تاریخ را نمی‌توان پرت کرد
نقدی بر اظهارات امام‌جمعه اصفهان درباره میراث فرهنگی
در روزهای اخیر، سخنان جنجال‌برانگیز امام‌جمعه محترم اصفهان، آیت‌الله طباطبایی‌نژاد، درباره میراث فرهنگی بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته است. ایشان گفته‌اند: «هزار‌تا خانه میراثی که نمی‌خواهیم ما. به اندازه‌ای که نشان بدهیم این‌طور هنری را داشته‌اند، 10تا، 20تا ساختمان‌های مثل هم را نگه دارید. بقیه‌اش را می‌خواهید چیکار کنید؟ پنجره تاریخی را به کنار پرت کنید و نو به‌جای آن بسازید».
مسعود مدیر . کارشناس برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای
در روزهای اخیر، سخنان جنجال‌برانگیز امام‌جمعه محترم اصفهان، آیت‌الله طباطبایی‌نژاد، درباره میراث فرهنگی بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته است. ایشان گفته‌اند:
«هزار‌تا خانه میراثی که نمی‌خواهیم ما. به اندازه‌ای که نشان بدهیم این‌طور هنری را داشته‌اند، 10تا، 20تا ساختمان‌های مثل هم را نگه دارید. بقیه‌اش را می‌خواهید چیکار کنید؟ پنجره تاریخی را به کنار پرت کنید و نو به‌جای آن بسازید».
این سخنان نه‌تنها تعجب جامعه فرهنگی کشور را برانگیخته، بلکه پرسش‌هایی جدی درباره جایگاه اظهارنظر در حوزه‌های تخصصی، به‌ویژه در باب میراث تاریخی، مطرح کرده است. در این یادداشت، چند نکته مهم در نقد این دیدگاه مطرح می‌شود.
۱. میراث فرهنگی، عرصه‌ای تخصصی است نه ذوقی و سلیقه‌ای
برخورد با میراث فرهنگی نیازمند نگاه علمی، چندرشته‌ای و متکی بر تجربه و مستندات است. متخصصان مرمت، باستان‌شناسان، معماران، جامعه‌شناسان و جغرافی‌دانان، سال‌ها درباره ارزش‌گذاری و اولویت‌بندی بناهای تاریخی کار و پژوهش کرده‌اند. اظهارنظرهایی از جنس «ما هزار‌تا خانه نمی‌خواهیم» بدون پشتوانه فنی و کارشناسی، نوعی ساده‌سازی خطرناک و آسیب‌زننده به حوزه‌ای است که با هویت تاریخی و فرهنگی کشور گره خورده است.
۲. خانه‌های تاریخی، کپی یکدیگر نیستند
هر بنای تاریخی، حتی اگر در ظاهر مشابه دیگری باشد، لایه‌هایی از هویت، معماری بومی، سبک زندگی، الگوهای ساخت و خاطرات جمعی را در خود دارد. نادیده‌‌گرفتن این لایه‌ها، بی‌توجهی به اصالت فرهنگی و روایت‌های محلی است. تخریب این خانه‌ها به معنای حذف بی‌صدای تاریخ است؛ تاریخی که فقط با «10تا، 20تا نمونه» بازنمایی نخواهد شد.
۳. جایگاه روحانیون در حمایت از میراث است، نه در تخریب آن
از چهره‌های مذهبی و فرهنگی کشور، انتظار می‌رود که در راستای حفظ ارزش‌های تمدنی و معنوی ایران، نقش حمایتی و تقویتی ایفا کنند. استفاده از تریبون‌های رسمی برای مشروعیت‌بخشی به تخریب یا بی‌ارزش‌دانستن میراث ملی، در تناقض آشکار با وظیفه فرهنگی و اخلاقی آنان است. سخنانی از این دست، ممکن است زمینه را برای برخی سوداگران ساخت‌وساز فراهم کرده و راه بر هرگونه حفاظت علمی ببندد.
۴. میراث فرهنگی، سرمایه‌ای اقتصادی و بین‌نسلی است
افزون بر ارزش تاریخی و فرهنگی، میراث معماری یکی از ارکان توسعه گردشگری پایدار است. بسیاری از کشورها میلیاردها دلار برای حفظ بافت‌های تاریخی خود سرمایه‌گذاری می‌کنند تا هم هویت ملی‌شان حفظ شود و هم منبعی برای جذب گردشگر و ایجاد اشتغال فراهم شود. حذف فیزیکی بناها با این استدلال که «قدیمی و تکراری‌اند»، در واقع بریدن ریشه‌های اقتصاد فرهنگی و گردشگری آینده شهرهاست.
سخن پایانی
اظهارات اخیر امام‌جمعه محترم اصفهان، اگرچه ممکن است از سر دلسوزی برای نوسازی یا توسعه شهر بیان شده باشد، اما به دلیل فقدان پشتوانه کارشناسی، پیامدهای فرهنگی و اجتماعی خطرناکی دارد. سخنان غیرتخصصی، آن هم از تریبونی رسمی و عمومی، می‌تواند هویت تاریخی ما را در معرض تهدیدی جدی قرار دهد.
ما تاریخ را به گوشه‌ای پرت نمی‌کنیم. آن را می‌خوانیم، می‌آموزیم و با احترام از آن نگهداری می‌کنیم.
آخرین اخبار فردا را از طریق این لینک پیگیری کنید.
