یاد روز حافظ

بیستم مهرماه در تقویم ملی ایران با نام درخشان و مانای شاعر بی‌تکرار جهان، خواجه شمس‌الدین محمد ملقب به حافظ شیرازی مزین شده تا هر سال و هر روز فرصتی برای بهره‌گیری از سرچشمه فیاض ادب و عرفان و اندرزهای ناب و اندیشه‌های ژرف او داشته باشیم.

فرهنگ، ادبیات و هنر ایرانیان میراثی ماندگار و ثروت عظیم و بیکرانی است که می‌تواند در معرفی سیمای واقعی و هویت راستین ملت، تاریخ و تمدن کهن سرزمین مادری ما نقش ممتاز و بی‌همتا ایفا کند. غزل‌های جاودانه و پرمعنا و مفهوم لسان‌الغیب روایتگر جلوه‌های باشکوه فرهنگ دیرپای ایران است که در هنرهای گوناگونی چون موسیقی، خوشنویسی، نقاشی و آموزه‌های تربیتی، اخلاقی و اجتماعی و گفتمان ملی ... تجلی می‌یابد و پیام‌ رسای صلح و دوستی و خردورزی را به گوش جان مشتاقانش می‌رساند. درخشش چنین جلوه‌هایی در شعر و ادب پارسی فراوانند، هنگامی که سروده تأثیرگذار سعدی در ستایش پیوند ملت‌ها و پاسداشت حقوق انسانی جهانیان را به مقام آدمیت و غم‌خواری و همدردی با یکدیگر فرا می‌خواند و شاهنامه یگانه فردوسی با تحسین خرد و مرام پهلوانی در صدر حماسه‌سرایی‌های دنیا قرار می‌گیرد و مثنوی مولانا دین انسانیت را برترین آئین زندگانی بشر می‌خواند و پرفروش‌ترین کتاب مغرب‌زمین می‌شود و آفرینش‌های هنری هنرمندان و‌ اندیشه‌های برتر دانشوران ایرانی، پهنه گیتی را در‌ می‌نوردد؛ قدر و ارزش فرهنگ و ادب ایران و ایران فرهنگی بیشتر نمایان می‌شود.

حقیقت این است که بن‌مایه این فرهنگ خجسته و هنر خردورز بر تساهل و تسامح و حسن روابط و گسترش دوستی با انسان‌ها و ملت‌ها استوار است و همگان را به سیره خردمندانه گفت‌وگو و جهانی عاری از خشونت و دشمنی دعوت می‌کند. فرهنگی که به قدمت تاریخ بشر با الهام از تعالیم آسمانی و باور به مبدأ ماورائی و توحیدی و با تکیه بر عقل و علم برای زندگانی زمینی و همراه با سعادت و خوشبختی آدمیان آنچنان که در گلستان سعدی و دیگر متون ادبی و فرهنگی آمده، نسخه‌های بی‌نظیر، پیام‌های آشنا و افق‌های روشن و توصیه‌های تعالی‌بخش عملی آفریده است. در این مسیر فرخنده حافظ که مروج مکتب مدارا و خواستار آسایش بشر است در این باب می‌سراید که:

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ ​​با دوستان مروت با دشمنان مدارا

فردوسی نامدار از زبان پهلوان نیک‌اندیش شاهنامه در تقدم صلح بر جنگ می‌گوید:

تو را آشتی بهتر آید ز جنگ​ / نباید گرفتن چنین کار تنگ

گوهر تابناک فرهنگ ملی ایرانیان را می‌توان در ادبیات پرفروغ آن که در قرون و اعصار گذشته و حال در سرایش شاعران و ادیبان و اندیشمندان و حکمای بلند آوازه تجلی یافته و جمله‌گی بر مهر و محبت و عشق و دوستی و پرهیز از جنگ و خشونت تاکید ورزیده‌اند به روشنی مشاهده کرد. مولانا که عمر خود را در دوستی با کائنات سپری کرده و هیچ خدمتی را جز محبت در جهان به رسمیت نمی‌شناسد بر این باور است که:

اگر مر تو را صلح آهنگ نیست​​/ مرا با تو ای جان سر جنگ نیست

زنده‌یاد قیصر امین‌پور شاعر فرهیخته و جان سوخته روزگار ما در سروده (طرحی برای صلح) آرزو می‌کند که: «به امید پیروزی واقعی، نه در جنگ که بر جنگ» جهان را به ترک جنگ فرا می‌خواند. از سوی دیگر نمونه‌ها و فرازهای زیبایی از تاریخ معاصر و روزگار کنونی را نیز شاهدیم که حکایت‌گر نقش‌آفرینی هنر و فرهنگ صلح‌جوی ایران در عرصه گیتی است. هنرمند و موسیقیدان برجسته ایران‌زمین شهرداد روحانی که اثر جاویدان سمفونی خلیج فارس را در کارنامه پربارش دارد، در روایتی شنیدنی از اجرای کنسرت خود در آکروپولیس یونان می‌گوید که پس از اجرای آن اثر به یادماندنی، وزیر گردشگری یونان با حضور در جمع گروه، ضمن تقدیر از هنرمندان گفت که: هزاران سال قبل اسکندر به پرسپولیس ایران لشکرکشی کرد و آن بنای عظیم و نماد تمدنی را به آتش کشید و سوزاند... 

اما امشب یک هنرمند ایرانی با موسیقی شگفت‌انگیز و اجرای بی‌نظیر خود در آکروپولیس آتش عشق و محبت افروخت و شکوه هنر نابش را به نمایش گذاشت. او با نقل این رویداد تأثیرگذار یادآور می‌شود که چگونه هنر و موسیقی و فرهنگ‌ها می‌تواند به‌جای ویرانی، امید، پیوند و دوستی بیافرینند. حقیقت این است هرگاه ایران با پشتوانه فرهنگ غنی خود با دیگر ملت‌ها و کشورها به تعامل نشست و از ثروت پایان‌ناپذیر فرهنگی خود در دیپلماسی بهره جست، پاداش و واکنش درخوری دریافت کرد. چونان که در پیشنهاد گفت‌وگوی تمدن‌ها مشاهده کردیم. طبیعتا در این دوران دشوار و سخت هم اگر از سرمایه عظیم فرهنگی ایران برای حل‌وفصل مشکلات و اختلافات با دنیا مواجه شویم بدون تردید دستاوردهای بهتری خواهیم داشت.

فرهنگ و هنر و تمدنی که از سوی ملل و بسیاری از کشورهای دنیا پذیرفته شده، قابل احترام و اعتماد است باید نقش مؤثرتری در نیک‌بختی ملت بیافریند. یاد روز حافظ فرصتی است تا با نگاهی گذرا به توانایی‌های فرهنگی و ادبی و هنری این سرزمین بزرگ، از آن توشه‌ای بسازیم برای سرافرازی میهن، همبستگی ملی، پاسداری از وطن و تعامل با جهان و گذر از بحران‌ها. هریک از متون ادبی فرهنگی و هنری و فلسفی ایران حکمتی است راه‌گشا و گنجینه‌ای است پرگهر که می‌تواند به مدد دیپلماسی سیاسی آمده و با رویکرد و پیام صلح‌مدار خود، تسهیل‌گر مسیر دشوار و پرخطر کنونی برای رسیدن به آینده‌ای بهتر باشد. بر نظام حکمرانی و مدیریتی کشور فرض است که در چنین یاد روزها فرصتی بسازد برای تعامل با دنیا و با زبان نرم فرهنگ و هنر خواسته‌های سیاسی خود را تحقق بخشد. اینک حافظ و دیگر مفاخر فرهنگی این سرزمین از سده‌های دور به ما می‌نگرند که چگونه از میراث درخشان آنها پاسداری و بهره‌جویی می‌کنیم.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.