در جنوب آسیا

شرق:‌در میانه یکی از پرتنش‌ترین مقاطع در روابط میان هند و پاکستان، «سید‌عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران، امروز در رأس هیئتی بلندپایه وارد اسلام‌آباد می‌شود. این سفر که در ادامه رویکرد منطقه‌گرایانه تهران برای ایفای نقش فعال در حل‌وفصل منازعات منطقه‌ای انجام می‌شود، گامی دیپلماتیک در مسیر تقویت روابط دوجانبه و تلاش برای کاستن از سطح تنش میان دو قدرت اتمی جنوب آسیاست. به گفته منابع دیپلماتیک پاکستانی، عراقچی قرار است در دیدار با «اسحاق دار»، وزیر امور خارجه پاکستان، ضمن بررسی آخرین تحولات دوجانبه، درباره بحران اخیر در کشمیر و سناریوهای بازگشت به گفت‌وگوهای سازنده تبادل‌نظر کند. سفر وزیر امور خارجه ایران به اسلام‌آباد یک‌روزه و رسمی اعلام شده و به گفته رسانه‌های پاکستانی، مقدمه‌ای برای سفر بعدی او به دهلی نو خواهد بود؛ جایی که نگرانی‌ها از وقوع درگیری مستقیم با پاکستان به‌شدت افزایش یافته است.

در پی حادثه تروریستی اخیر در منطقه پهلگام کشمیر که به کشته‌شدن ۲۶ نفر انجامید و موجی از اتهام‌زنی‌های متقابل را میان اسلام‌آباد و دهلی به دنبال داشت، فضای ژئوپلیتیکی جنوب آسیا وارد مرحله‌ای بی‌سابقه از بی‌ثباتی شده است. در این میان، ابتکار تهران برای ورود به عرصه میانجیگری، نه‌تنها از جنس تلاش‌های کلاسیک برای کاهش تنش، بلکه بخشی از دکترین نوین سیاست خارجی ایران در راستای تثبیت جایگاه منطقه‌ای به عنوان یک بازیگر متوازن و مستقل تفسیر می‌شود.

رسانه‌های چاپی و تصویری پاکستان، از جمله دیلی‌پاکستان و جی‌تی‌وی، سفر عراقچی را حامل «پیامی از گفت‌وگو» دانسته و با استناد به موضع‌گیری‌های رسمی تهران، از تلاش‌های ایران برای ترغیب دو طرف به بازگشت به مسیر دیپلماسی استقبال کرده‌اند. تحلیلگران نیز این سفر را نماد «اعتماد متقابل» به ایران و شاهدی بر روابط حسنه تهران با هر دو پایتخت متخاصم توصیف کرده‌اند.

در این راستا، پایگاه خبری دی‌نیوز‌اینترنشنال با اشاره به تماس‌های تلفنی اخیر رئیس‌جمهور ایران با نخست‌وزیران هند و پاکستان، نقش فعال تهران در جلوگیری از گسترش بحران را برجسته کرده و افزوده است: «سفر عراقچی بخشی از رویکرد کلان ایران برای استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی به عنوان جایگزینی برای رویکردهای تقابلی است». از سوی دیگر، در بحبوحه افزایش تنش‌ها، پاکستان آزمایش موشکی سامانه «ابدالی» با برد ۴۵۰ کیلومتر را در چارچوب رزمایش Ex INDUS به اجرا گذاشت و در مقابل، دولت هند به‌صراحت اسلام‌آباد را مسئول حمله کشمیر دانست؛ ادعایی که با واکنش شدید طرف پاکستانی همراه شد. این سلسله اقدامات، تحلیلگران را نسبت به احتمال لغزش ناگهانی به سوی درگیری مستقیم نگران کرده است. ایران که پیش‌تر نیز تمایل خود را برای ایفای نقش میانجی میان اسلام‌آباد و دهلی اعلام کرده بود، اکنون با اعزام عالی‌ترین مقام دیپلماسی خود به پایتخت‌های دو کشور، گام عملی در این مسیر برداشته است. این تحرکات، در نبود ساختارهای مؤثر منطقه‌ای برای حل بحران، می‌تواند به پر‌کردن خلأ موجود در مدیریت تنش یاری رساند. در همین حال، دفتر نخست‌وزیری پاکستان نیز با انتشار بیانیه‌ای از تماس تلفنی محمد شهباز شریف با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، خبر داد و ضمن اعلام همبستگی با ملت ایران در پی حادثه انفجار بندر شهید رجایی، از نقش ایران در کاهش تنش میان هند و پاکستان استقبال کرد. این رویدادها در حالی رقم می‌خورند که تهران با اتکا به روابط متوازن خود با اسلام‌آباد و دهلی و جایگاه تاریخی‌اش در معادلات ژئوپلیتیکی منطقه، می‌کوشد مسیر دیپلماسی را در میانه هیاهوی بحران زنده نگه دارد؛ تلاشی که اگرچه تضمینی برای موفقیت آن نیست، اما بدون تردید، غیبت آن می‌توانست بهای سنگین‌تری برای ثبات جنوب آسیا در پی داشته باشد.