هم‌زمان با تشدید اتهامات آژانس، ایران بر حقوق هسته‌ای خود پافشاری می‌کند
پاسخ ایران به‌گزارش آژانس
در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۹ و ۲۰خرداد ۱۴۰۴، سفر بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، به تهران برای ارائه بسته پیشنهادی آمریکا، همراه با تماس تلفنی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس و پاسخ مبسوط کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی وزارت امور خارجه، به گزارش اخیر آژانس، نشان‌دهنده تداوم معادلات دیپلماتیک معناداری است که از یک سو مبین فشارهای بین‌المللی بر تهران است و در سوی دیگر تلاش ایران برای تقابل با این فشارها را نشان می‌دهد.
در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۹ و ۲۰خرداد ۱۴۰۴، سفر بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، به تهران برای ارائه بسته پیشنهادی آمریکا، همراه با تماس تلفنی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس و پاسخ مبسوط کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی وزارت امور خارجه، به گزارش اخیر آژانس، نشان‌دهنده تداوم معادلات دیپلماتیک معناداری است که از یک سو مبین فشارهای بین‌المللی بر تهران است و در سوی دیگر تلاش ایران برای تقابل با این فشارها را نشان می‌دهد.
سفر وزیر خارجه عمان به تهران و بسته پیشنهادی آمریکا
ساعاتی پس از انتشار گزارش جامع آژانس و بعدازظهر شنبه (۱۰ خرداد ۱۴۰۴)، بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، در سفری کوتاه به تهران، بسته پیشنهادی ایالات متحده را به مقامات ایرانی تحویل داد. عباس عراقچی در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد این پیشنهاد در چارچوب اصول، منافع ملی و حقوق ملت ایران بررسی و پاسخ داده خواهد شد. این سفر در بحبوحه مذاکرات جاری برای احیای توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها که از آوریل ۲۰۲۵ آغاز شده است، انجام شد.
البته نیویورک‌تایمز گزارش داد بسته پیشنهادی واشنگتن به تهران که توسط عمانی‌ها منتقل شد، حاوی یک سند است که به‌جای پیش‌نویس کامل توافق، مجموعه‌ای از نکات کلیدی را شامل می‌شود. سند مذکور توسط استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی، ارائه شده است. در این بسته پیشنهادی، ایالات متحده توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را خواستار شده و ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید انرژی هسته‌ای با مشارکت ایران، عربستان سعودی، کشورهای عربی و ایالات متحده را مطرح کرده است. این اولین پیشنهاد مکتوب آمریکا از آغاز مذاکرات اخیر محسوب می‌شود. اکسیوس هم به نقل از مقامات آمریکایی و منبعی مطلع گزارش داد که این پیشنهاد تلاشی برای رفع بن‌بست مذاکرات بر سر غنی‌سازی است. ایده کنسرسیوم منطقه‌ای که ابتدا توسط عمان مطرح و از سوی آمریکا پذیرفته شد، غنی‌سازی برای اهداف صلح‌آمیز تحت نظارت آژانس و آمریکا را پیشنهاد می‌دهد.
بااینحال، یک پرسش کلیدی باقی است که محل تأسیسات غنی‌سازی این کنسرسیوم کجا خواهد بود؟ منبع اکسیوس تأکید کرد آمریکا ترجیح می‌دهد این تأسیسات خارج از خاک ایران باشد؛ موضوعی که احتمالا با مقاومت تهران مواجه خواهد شد؛ زیرا حفظ زیرساخت‌های هسته‌ای از خطوط قرمز ایران است. البته تهران تاکنون موضعی رسمی در قبال موضوع کنسرسیوم نداشته و مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده کشورمان هم پیش‌تر عنوان کرده بود این مقوله تاکنون در گفت‌وگوها با طرف آمریکایی مطرح نشده است. بااینحال، ایران با سابقه همکاری گسترده با آژانس و شفافیت در فعالیت‌های هسته‌ای، به دیپلماسی متعهد مانده و این پیشنهاد را با دقت بررسی خواهد کرد. این اقدام عمان، به عنوان میانجی مورد اعتماد، نشان‌دهنده تلاش برای حفظ کانال‌های گفت‌وگو در شرایط حساس کنونی است.
تماس تلفنی عراقچی و گروسی؛ هشدار به اقدامات سیاسی
به دنبال انتشار گزارش جامع آژانس، عباس عراقچی در گفت‌وگویی تلفنی با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، بر همکاری مستمر ایران با این نهاد تأکید کرد. او با اشاره به انجام تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس، در چارچوب موافقت‌نامه پادمان و عدم انحراف مواد هسته‌ای، از گروسی خواست واقعیت‌های همکاری ایران را در گزارش‌های خود منعکس کند تا از سوءاستفاده برخی کشورها برای پیشبرد اهداف سیاسی علیه ایران جلوگیری شود. عراقچی همچنین از گروسی خواست در نشست آتی شورای حکام، تبعات هرگونه اقدام سیاسی علیه ایران را به اعضا گوشزد کند. او هشدار داد ایران به هر تحرک نامناسب از سوی طرف‌های اروپایی واکنش مقتضی نشان خواهد داد و مسئولیت تبعات آن بر عهده کشورهایی خواهد بود که آژانس را ابزار فشار سیاسی قرار دهند.
این تماس در پی انتشار گزارش آژانس که ایران را به افزایش ذخایر اورانیوم ۶۰درصدی و فعالیت‌های اعلام‌نشده متهم کرده، انجام شد. ایران با بیش از ۴۵۰ بازرسی آژانس در سال ۲۰۲۴، یکی از شفاف‌ترین برنامه‌های هسته‌ای را دارد. این گفت‌وگو نشان‌دهنده عزم ایران برای حفظ همکاری با آژانس، هم‌زمان با دفاع از حقوق خود در برابر فشارهای سیاسی است.
حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در دوره روحانی، طی نوشته‌ای در شبکه ایکس با عنوان «زمان حیاتی تصمیم» هشدار داد ایران در آستانه بازگشت به شرایط بحرانی سال‌های ۹۰ و ۹۱ است. او با اشاره به تعلیق مذاکرات ایران با آمریکا و اروپا، به تحرکات دیپلماتیک اخیر، از‌جمله سفر رئیس‌جمهور پزشکیان به مسقط و ارائه پیشنهادات ترامپ توسط عمان، گزارش آژانس درباره نقض تعهدات هسته‌ای ایران و فشارهای دیپلماتیک برای پاسخ به این پیشنهادات اشاره کرد.
ابوطالبی معتقد است تنها راه خنثی‌سازی فشارها، تفاهم با آمریکا و برقراری روابط دیپلماتیک است تا از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و فعال‌سازی مکانیسم ماشه جلوگیری شود. در غیر این صورت، بازگشت تحریم‌ها، قرارگرفتن ایران ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد و حتی تهاجم نظامی محتمل است. او از پزشکیان خواست با مردم صریح سخن گفته، خطرات را تشریح و برای جلوگیری از جنگ برنامه‌های خود را اعلام کند. البته دنیس سیترونوویچ، رئیس سابق میز ایران در سازمان اطلاعات نظامی اسرائیل نیز در تحلیل اخیر خود به مذاکرات حساس ایران و آمریکا اشاره کرده و باور دارد که هدف آمریکا از توافق موقت، جلوگیری از حمله احتمالی اسرائیل به ایران است.
بنیامین نتانیاهو که از حمله‌نکردن به تأسیسات هسته‌ای ایران در اواخر ۲۰۲۴ پشیمان است، ممکن است برای مختل‌کردن مذاکرات، اقدام نظامی علیه تهران انجام دهد. سیترونوویچ تأکید کرد اگر پیشنهاد آمریکا حق غنی‌سازی ایران را نپذیرد، تهران آن را رد خواهد کرد، اما احتمالا برای حفظ مذاکرات، به دنبال اصلاح آن خواهد بود. در صورت بن‌بست مذاکرات، فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط کشورهای اروپایی محتمل است که می‌تواند ایران را به خروج از NPT سوق دهد. او هشدار داد نزدیکی ایران به آستانه هسته‌ای، تحمل جامعه جهانی را کاهش می‌دهد و ممکن است به تشدید فشارهای اقتصادی یا اقدام نظامی منجر شود. المانیتور به نقل از منابع اسرائیلی خبر داد که تنها هدف آمریکایی‌ها از عجله برای توافق موقت با ایران، به صفر رساندن احتمال حمله اسرائیل است.
پاسخ مبسوط غریب‌آبادی به گزارش آژانس
علاوه بر تماس عراقچی با گروسی و هشدارهای لازم، کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه نیز پاسخی مبسوط به گزارش جامع مدیرکل آژانس ارائه کرد که به تفصیل به ادعاهای مطرح‌شده پرداخته است. او تأکید کرد مادامی که فعالیت‌های هسته‌ای کشورها تحت نظارت آژانس باشد، هیچ نگرانی وجود ندارد و هیچ محدودیتی در اسناد آژانس برای سطح غنی‌سازی تعریف نشده است جز عدم انحراف به مقاصد غیرصلح‌آمیز. غریب‌آبادی با انتقاد از استناد گروسی به قطع‌نامه نوامبر ۲۰۲۴ شورای حکام که با فشار سه کشور اروپایی و آمریکا و بدون اجماع تصویب شد، آن را اقدامی سیاسی خواند که دستاوردهای سفر گروسی به ایران را نادیده گرفته است. او افزود گزارش آژانس که بر ادعاهای مربوط به مواد هسته‌ای در چهار مکان بیش از دو دهه پیش متمرکز است، هیچ ابهامی درباره فعالیت‌های جاری ایران یا انحراف مواد هسته‌ای ارائه نکرده است.
معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه تأکید کرد ادعاهای مربوط به گذشته برنامه هسته‌ای ایران، طبق قطع‌نامه نوامبر ۲۰۱۵ پس از برجام مختومه اعلام شده و احیای آنها مغایر با این قطع‌نامه و اقدامی سیاسی است. غریب‌آبادی تأکید کرد آژانس خود در گزارش اذعان کرده دو مکان لویزان-شیان و مریوان دیگر موضوعات باقی‌مانده نیستند و طرح مجدد آنها صرفا برای سوءاستفاده سیاسی است. درباره دو مکان دیگر، ورامین و تورقوزآباد، او توضیح داد ایران مستندات و توضیحات لازم را، از جمله در سفرهای اخیر معاون پادمان آژانس به تهران، ارائه کرده است. این دیپلمات کشورمان متذکر شد ایران هیچ فعالیت یا مواد اظهارنشده‌ای ندارد و تمامی فعالیت‌هایش تحت نظارت آژانس است. غریب‌آبادی بزرگ‌نمایی این ادعاها را تلاشی برای ایجاد نگرانی تصنعی خواند، در حالی که رژیم صهیونیستی، تنها دارنده سلاح هسته‌ای منطقه، از نظارت آژانس معاف است.
او با اشاره به تناقض در گزارش آژانس، که از یک‌سو ادعای «برنامه هسته‌ای ساختارمند اعلام‌نشده» تا دهه ۲۰۰۰ را مطرح کرده و از سوی دیگر نبود نشانه‌ای از چنین برنامه‌ای در حال حاضر را تأیید می‌کند، این رویکرد را نتیجه فشار سیاسی برخی کشورها دانست. غریب‌آبادی افزود که طرح غنی‌سازی ۶۰درصدی به‌‌عنوان موضوعی نگران‌کننده، خارج از مأموریت آژانس و اقدامی سیاسی در راستای منافع کشورهای خاص است. معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه درباره کد اصلاحی ۳.۱ نیز توضیح داد پس از خروج آمریکا از برجام و عدم اجرای تعهدات اروپا، ایران طبق قانون راهبردی مجلس، تعهدات فراپادمانی خود را متوقف کرد. او تأکید کرد کد ۳.۱ تعهد پادمانی نیست و طرح آن توسط آژانس فاقد مشروعیت است.
غریب‌آبادی به ادعای آژانس درباره لغو انتصاب بازرسان اروپایی نیز پاسخ داد و گفت ۱۲۰ بازرس از ملیت‌های مختلف در ایران فعالیت می‌کنند. او لغو انتصاب برخی بازرسان را حق پادمانی ایران دانست و انتقاد گروسی را غیرمنصفانه خواند؛ زیرا ظرفیت آژانس در ایران با حضور این تعداد بازرس تضعیف نشده است. معاون وزیر خارجه با استناد به گزارش پادمان آژانس در ۲۰۲۴، که تأیید کرده مواد هسته‌ای ایران در فعالیت‌های صلح‌آمیز باقی مانده، گفت که ایران ۲۱ تأسیسات از ۱۰۰ تأسیسات تحت پادمان در کشورهای بدون پروتکل الحاقی را میزبانی می‌کند. همچنین ۴۹۳ بازرسی از ۶۸۲ بازرسی این گروه، ۱۴۴ راستی‌آزمایی طراحی از ۲۲۴ مورد و ۱۲۶۰ نفر-روز بازرسی از ۱۸۹۵ مورد، در ایران انجام شده است. او افزود که ۲۲.۶ میلیون یورو از بودجه عادی و ۴.۳ میلیون یورو از بودجه داوطلبانه آژانس در ۲۰۲۴ صرف ایران شده است. غریب‌آبادی این سطح از همکاری را نشانه تعهد ایران دانست و تمرکز آژانس بر موضوعات مختومه گذشته را سیاسی خواند. او با اشاره به سکوت آژانس در برابر برنامه هسته‌ای رژیم صهیونیستی، این رویکرد را نمونه‌ای از استانداردهای دوگانه دانست.
در مجموع چنین به نظر می‌رسد ایران با بررسی بسته پیشنهادی آمریکا، گفت‌وگو با گروسی و پاسخ مفصلش به گزارش جامع آژانس، نشان داده به دیپلماسی پایبند است، اما از حقوق هسته‌ای خود عقب‌نشینی نخواهد کرد. همکاری گسترده ایران با آژانس، شامل میزبانی صدها بازرسی و ارائه مستندات، شفافیت برنامه هسته‌ای این کشور را تأیید می‌کند. هشدار عراقچی به گروسی و پاسخ غریب‌آبادی به اتهامات، نشان‌دهنده عزم ایران برای مقابله با فشارهای سیاسی است. سفر وزیر خارجه عمان و ارائه بسته پیشنهادی، فرصتی برای ادامه گفت‌وگوها فراهم کرده، اما شرط موفقیت آن، احترام به خطوط قرمز ایران، از جمله حفظ زیرساخت‌های هسته‌ای است. ایران، با تکیه بر همکاری با آژانس و حمایت متحدان خود، در برابر هرگونه اقدام سیاسی در شورای حکام آماده پاسخ‌گویی است. این رویکرد، ضمن حفظ استقلال ملی، مسیر دیپلماسی را برای دستیابی به توافقی عادلانه باز نگه می‌دارد.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
