راه صلح از کدام مسیر می‌گذرد؟

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

توافق‌نامه صلح میان رواندا و کنگو پس از جنگی ۳۰ساله میان این دو کشور آفریقایی، به نام ترامپ تمام شد. این اتفاق را می‌توان نخستین پیروزی ترامپ برای رسیدن به توافقی نوشته‌شده دانست. رئیس‌جمهوری ایالات متحده که با شعار پایان‌دادن به جنگ‌ها به کاخ سفید رفت، با گذشت شش ماه از زمان ریاست‌جمهوری‌اش هنوز نتوانسته موفقیت دیپلماتیک چندانی به نام خود ثبت کند و توافق صلح میان کنگو و رواندا، برای او یک برگ برنده محسوب می‌شود که می‌خواهد هر طور شده آن را به رخ جهان بکشد. او در همان روزی که ماجرای رواندا و کنگو را حل‌وفصل‌شده دانست، مدعی شد که جنگ در غزه هم به‌زودی ممکن است به پایان رسیده و دو طرف به یک توافق‌نامه آتش‌بس دست پیدا کنند.

دونالد ترامپ علاقه وافری دارد تا از او به‌ عنوان آورنده صلح یاد شود. او که به‌تازگی دستور حمله جنگنده‌های آمریکایی را به تأسیسات فردو در ایران صادر کرده و از حمایت نتانیاهو در حمله به ایران دریغ نکرده است، نیم‌نگاهی هم به جایزه صلح نوبل دارد. پیشنهاد نام رئیس‌جمهور آمریکا برای دریافت مهم‌ترین جایزه جهان، پیش از این به دلیل فعالیت‌های او برای جنگ اوکراین یا جلوگیری از درگیری خون‌بار میان هند و پاکستان انجام شده بود اما جدی تلقی نشد یا دست‌کم می‌توان گفت کمتر کسی به غیر از خود ترامپ ماجرا را جدی تلقی کرد.

جوایزی همچون نوبل صلح و پولیتزر که به خبرنگاران تأثیرگذار اعطا می‌شود، در طول دهه‌ها باعث جدل فراوانی شده‌اند. نگاهی به تاریخ می‌گوید حتی آدولف هیتلر هم زمانی از سوی برخی از افراد برای اینکه نوبل را از آن خود کند، کاندیدا شده بود. البته این ماجرا به طنزی تلخ مربوط است. یک عضو پارلمان سوئد پس از آنکه حرف بر سر انتخاب چمبرلین، نخست‌وزیر انگلیس، برای دریافت نوبل صلح پیش آمد، حرف کاندیداتوری هیتلر را پیش کشید و تقریبا به‌سرعت آن را پس گرفت. استالین هم دو بار در دهه ۴۰ میلادی جزء افرادی بود که برای دریافت جایزه صلح پیشنهاد شد. البته شما بهتر از من می‌دانید که این پیشنهاد پس از آن داده شده که او جویی از خون در شوروی به راه انداخت.

کمیته صلح نوبل طی سال‌ها متهم شده که تحت فشارهای سیاسی یا به دلایلی غیر از صلح به افراد تعلق گرفته است. برخی معتقدند همین که شخصیت‌هایی همچون استالین و هیتلر حتی به شوخی نامشان در میان افرادی بوده که لیاقت دریافت جایزه‌ای مرتبط با صلح را داشته‌اند، نشان می‌دهد که پروسه برای دریافت نوبل صلح سازوکار درستی ندارد.

حتی در طول دهه‌ها مردان و زنانی که مفتخر به دریافت نوبل صلح شده‌اند،‌ بعدها مورد انتقادات شدیدی قرار گرفته‌اند. این ماجرا فقط به جایزه صلح نوبل ختم نمی‌شود؛ یکی از بزرگ‌ترین رسوایی‌ها مربوط به جایزه پولیتزری است که خبرنگاری با نام والتر دورانتی آن را در شرایطی برد که مانع از انتشار اخبار جنایت‌های استالین در قلمرو شوروی شده بود. جایزه‌دهندگان به دورانتی، سال‌ها بعد و حتی وقتی مشخص شد او چه نقش پررنگی در ساکت‌کردن خبرنگاران مستقل در مسکو داشته است، جایزه‌اش را پس نگرفتند.

یکی از مشهورترین موارد درباره جایزه نوبل صلح و تنش‌های پس از آن مربوط به جایزه‌ای است که به هنری کیسینجر داده شد. او در دهه 70 میلادی وزیر خارجه ایالات متحده بود و در سال ۱۹۷۳ نوبلش را به همراه له توک تو، سیاست‌مدار ویتنامی، دریافت کرد. کیسینجر جایزه را به دلیل توافق‌نامه پاریس گرفت که قرار بود به جنگ ویتنام پایان دهد. اما اتمام جنگ دو سال طول کشید و در واقع توافق پاریس و تلاش‌های کیسینجر آن‌طور که باید و شاید نتوانست به درگیری‌های خون‌بار پایان دهد. کیسینجر بعدها در عملیات نظامی در کامبوج که به کشتار مردم این کشور انجامید، نقش داشت و به دلیل نقشش در کودتا علیه پینوشه در شیلی مورد انتقاد قرار گرفت. مجموع این عوامل باعث شد برخی به این باور برسند که جایزه نوبل پس از آنکه به کیسینجر رسید، شأن خود را از دست داد.

جایزه نوبل صلح در سال ۲۰۰۹ در حالی به اوباما رسید که او پس از بهار عربی برای دخالت نظامی در کشورهای خاورمیانه از هیچ کوششی دریغ نکرد. باراک اوباما این جایزه را به دلیل تلاش فوق‌العاده برای تقویت دیپلماسی بین‌المللی دریافت کرد و در کمتر از پنج سال مشخص شد که توان اداره عملیات‌های نظامی را هم دارد. برخی معتقدند تلاش ترامپ برای اینکه مردی صلح‌طلب به نظر برسد، در واقع رقابتی است که با اوباما در این زمینه احساس می‌کند.

یکی دیگر از این موارد مربوط به نوبل صلح آنگ سان سوچی، چهره میانماری است. او در سال ۱۹۹۱ این جایزه را به دلیل مبارزه بدون خشونت برای رسیدن به دموکراسی دریافت کرد. او که سال‌ها در حبس خانگی بود، نزدیک به سه دهه به‌ عنوان رهبری صلح‌طلب شناخته می‌شد؛ اما وقتی به قدرت رسید، در بحرانی که به روهینگیا مشهور است، عملکردی فاجعه‌بار از خود به نمایش گذاشت. در سال ۲۰۱۷ ارتش میانمار به همراه بودایی‌های افراطی، دست به اعمال خشونت گسترده علیه مسلمانان روهینگیا در ایالت راخین زد. آنگ سان سوچی با وجود فشارها حاضر نشد خشونت گسترده و مرگبار علیه مسلمانان را متهم کرده یا تلاشی برای جلوگیری از آن نشان دهد و یک ‌بار دیگر نشان داد داشتن جایزه صلح نوبل نمی‌تواند راهی برای صلح باز کند.