بورس سرخ‌پوش

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

بورس تهران پس از جنگ ۱۲‌روزه و اعلام غیررسمی آتش‌بس، روز گذشته، هفتم تیرماه، فعالیت خود را از سر گرفت، اما بازار سراسر قرمزپوش شد و سهامداران صف‌های سنگین فروش را تشکیل دادند. به‌جز خروج درخور توجه سرمایه از بازار، بسیاری از سهامداران، دارایی خود را به سمت ابزارهای معاملاتی کم‌ریسک‌تر مانند صندوق‌های درآمد ثابت بردند. ریزش سنگین شاخص بورس در شرایطی رخ داده است که بسیاری از معامله‌گران می‌گویند با وقوع جنگ و تشدید تنش‌ها، همچنان در ابهام و نااطمینانی به سر می‌برند و حتی قادر نیستند تصمیم‌های کوتاه‌مدت بگیرند.

بورس سراسر قرمزپوش شد

پس از جنگ ۱۲‌روزه ایران و اسرائیل و آتش‌بس، بازار سرمایه شنبه هفتم تیر بازگشایی شد، اما ریزش سنگینی را تجربه کرد. دیروز شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران بیش از ۶۲‌هزار‌و ۵۰۰ واحد افت کرد و به رقم دو‌میلیون‌و ۹۲۲ هزار واحد رسید. همچنین شاخص هم‌وزن ۱۵‌هزار‌و ۵۲۲ واحد کاهش داشت و روی عدد ۹۰۸‌هزار‌و ۱۶۳ واحد ایستاد. این اتفاق در حالی رخ داد که بازار سرمایه پس از روند افزایشی که از ۱۹ فروردین آغاز کرده بود، از سه‌میلیون‌و صد هزار واحد عبور کرده و رکورد تاریخی را شکسته بود، اما رشد شاخص بورس تداوم نداشت و شاخص کل در همان کانال سه میلیون واحد نوسان می‌کرد و حالا پس از آتش‌بس، این کانال را از دست داده و به کانال دو میلیون واحد سقوط کرده است. دیروز در اولین روز کاری بورس پس از جنگ، افت شاخص در شرایطی رخ داد که حجم مبنای بسیاری از نمادها پر نشده بود و در غیر ‌این ‌صورت، امکان افت بیشتر وجود داشت. در بازار دیروز هزار‌و ۳۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد، در‌حالی‌که ورود سرمایه به صندوق‌های درآمد ثابت فقط حدود ۳۲.۹ میلیارد تومان بود. این مسئله در‌واقع نشان‌دهنده تداوم روند خروج نقدینگی از سهام و پناه‌بردن به ابزارهای کم‌ریسک بازار است. این شرایط باعث شد ۹۸ درصد نمادهای معاملاتی در وضعیت منفی قرار بگیرند و تنها ۱۴ نماد یا چیزی حدود دو درصد نمادها رشد کنند.

همچنین آمار سرانه معاملات حقیقی بورس هم بر شدت ضعف تقاضا صحه می‌گذارد. سرانه خرید حقیقی به حدود ۱۶.۸ میلیون تومان رسید، در‌حالی‌که سرانه فروش حقیقی حدود ۱۴۹.۵ میلیون تومان بود. همچنین ارزش معاملات خرد بورس ایران به حدود ۲.۲ هزار میلیارد تومان رسید و حجم معاملات تنها ۴.۹ میلیارد سهم بود. ارزش سفارش‌های فروش در بازار دیروز رقم سنگین ۳۳‌هزار‌و ۱۳۸ میلیارد تومان را ثبت کرد که بیش از  ۲۰۰ برابر ارزش سفارش‌های خرید بود که ۱۶۲ میلیارد تومان ثبت شده است. این نسبت نشان می‌دهد که تقاضای مؤثر در بازار تقریبا به صفر نزدیک شده است.

در بازار مشتقه بورس هم ارزش معاملات آپشن به ۷۳.۶ میلیارد تومان رسید و بازار بلوک سهام تقریبا بدون معامله بود. در مقابل، صندوق‌های درآمد ثابت با ارزش معاملاتی معادل ۲.۸ هزار میلیارد تومان بیشترین سهم را از نقدینگی دیروز به خود اختصاص دادند که باز هم نشان‌دهنده رویکرد محافظه‌کارانه سرمایه‌گذاران است.

۳ سناریوی دولت برای بورس

ریزش سنگین بازار سرمایه در شرایطی رخ داد که حجت‌اله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، ‌صبح دیروز در نشستی که با حضور ناشران بزرگ بازار سرمایه و اعضای هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و مدیران ‌عامل بورس و فرابورس ‌در بورس تهران‌ برگزار شده بود، گفت: «در بازار سرمایه ساختارهایی برای شرایط اضطراری تعریف شده است، اما تصمیم‌گیری برای باز یا بسته‌بودن بازار‌ بسیار دشوار بود. نگرانی اصلی ما حفظ نقدشوندگی بازار و جلوگیری از افت شدید ارزش دارایی‌ها بود، ولی در نهایت، با توجه به شرایط اضطراری، تصمیم به تعطیلی بازار گرفته شد. همچنین درباره گشایش دوباره بازار سهام، روز سه‌شنبه، نامه‌ای خطاب به وزیر اقتصاد شامل الزامات و ملاحظات در قالب سه سناریو ارسال شد».

او افزود: «سناریوی اول، این بود که بازار با شرایط قبل از بسته‌شدن، البته با الزاماتی مانند حمایت از بازار، عرضه‌نکردن سهام حقوقی‌ها در بازار، دریافت خط اعتباری صندوق‌های تثبیت و توسعه و... بازگشایی شود. سناریوی دوم این بود که در هفته اول، صندوق‌های طلا و در هفته بعد سهام معامله شود. سناریوی سوم این بود که اگر دو سناریوی اول و دوم محقق نشد، بازار همچنان بسته بماند و در نهایت همگی از سناریوی اول حمایت کردند».

صیدی با تأکید بر اینکه برای حمایت از بازار مذاکراتی شده است، گفت: «طبق مذاکرات انجام‌شده قرار شده حمایت‌های درخور توجهی از بازار سرمایه انجام شود».

کارشناسان چه می‌گویند؟

با تمام این اوصاف کارشناسان معتقدند ریزش سنگین بورس در مواقع اضطراری مثل بروز جنگ در تمام دنیا رخ می‌دهد و این اتفاق ناگریز بازار سرمایه بوده است.

غلامرضا سلامی، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه، به «شرق» می‌گوید که دولت هیچ راهی جز بازگشایی بورس نداشت؛ چراکه اگر بازار را بسته نگه می‌داشت، سرمایه بسیاری از سهامداران در بازار قفل می‌شد و کسانی که نیاز به نقدینگی داشتند، امکان دسترسی به سرمایه خود را نداشتند و اگر بازار باز می‌شد، بورس تحت تأثیر شرایط پس از جنگ ریزش می‌کرد و غالب سهامداران با رفتار محافظه‌کارانه به دنبال سرمایه‌گذاری در فضای مطمئن‌تر بودند. او ادامه می‌دهد که مشکل بازار سرمایه ایران عمق کم است و بهتر بود دولت در این شرایط دامنه نوسان را از سه درصد بیشتر کرده و مثلا به ۱۲ درصد می‌رساند. با این شرایط سرمایه‌گذارانی که نیاز ضروری به نقدینگی داشتند، ریسک سنگین فروش را می‌پذیرفتند و کسانی که نیاز فوری به نقدینگی نداشتند، از این ریسک چشم‌پوشی می‌کردند.

این تحلیلگر تأکید می‌کند: «دولت نباید دخالت گسترده‌ای در بازار سهام داشته باشد و اجازه دهد مردم ریسک معاملات‌شان را بپذیرند. به‌عنوان مثال در آمریکا با اعلام تعرفه تجاری ترامپ، بورس نیویورک یک‌روزه سقوط سنگینی را تجربه کرد اما معامله‌گران با این مسئله کنار آمدند و سپس بازار به حالت تعادل برگشت. در‌واقع معامله‌گران بین‌المللی به ریسک بازارها آگاهی دارند و با این مسائل کنار آمده‌اند، اما در ایران دولت مداخله زیادی در بازارها دارد و اجازه نمی‌دهد بازار طبق ذات خود عمل کند». فردین آقابزرگی، دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز در صفحه شخصی خود در اینستاگرام توضیح داده است: «محدودیت دامنه نوسان در شرایط عادی و ثبات بازار به‌هیچ‌وجه مناسب نیست و توجیهی برای اعمال آن وجود ندارد. رفتار سهامداران در شرایط بحران، از‌جمله جنگ، رفتاری هیجانی نیست، بلکه رفتاری طبیعی است؛ چراکه در چنین شرایطی تمایل به فروش و تبدیل دارایی‌ها به نقدینگی، واکنشی منطقی به شرایط اقتصادی و سیاسی است. با این حال، در شرایط خاص بازگشایی بازار پس از تعطیلی‌های ناشی از بحران، به‌ویژه در روزهای نخست، اعمال محدودیت‌هایی نظیر کاهش دامنه نوسان و افزایش حجم مبنا می‌تواند به کنترل نوسانات شدید کمک کند».

او در ادامه توضیح می‌دهد: «این موضوع به‌ویژه به دلیل محدودیت‌های اختیاری که بازارگردان‌ها در ایران دارند، اهمیت پیدا می‌کند؛ چراکه آنها نمی‌توانند به‌طور کامل بازار را مدیریت کنند و براساس چارچوب‌های تعریف‌شده عمل می‌کنند. درباره محدودیت فروش برای سهامداران حقیقی، به‌‌طور کلی اعمال چنین محدودیتی مناسب نیست؛ اما در شرایط غیرعادی فعلی و با توجه به محدودیت منابع مالی برای حمایت از بازار، محدودیت‌های معقول و موقت می‌تواند تا حدی مؤثر باشد، با این حال باید توجه داشت که ایجاد محدودیت‌ها ممکن است به کاهش اعتماد عمومی و حتی خروج سرمایه منجر شود و تأثیرات منفی بر روند بازار داشته باشد».

این کارشناس همچنین توضیح می‌دهد: «از ابتدا توقف معاملات سهام به‌ منظور کنترل رفتار هیجانی سهامداران روشی مناسب نبوده است. این اقدام موجب تجمع و تشدید فشار فروش شده است. در‌واقع اگر دامنه نوسان باز بود، فشار فروش با سرعت و شدت کمتری خود را نشان می‌داد؛ زیرا امکان واکنش تدریجی و کنترل‌شده سهامداران فراهم می‌شد. در نهایت، با توجه به تجربه بازارهای مالی جهان، مکانیسم‌های کنترل نوسانات به‌ صورت خودکار و منطقی عمل می‌کنند. همچنین بازار سرمایه ایران هم با اصلاحاتی در دامنه نوسان و مدیریت فروش می‌تواند به‌تدریج به این مکانیسم‌ها نزدیک شود، اما در شرایط فعلی با توجه به شرایط ویژه، کاهش محدودیت‌ها باید با احتیاط و به‌تدریج انجام شود تا بتوان فشار فروش را در کوتاه‌مدت کنترل کرد».

ریزش شاخص بورس در شرایطی رخ داده است که بسیاری از معامله‌گران می‌گویند فضای معاملاتی برای آنها مبهم‌تر از همیشه است و با بروز جنگ و شدت‌گرفتن تنش‌ها در منطقه، دیگر قادر نیستند برای کوتاه‌مدت هم برنامه‌ریزی کنند و در نتیجه بسیاری از معامله‌گران در دیگر بازارها مانند ارز، طلا، مسکن و خودرو انفعال و توقف معاملات را ترجیح داده‌اند.