انزوای کارآفرینان یا بی‌توجهی دولتمردان؟

سید حمیدرضا خوش‌مو*

آنچه در ذهن می‌گنجد این است که تأمین مالی شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال، برای مالکان اصلی کسب‌وکارها جذاب‌تر از ورود سرمایه‌گذاران جدید به جمع سهامداران است. شاید این جمله درست باشد، اما درنظرگرفتن افق سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت پاسخ صحیح‌تری است. اگر مشکلات نقدینگی و سرمایه در گردش شرکت‌های فعال در تجارت الکترونیک در کوتاه‌مدت و با هزینه مالی معقول رفع شود، تأمین مالی، سازوکار منطقی‌تری است. محدودیت در سقف تأمین مالی، کارمزد بالای تسهیلات بانکی توأم با طی‌کردن فرایند طاقت‌فرسای اخذ وام و بلندمدت نبودن روش‌های سنتی تأمین مالی در کنار بازپرداخت اصل و فرع مبلغ تسهیلات در اقساط مساوی ماهانه، مسیری جز جذب سرمایه باقی نمی‌گذارد.

تفاوت دیدگاه‌ها یا فقدان فرهنگ سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاران حوزه اقتصاد دیجیتال نمی‌توانند و نباید به عایدی سرمایه فکر کنند. آنچه ما با دیدگاه بلندمدت در سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی نیز مطرح می‌کنیم، مؤید همین مطلب است، البته با کمی تفاوت. توسعه زیرساخت‌ها و افزایش سهم بازار بخش جدانشدنی از برنامه‌های استراتژیک شرکت‌های فعال در این حوزه است و عملا باید گفت «نوآوری، خلاقیت و توسعه، امروز و هر روز». کارآفرینان حوزه اقتصاد دیجیتال مشتاق سرمایه‌گذاران جدید برای ارزش‌هایی هستند که مؤسسان و سرمایه‌گذاران قبلی، با سرمایه و کار و تلاش و ایده‌های خود خلق کرده‌اند و این‌گونه می‌پندارند که دخالت سرمایه‌گذاران جدید در شرکت‌داری و امور جاری کسب‌وکارها همانند دست‌اندازهای جاده توسعه است برای دیررسیدن به اهداف. هرچند مفهوم خلق دارایی‌های نامشهود و سرمایه‌ای کردن مخارج انتقالی به دوره‌های آتی به‌تازگی و تا حدودی توسط اهالی بازار سرمایه در ایران قابل هضم شده است، ولی راه زیادی برای آشنایی سرمایه‌گذاران با تفاوت‌های اقلام ترازنامه‌ای صنایع مختلف و درک صحیح مفهوم ارزش (Value) و وجه تمایز آن با قیمت (Price) وجود دارد.

بازار سرمایه بدون سرمایه‌گذاران خارجی

با وجود تلاش‌های انجام‌شده توسط شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه اقتصاد دیجیتال، برای ورود به بازار بورس یا فرابورس، همچنان محافظه‌کاری دولتی مهم‌ترین سد پذیرش و عرضه اولیه سهام (IPO) شرکت‌های مذکور در بازار سرمایه به شمار می‌رود. وجود تحریم‌های اقتصادی و استقبال‌نکردن سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در بازار سرمایه ایران به دلیل نبود ثبات اقتصادی و چندنرخی‌بودن ارز و روشن‌نبودن مسیر خروج اصل سرمایه یا عایدی آن، مهم‌ترین مشتریان خرید سهام شرکت‌های فعال در تجارت الکترونیک ایران را مانند بنیان‌گذارانشان در اکوسیستم استارتاپی به انزوا برده است. قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاران خارجی نیز در کشوی میز دولتمردان اقتصادی خاک می‌خورد و اقتصاد دیجیتال هم شبیه سایر حوزه‌های اقتصادی کشور از قبیل نفت و گاز و پتروشیمی، خودروسازی، معادن و کشاورزی، تشنه سرمایه‌گذاری است.

ضریب نفوذ اینترنت و راه بی‌بازگشت

با وجود تمام کاستی‌های موجود در مسیر تأمین مالی و سرمایه‌گذاری شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال، تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان در سال 1401 نشان می‌دهد که برای تحقق دولت الکترونیک، کاهش هزینه در سایر صنایع، بهبود فضای کسب‌وکار و گسترش بازارها در داخل کشور، نمی‌توان اکوسیستم استارتاپی را نادیده گرفت. استفاده از اینترنت با تغییر نسل‌ها رو به افزایش بوده و خرید الکترونیکی جایگزین مراجعه حضوری مشتریان شده است. علاوه بر نیاز به حمایت دولت و شبکه بانکی کشور برای تأمین مالی کوتاه‌مدت و ارزان‌قیمت این شرکت‌ها، تسریع در پذیرش آنها در بازار سرمایه و استفاده از ابزارهای مالی نوین برای تأ‌مین مالی بلندمدت، می‌تواند در رشد و توسعه تجارت الکترونیک و تحقق بخشی از برنامه هفتم توسعه در زمینه‌های علمی، فناوری و آموزشی مؤثر باشد.

*رئیس کمیسیون تأمین مالی و سرمایه‌گذاری انجمن تجارت الکترونیک تهران