یک پیشنهاد به دست‌اندرکاران پروژه شبیه‌سازی جهنم *

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

فردین علیخواه-جامعه‌شناس: «ارزیــابی تــأثیــرات اجتــماعــی»(social impact assessment) به زبان ساده، پیش‌بینی آثار اجتماعی یک پروژه یا تصمیمی معین (قبل از اجرا) است. در ایران این نوع ارزیابی‌ها را غالبا با عنوان «پیوست اجتماعی»، در مواردی «پیوست فرهنگی» و در مواردی نیز «پیوست اجتماعی-فرهنگی» می‌شناسند که در دنیا با همان عنوان «ارزیابی تأثیرات اجتماعی(SIA) شناخته می‌شود.

ارزیای تأثیرات اجتماعی معمولا در سه مرحله از یک پروژه انجام می‌شود یا می‌تواند انجام شود:

نخست قبل از اجرا یعنی در فاز صفر پروژه: در این مرحله چشم‌اندازی از آثار و پیامدهای مختلف پروژه بر گروه‌های مختلف اجتماعی تدوین می‌شود تا مجری شناخت روشنی از پیامدها به دست آورد. همچنین شیوه‌های تعدیل یا حل پیامدهای منفی و تقویت پیامدهای مثبت بررسی می‌شود.

دوم در حین اجرا: گاهی پروژه‌ها به هنگامِ یا در حینِ اجرا هم پیامدهایی به ویژه بر اجتماع پیرامون و زندگی روزمره مردمان اطراف خود دارند که این ممکن است موجب نارضایتی اجتماعی و بازتاب رسانه‌ای منفی شود. در این مرحله نیز شیوه‌های حل و تعدیل تضاد و تعارض توسط تیم ارزیابی بررسی می‌شود.

سوم؛ پس از بهره‌برداری: مدتی پس از بهره‌برداری و افتتاح یک پروژه نیز می‌توان ارزیابی تأثیر اجتماعی انجام داد. در این مرحله آثار اجتماعی شناخته‌شده در مرحله نخست بازبینی و بحث می‌شود. در هر صورت هر مطالعه‌ای از درصد خطایی برخوردار است. در این مرحله به آثار اجتماعیِ وقوع‌یافته ولی دیده‌نشده در مرحله نخست، توجه می‌شود و راهکارهای حل آنها بررسی می‌شود.

تأکید می‌کنم تیم ارزیابی، در هر سه مرحله از مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی می‌تواند گزینه عدم اجرا (No Action) و یا توقف (stop) را به کارفرما پیشنهاد بدهد.

ما دقیق نمی‌دانیم که برای پروژه شبیه‌سازی جهنم در زیباشهر فومن در گیلان گزارش ارزیابی تأثیر اجتماعی (پیوست اجتماعی- فرهنگی) تهیه شد یا خیر؟ نمی‌دانیم پس از بهره‌برداری جلسه‌ای با متخصصان و کارشناسان تشکیل شد یا خیر؟ متولیان صرفا آمدند و از نیکی‌های پروژه گفتند بدون اندکی توجه به واکنش‌های اجتماعی و بازتاب گسترده رسانه‌ای آن.

می‌گویند چرا دانشگاهیان خودشان را کنار کشیده‌اند و در بهترشدن تصمیم‌گیری‌ها مشارکت ندارند. آنچه می‌گویم را نشانه مشارکت فرض کنید. به عنوان فردی که سال‌ها در عرصه ارزیابی تأثیرات اجتماعی تجربه دارم عرض می‌کنم؛ اگر من در مقام کارشناس ارزیابی تأثیرات اجتماعی این پروژه حتی در این مرحله یعنی پس از بهره‌برداری (فاز کنونی پروژه) بودم بی‌تردید برای آن گزینه «توقف پروژه» را انتخاب می‌کردم. تعارض اجتماعی و تضاد حاصل از این پروژه آن‌قدر زیاد است که دلسوزانه‌ترین و مشفقانه‌ترین گزینه برای کارفرما/متولی گزینه توقف است. بی‌شک کارفرما بنا به ملاحظات و نگرانی‌هایی (فرهنگی) این پروژه را ساخته است. با آنچه پس از افتتاح بر این پروژه گذشته، اطمینان داشته باشد که هیچ‌کدام از آن اهداف نه تنها تحقق نخواهد یافت بلکه پیامدهای معکوس انبوهی در انتظار پروژه است.

* این مطلب در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.