وقتی هیچ‌کدام معتاد نبودند!
در سال ۱۳۹۵، در بازدیدی از یکی از مراکز صدور مجوزهای آموزشی استان، از کارشناس مربوطه پرسیدم «تا امروز چند نفر را برای انجام آزمایش عدم اعتیاد معرفی کرده‌اید؟».
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
مجید طهرانیان: در سال ۱۳۹۵، در بازدیدی از یکی از مراکز صدور مجوزهای آموزشی استان، از کارشناس مربوطه پرسیدم «تا امروز چند نفر را برای انجام آزمایش عدم اعتیاد معرفی کرده‌اید؟».
پاسخ داد: «حدود ۸۰۰ نفر».
سؤال بعدی‌ام ساده بود: «چند نفرشان نتیجه مثبت داشته‌اند؟».
لبخند زد و گفت: «هیچ‌کدام».
همین یک جمله، ذهنم را سال‌ها درگیر کرد. چگونه ممکن است صدها نفر از متقاضیان تأسیس مراکز آموزشی، مؤسسات فرهنگی یا دریافت کارت صلاحیت حرفه‌ای، همگی بدون استثنا آزمایش دهند و حتی یک مورد مثبت گزارش نشود؟ اگر واقعا چنین است، پس فلسفه ادامه این رویه چیست؟
الزام ارائه گواهی عدم اعتیاد برای همه متقاضیان مجوزهای آموزشی، سالانه هزاران انسان تحصیل‌کرده و متعهد را به صف آزمایشگاه‌ها می‌کشاند. نتیجه چیست؟ هزینه‌های مالی و زمانی فراوان، شلوغی بی‌دلیل مراکز آزمایشگاهی، مصرف بی‌مورد کیت‌ها و در نهایت برگه‌ای که تقریبا همیشه پاسخ آن «منفی» است.
این الزام نه‌فقط باری بی‌فایده بر دوش متقاضیان است، بلکه به‌تدریج شأن و حرمت نیروهای علمی و فرهنگی کشور را نیز زیر سؤال می‌برد. گویی پیش‌فرض دستگاه‌های متولی آن است که هر داوطلب مجوز آموزشی، بالقوه معتاد است و باید بی‌گناهی‌اش را ثابت کند!
در کشوری که هر آزمایش درمانی و کیت تشخیصی هزینه‌ای برای نظام سلامت دارد، آیا شایسته است چنین رویه‌ای ادامه یابد بدون آنکه حتی بررسی شود چند درصد نتایج واقعا مثبت بوده است؟ اگر در نمونه‌ای کوچک از ۸۰۰ نفر هیچ نتیجه‌ای مثبت نبوده، بعید نیست که در مقیاس ملی نیز درصد مثبت‌ها آن‌قدر ناچیز باشد که کل طرح توجیه خود را از دست بدهد.
زمان آن رسیده است که نهادهای صدور مجوزهای آموزشی و فنی، با شفافیت اعلام کنند در سال‌های اخیر از میان هزاران تست اجباری، چه تعداد نتیجه مثبت بوده است؟ اگر پاسخ نزدیک به صفر است، چرا باید همچنان به هزینه‌کرد منابع و تحقیر ضمنی متقاضیان ادامه داد؟
هدف از این نقد حذف نظارت نیست، بلکه تأکید بر عقلانیت در نظارت است. اگر قرار است سلامت متقاضیان ارزیابی شود، می‌توان با روش‌های هدفمند، نمونه‌برداری تصادفی یا بررسی سوابق حرفه‌ای این کار را انجام داد، بی‌آنکه کرامت انسانی و سرمایه اجتماعی را قربانی کنیم.
آزمایش‌های بی‌حاصل، نه اعتیاد را کاهش می‌دهد و نه سلامت آموزش را افزایش؛ تنها نشان می‌دهد ما گاهی فرایند را به هدف تبدیل می‌کنیم، بدون آنکه از خود بپرسیم نتیجه‌اش چیست؟
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
