فراز ‌باورها

جدالی وجود دارد که چه چیز شایسته فراز است. بحث بر سر امر فراز در رسانه‌ها و حتی گفت‌وگوی‌های روزمره بیش از هر زمان دیگری وجود دارد. فراز باورها و فرازجوها به دنبال این هستند که یک چیز را فراز قرار دهند و بقیه چیزها را در فرود جا دهند.

به باور آنها تا یک چیز فراز نباشد، چیزهای دیگر سامان نیابند. فراز باورها به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند: طبیعت فراز باورها، جامعه فراز باورها، تکنولوژی فراز باورها، گروهی که انسان فراز باور هستند، گاهی نیز شاهد حکومت فراز باور هستیم. گروهی این‌گونه می‌اندیشند که فراز متعلق به جامعه است، چون آنچه مهم است؛ آزادی، دموکراسی، خواست و اراده جامعه است اما مشخص نمی‌کنند که جامعه چیست و آیا جمع تک‌تک افراد است یا نیروی فراتر از افراد است. جامعه شکل و فرمی دارد یا بی‌شکل است. گروهی به فرازبودن طبیعت بر بقیه چیزها باور دارند. گرمایش زمین، آب، لایه ازون، سوخت‌های فسیلی و آب‌شدن بی‌سابقه یخ‌های قطبی همه دلایل موجهی است برای باور به فرازبودن طبیعت. اگر اینها نباشد، جامعه‌، انسان و حکومت هم نیست.

براساس این نگرش، جامعه بر فراز نیست، طبیعت فرازمند است و جامعه باید خود را با آن تطبیق دهد. گاهی نیز این‌گونه تلقی می‌شود که انسان دارای پوست و گوشت و استخوان، بر فراز همه چیز قرار دارد و همه چیز را می‌توان به پای او ریخت. به باور این گروه، جامعه یعنی امر مشترک و امر مشترک فردیت را از بین می‌برد؛ پس جامعه بر فراز نیست، طبیعت را نیز می‌توان برای خدمت به فرد فرود آورد. دوستداران علم و تکنولوژی معتقدند با علم و تکنولوژی می‌توان به همه چیز رسید و تا علم و تکنولوژی فراز نیابد، چیزی تغییر نمی‌کند. بهتر بگویم آنها معتقدند که در زمانه ما این تکنولوژی است که بر فراز قرار دارد. زمانی هم می‌رسد که انسان‌ها احساس شکست و تنهایی می‌کنند و از همه چیز ناخرسند هستند، پس ماوراء را بر فراز می‌دانند تا از آلام آنها کاسته شود.

دولت فراز باورها نیز دغدغه این را دارد که این نوع حکومت بهتر از آن نوع حکومت جامعه را مدیریت و اداره می‌کند. معتقدان به فرازبودن جامعه به دنبال جامعه‌ای آزاد و دموکرات هستند که همه چیز باید در مقابل جامعه فرود آید و با منطق جامعه هماهنگ باشد. طبیعت فراز باورها به دنبال زندگی منطبق با منطق طبیعت هستند. انسان فراز باورها هم به دنبال انسان‌گرایی و فردگرایی است. خوشی، سرگرمی و لذت فردی از زندگی برای او اساس است. تکنولوژی فراز باورها ساماندهی جامعه، طبیعت و حکومت را در گرو تکنولوژی می‌داند. در این بگومگوها، حکومت فراز باورها هم به دنبال دائمی‌کردن نوع حکومت مدنظر خود الی‌الابد هستند. همه فراز باورها بین عرصه‌ها تمایز قائل‌اند و معتقدند منطق هریک متفاوت است. همه نیز به دنبال این هستند که دیگر عرصه‌ها را اجبار به پذیرفتن فراز خود کنند. جامعه فراز باورها، طبیعت فرازجوها و بقیه، تولید و پایداری حیات را در گرو فرازیافتن عرصه مدنظر خود می‌دانند. مدتی است در فضای رسانه‌ای ایران، جامعه فراز باورها زیاد شده‌اند و بازگشت به جامعه را راه نجات دانسته و به حکومت پیشنهاد می‌دهند.

جامعه فراز باورها در مقابل حکومت فراز باورها قرار دارند. باورمندان به فراز طبیعت در مقابل دو دسته قبلی قرار دارند و هر دو را نفی و سرزنش می‌کنند. به باور این گروه همان اندازه که دولت در تباهی طبیعت نقش دارد، جامعه نیز دست‌اندر‌کار انحطاط آن است. تکنولوژی فراز باورها را در تکنولوژی ذاتی می‌بینند که قدرت فراز خود را دیکته می‌کند.

جامعه فراز باورها که فریاد بازگشت به جامعه و فرازمندی آن سر می‌دهند و از دموکراسی و آزادی سخن می‌گویند که همه چیز باید منقاد آن باشد، دنبال کاهش قدرت دولت و برخی نهادها هستند که بر فراز قرار دارند و نه پاسخ‌گو هستند و نه شفاف چون خود را والاتر از هر چیز دیگری می‌دانند. اما آیا همه اینها عرصه‌های مجزا هستند. تا زمانی که دنبال فرازجویی یک چیز هستیم، نمی‌توانیم به تعامل و رابطه میان آنها بیندیشیم.

بگومگوهای فراز باورها که در رسانه‌ها شدت یافته، همه چیز را تیره‌‌وتار کرده است. در میان جدال گروه‌های مختلف فراز باورها، ناتوان از فراهم‌کردن محیطی برای زندگی شایسته خواهیم بود. ناچاریم همه این تکه‌ها را بدون فرازمندی دوباره به هم بچسبانیم تا حیات نویی را آغاز کنیم. دیگر فرازی وجود ندارد و همه فرودند. باید به آرایش مناسب بین فرودها برای حیات نو اندیشید.

آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.