شهید رجایی: انفجار بندر شهید رجایی یکی دیگر از تجربه‌های تلخ ناشی از ضعف سامانه‌های الکترونیکی در ایران است. گمرک بعد از این انفجار، عنوان کرد که محموله‌ منفجر‌شده بدون ثبت سفارش و با خلاف‌اظهاری و با سهل‌انگاری جدی سازمان بنادر وارد کشور شده است. مسلما ورود یک محموله با مشخصات نامعلوم به سرزمین و بعد دپوی آن در گمرک و وقوع چنین حادثه فجیعی، ناشی از ضعف سامانه‌های مربوطه است. بنابراین رویه‌ها و سامانه‌هایی که در این بخش وجود دارد، باید به طور جدی اصلاح شود تا از تکرار چنین حوادثی که به تأسیسات و تجارت کشور آسیب می‌زند و باعث تحمیل هزینه‌های جبران‌ناپذیری به حاکمیت می‌شود، جلوگیری کند.