زمانه‌ای برای کشف حقیقت در میانه آتش
در دوران جنگ، رسانه‌ها نقش حیاتی در شکل‌دهی به افکار عمومی، روایت‌سازی از واقعیت‌ها و تأثیرگذاری بر نتایج سیاسی و نظامی دارند. از این رو، کشورها و نهادهای نظامی و امنیتی، مجموعه‌ای از پروتکل‌ها و سیاست‌گذاری‌های خاص رسانه‌ای را برای پوشش اخبار جنگ تدوین می‌کنند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
در دوران جنگ، رسانه‌ها نقش حیاتی در شکل‌دهی به افکار عمومی، روایت‌سازی از واقعیت‌ها و تأثیرگذاری بر نتایج سیاسی و نظامی دارند. از این رو، کشورها و نهادهای نظامی و امنیتی، مجموعه‌ای از پروتکل‌ها و سیاست‌گذاری‌های خاص رسانه‌ای را برای پوشش اخبار جنگ تدوین می‌کنند. یونسکو، فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران، کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران پروتکل‌های خاص رسانه‌ای در زمان جنگ را پیش‌تر مطرح کرده بودند که در ادامه به بخشی از این موارد اشاره می‌شود.
پروتکل‌های رسانه‌ای در زمان جنگ، مجموعه‌ای از قوانین، محدودیت‌ها، ضوابط اخلاقی و سیاست‌های رسمی یا غیررسمی هستند که رفتار رسانه‌ها در پوشش اخبار جنگ را هدایت می‌کنند. این پروتکل‌ها می‌توانند توسط دولت‌ها، ارتش‌ها، نهادهای بین‌المللی یا حتی خود رسانه‌ها طراحی شوند و پروتکل‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
الف. پروتکل‌های محدودکننده؛ این دسته شامل اقدامات سانسور، تعیین خط قرمزهای خبری، ممنوعیت انتشار برخی اطلاعات، همراهی خبرنگاران با ارتش و نظارت بر محتوای رسانه‌ای است.
ب. پروتکل‌های هدایت‌گر؛ این اقدامات با هدف تولید روایت‌های مشخص برای مشروعیت‌بخشی به اقدام نظامی و هدایت افکار عمومی به کار می‌روند. از جمله ارائه آمارهای گزینشی، مصاحبه‌های جهت‌دار، تولید محتوای تبلیغاتی و سازماندهی کارزارهای اطلاعاتی.
در بسیاری از کشورها، واحدهای ویژه‌ای در نیروهای مسلح یا دولت وجود دارند که مسئول هماهنگی با رسانه‌ها در زمان جنگ هستند.رسانه‌ها در زمان جنگ با دوگانه‌ای جدی روبه‌رو هستند: حفظ استقلال و تعهد به حقیقت. رعایت منافع ملی، امنیت عمومی و خطوط قرمز اخلاقی.
خبرنگاران جنگی ممکن است در معرض تهدید، فشار، سانسور یا حتی سوءاستفاده تبلیغاتی قرار بگیرند. تجربه خبرنگاران در جنگ ویتنام، عراق، افغانستان و اوکراین نشان داده که رسانه‌ها هم می‌توانند روایت‌گر بی‌طرف واقعیت‌ها باشند و هم ابزاری در دست دولت‌ها برای عملیات روانی. برخی چارچوب‌های بین‌المللی نیز در این حوزه وجود دارد؛ اما واقعیت این است که با ظهور رسانه‌های جدید اجتماعی، کنترل سنتی دولت‌ها بر رسانه‌ها دشوارتر شده است. امروز، شهروند-خبرنگاران، تصاویر و اطلاعات میدانی را در لحظه منتشر می‌کنند. این موضوع هم فرصت‌هایی برای آگاهی‌رسانی مستقل ایجاد کرده و هم تهدیدهایی برای نشر اطلاعات نادرست، تصاویر خشونت‌آمیز و عملیات روانی دشمن.
پلتفرم‌هایی مانند ایکس (توییتر سابق)، تلگرام، یوتیوب و واتس‌اپ اکنون بخشی از میدان جنگ اطلاعاتی هستند.
در این روزها بیش از هرچیزی نیاز به پایبندی به اصول حقیقت‌گویی و راستی‌آزمایی احساس می‌شود. اینکه جنایات جنگی عیان شود و به طور آگاهانه از شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی استفاده شود. پروتکل‌های رسانه‌ای در زمان جنگ، ابزاری حیاتی برای مدیریت اطلاعات هستند؛ اما اگر بی‌ضابطه یا فقط در خدمت قدرت به کار گرفته شوند، می‌توانند تبدیل به ابزار سانسور، تحریف و القای روایت‌های نادرست شوند. حفظ توازن میان امنیت ملی، اخلاق حرفه‌ای و حق مردم برای دانستن، مهم‌ترین چالش رسانه‌ها در زمان بحران‌های نظامی است.
پیشنهادی به مردم
در این روزها، بیش از هر زمانه دیگری، اخبار به منزله اسلحه و فرصتی برای امید یا ناامیدی عمل می‌کنند. شاید اگر این نکته‌ها مورد توجه قرار گیرد، شرایط برای خوانندگان خبر آسان‌تر شود. برای مواجهه با هر خبر ابتدا منبع آن را جست‌وجو کنید؛ مطلب باید موثق و صحیح باشد.
چند شبکه ماهواره‌ای و علاقه‌مندان به اسرائیل در حال دستاوردسازی برای این رژیم هستند. شاید بهتر باشد هیچ خبری را قبل از صحت‌سنجی منتشر نکرد و اگر امکان صحت‌سنجی وجود ندارد، در مرحله اول سریع باور نکرد و در مرحله دوم برای دیگران ارسال نکرد. بخشی از اهداف این خبرها تلاش برای باور ناکارآمدی سامانه پدافند، ایجاد هراس جمعی و ایجاد تصویر ذهنی توفیق برای اسرائیل است. شاید اگر این نکته در ذهن‌ها باشد کمتر تحت تأثیر اخبار عجیب قرار گیرند. بی‌تردید بهترین منبع در موقعیت این‌چنینی، منابع معتبر و رسمی هستند. شاید اگر صداوسیما در این زمینه بهتر عمل می‌کرد، خیال همه راحت‌تر بود.
اما در این شرایط اولین گام برای مواجهه با هر خبری خوانش به دور از تعصب و سویه ذهنی قبلی است، در این صورت کمتر آماده باور شایعات می‌توان بود.
در نهایت بهتر است با هیچ غریبه‌ای در فضای مجازی اطلاعات ولو بی‌ارزش را تبادل نکنید.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
