پرسش‌های اساسی در میان لبخندهای رهبران اروپا و آمریکا بی‌پاسخ ماند
نمایش اتحاد، غیبت حقیقت
چه دیدار خوش و پرشوری بود میان ولودیمیر زلنسکی و متحدان اروپایی‌اش با دونالد ترامپ. رئیس‌جمهور آمریکا کت زلنسکی را تحسین کرد، به فردریش مرتس، صدراعظم آلمان، بابت «رنگ برنزه عالی» تبریک گفت و به الکساندر استاب، رئیس‌جمهور فنلاند، گفت که «بهترین وضعیتی است که تاکنون دیده‌ام!». از علاقه عجیب و غیرعادی‌اش به امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه صحبت کرد. همه، به‌ویژه زلنسکی، با صدای بلند به شوخی‌های ترامپ خندیدند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: چه دیدار خوش و پرشوری بود میان ولودیمیر زلنسکی و متحدان اروپایی‌اش با دونالد ترامپ. رئیس‌جمهور آمریکا کت زلنسکی را تحسین کرد، به فردریش مرتس، صدراعظم آلمان، بابت «رنگ برنزه عالی» تبریک گفت و به الکساندر استاب، رئیس‌جمهور فنلاند، گفت که «بهترین وضعیتی است که تاکنون دیده‌ام!». از علاقه عجیب و غیرعادی‌اش به امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه صحبت کرد. همه، به‌ویژه زلنسکی، با صدای بلند به شوخی‌های ترامپ خندیدند. و هر هشت رهبر حاضر، با تلاش فراوان وانمود کردند که درباره رسیدن به صلح در اوکراین کاملا هم‌نظر هستند. اما چیزی که در این جشنواره صمیمیت و چاپلوسی در کاخ سفید غایب بود، بحث جدی درباره جزئیات و سازوکار توافقی بود که ولادیمیر پوتین حاضر باشد بپذیرد. یکی از «فیل‌های بزرگ اتاق» این بود که آیا زلنسکی حاضر خواهد شد برای رسیدن به صلح، بخش‌های بیشتری از دونباس را واگذار کند یا نه؟ پرسش دیگر این بود که آیا او آماده است بخشی یا همه سرزمین‌هایی را که پوتین از سال ۲۰۱۴ اشغال کرده، رسما به‌عنوان بخشی از روسیه به رسمیت بشناسد؟ هر پرسشی که احتمالا پاسخ زلنسکی به آن «هرگز» می‌بود، با زیرکی نادیده گرفته شد. ترامپ گویی از نسخه دیپلماتیک بینگ کرازبی، خواننده و بازیگر فقید آمریکایی، الهام گرفته بود: «باید بر جنبه‌های مثبت تأکید کنی، منفی‌ها را حذف کنی و ترجیحا سراغ مسائل حساسیت‌برانگیز نروی». این رویکرد، به باور حاضران، بهتر از رفتاری بود که ترامپ در دیدار ماه فوریه با زلنسکی نشان داد؛ جایی که رئیس‌جمهور اوکراین تحقیر شد، حرف‌هایش قطع شد، مورد توهین قرار گرفت و سپس از کاخ سفید اخراج شد. در وضعیت جدید، روابط تا حد زیادی بهبود یافته است. درست است که برخلاف پوتین، زلنسکی نه فرش قرمز دریافت کرد و نه شانس نشستن در لیموزین ریاست‌جمهوری ترامپ را، اما دست‌کم به گرمی مورد استقبال قرار گرفت و بابت اینکه این بار کت‌وشلوار پوشیده بود، بلافاصله تحسین شد.
غیبت هرگونه دستاورد واقعی
مرتس که امیدوار بود دیدار دوشنبه دستاورد بزرگی به همراه داشته باشد، ناامید شد. ترامپ بارها روشن کرد که تصمیم‌گیرندگان اصلی روند صلح، او و پوتین هستند و رهبران اروپایی صرفا نقش فرعی دارند. او به میهمانان اروپایی خود گفت که درست پیش از این نشست، به‌طور غیرمستقیم با پوتین صحبت کرده و بلافاصله پس از پایان جلسه هم دوباره با او تماس تلفنی مستقیم خواهد گرفت. ترامپ در نقش میزبان اصلی، رهبران اروپایی را مانند هیئت‌مدیره‌ای فرض می‌کرد که صرفا مشورت می‌دهند پیش از آنکه مدیرعامل وارد مذاکره با رقیب اصلی شود. بااین‌حال، یک نکته به‌طور ضمنی برجسته شد: مسئله «تضمین‌های امنیتی» برای اوکراین از سوی متحدان غربی، کلید پایانی جنگ خواهد بود. پوتین، در سخنانش پس از دیدار با ترامپ در آلاسکا، گفت «طبیعتا آماده است» روی تضمین‌های امنیتی برای اوکراین کار کند. ترامپ هم در تماس‌های خود با رهبران اروپایی ادعا کرد پوتین با چنین تضمین‌هایی موافقت کرده است. گزارش‌های چند روز اخیر از کاخ سفید نیز نشان داد که ایالات متحده اصولا با این ایده مخالفتی ندارد.
تضمین‌های امنیتی؛ سراب یا واقعیت؟
در کاخ سفید، جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا که رابطه خوبی با ترامپ دارد، پیشگام تلاش برای تعریف این تضمین‌ها شد و پیشنهاد داد چارچوبی مشابه ماده ۵ ناتو داشته باشند؛ ماده‌ای که حمله به یک عضو را به معنای حمله به همه می‌داند، اما الزام‌آور نیست. کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا نیز تأکید کرد: «ما فقط از امنیت اوکراین صحبت نمی‌کنیم، بلکه از امنیت اروپا و بریتانیا نیز سخن می‌گوییم». مارکو روبیو، وزیر خارجه و استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در مذاکره با پوتین، در مصاحبه‌های تلویزیونی بر اهمیت این تضمین‌های امنیتی به‌عنوان یک «دستاورد بزرگ» تأکید کردند. اما واقعیت این است که چنین طرح‌هایی چیز تازه‌ای نیستند. در استانبول و در آوریل ۲۰۲۲، پیش‌نویس چندین توافق میان اوکراین و روسیه شامل بندهای دقیقی درباره دامنه و ماهیت تضمین‌های امنیتی غربی، بیرون از چارچوب ناتو، وجود داشت. اما آن مذاکرات کنار گذاشته شد تا راهبرد انزوای روسیه و امید به فرسایش و شکست نیروهای مسکو در میدان جنگ دنبال شود. در استانبول، روس‌ها –به شکلی مضحک– خواستار آن بودند که خودشان یکی از تضمین‌کنندگان امنیت اوکراین باشند؛ درست مانند یادداشت بوداپست ۱۹۹۴. همچنین می‌خواستند حق وتو بر هرگونه مداخله بین‌المللی داشته باشند. چنین شرطی، کل مفهوم تضمین امنیتی را تهی از معنی می‌کرد. هنوز مشخص نیست آیا پوتین دوباره همان مطالبه غیرقابل قبول را تکرار خواهد کرد یا نه. محتمل‌تر این است که کرملین پیشنهاد دهد چین به‌عنوان یکی از تضمین‌کنندگان امنیت آینده اوکراین وارد عمل شود؛ موضوعی که چالش‌های تازه و پیچیده‌ای برای متحدان اوکراین به همراه خواهد آورد.
اروپا؛ نقش فرعی در بازی بزرگ
به‌طور کلی، همه طرف‌ها می‌توانند از نشست واشنگتن راضی باشند. هیچ دستاورد بزرگی به دست نیامد، اما هیچ فاجعه‌ای هم رخ نداد. نکته مهم آن بود که ترامپ این بار اروپایی‌ها را بابت مفت‌خوری از بودجه‌های نظامی آمریکا، کم‌کاری در تجهیز اوکراین یا ناتوانی در توقف جنگ سرزنش نکرد؛ موضوعاتی که همیشه جزء شعارهای اصلی او در کارزار «آمریکا را دوباره عظیم کنیم» بود. همچنین ترامپ حتی یک بار هم به استدلال‌های اروپایی‌ها واکنش منفی نشان نداد؛ حتی زمانی که امانوئل مکرون و مرتس هر دو بر بازگشت به ایده آتش‌بس، پیش از مذاکرات نهایی تأکید کردند. این موضوعی بود که ترامپ در آلاسکا، با پذیرفتن جدول زمانی تازه پوتین، از آن عبور کرده بود؛ بااین‌حال، به‌قدر کافی هوشمند بود که در برابر میهمانانش به آن اشاره نکند. اروپایی‌ها هم به سهم خود، ترامپ را به‌خاطر قطع کمک‌های مالی و تسلیحاتی به اوکراین مورد انتقاد قرار ندادند، او را به خیانت به منافع کی‌یف متهم نکردند و بابت فرش قرمز پهن‌کردن برای فردی که از نظر حقوقی متهم به جنایت جنگی است، اعتراضی نکردند. حتی نپرسیدند چرا پوتین در آلاسکا بازداشت نشد. به بیان ساده، همه –از‌جمله خود ترامپ– در بهترین حالت رفتار خود قرار داشتند.
پرسش‌های ناگزیر آینده
اما آیا «خوش‌رفتاری» همان «وحدت واقعی غرب» است؟ تا زمانی که کسی سراغ پرسش‌های تعیین کننده و دشوار نرود، شاید بله. پرسش‌هایی مثل واگذاری خاک، حقوق زبان روسی، بازگرداندن کودکان ربوده‌شده، پرداخت غرامت جنگ، لغو تحریم‌ها علیه روسیه، رفع ممنوعیت احزاب و شبکه‌های تلویزیونی طرفدار روسیه، لغو تحریم‌های اوکراین علیه پنج هزار نفر از مخالفان سیاسی زلنسکی و برگزاری انتخابات دیرهنگام. اینها تنها بخشی از مسائل پیچیده‌ای هستند که در مسیر گذار از جنگ به صلح قرار دارند. ترامپ می‌گوید گام بعدی‌اش برگزاری نشست سه‌جانبه میان خودش، پوتین و زلنسکی است. مأموریتی دشوار؛ چراکه پوتین بارها روشن کرده زلنسکی را رهبر مشروع نمی‌داند و زلنسکی نیز در سال ۲۰۲۲ قانونی تصویب کرد که مذاکره با رژیم پوتین را ممنوع می‌کند. اگر چنین نشستی برگزار شود، می‌توان مطمئن بود که این بار، همه پرسش‌های آزاردهنده و چالش برانگیز مستقیما روی میز گذاشته خواهد شد و شاید دیگر خبری از لبخندهای دیپلماتیک و «خوش‌رفتاری» نباشد.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
