آنچه باید بدانیم:
مجازات ممانعت از تحصیل کودکان
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت اعلام شده که تمام اشخاص باید از حقوق مساوی با هم برخوردار باشند. کودکان و نوجوانان نیز به عنوان افرادی از جامعه ایران حق دارند تا از حق تحصیل و سودآموزی بهره‌مند شوند و قطعا محرومیت آنها از این حق مسلم بی‌عدالتی و ظلم است.
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت اعلام شده که تمام اشخاص باید از حقوق مساوی با هم برخوردار باشند. کودکان و نوجوانان نیز به عنوان افرادی از جامعه ایران حق دارند تا از حق تحصیل و سودآموزی بهره‌مند شوند و قطعا محرومیت آنها از این حق مسلم بی‌عدالتی و ظلم است. اما قانون درباره این موضوع چه حمایت‌هایی انجام داده است. نخستین قانون در ایران درباره الزام به تحصیل کودکان در سال 1322 قانون آموزشوپرورش عمومی و اجباری بود که بعد‌ها در سال 1396 این قانون به‌طور کامل منسوخ شد. سپس در سال 1353 قانون‌گذار قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایران را تصویب و در آن ضمن ارجاع به قانون 1322 مقرر کرد؛ پدر و مادر در صورتی که در محل‌هایی شرایط اجرای قانون سال 1322 فراهم باشد، مکلف هستند نسبت به ثبت‌نام فرزندان خود که کمتر از 18 سال دارند، اقدام کنند در غیر این صورت وزارت آموزشوپرورش درخصوص ثبت‌نام آنها به‌صورت مجانی اقدام خواهد کرد. ایران در سال 1372 به کنوانسیون حقوق کودک ملحق شد و در سال 1380 اصلاحیه آن را نیز قبول کرد. وجوب آموزش از اصول حتمی این کنوانسیون است و به‌طور غیرمستقیم تأکید به رعایت حقوق کودک می‌کند و تأکید به فراهم‌کردن وسایل رفاهی و بهره‌مندی کودک از حقوق مسلم خود را دارد. اما به همین میزان بسنده نمی‌کند و به صراحت در ماده 28 به الزام سوادآموزی و تحصیل کودک اشاره می‌کند. براساس ماده 28 1 کشورهای طرف کنوانسیون حق کودک را نسبت به آموزشوپرورش به رسمیت می‌شناسند و برای دستیابی تدریجی به این حق و براساس ایجاد فرصت‌هایی مساوی، اقدامات ذیل را معمول خواهند داشت:
الف) اجباری و رایگان نمودن تحصیل ابتدایی برای همگان
ب) تشویق توسعه اشکال مختلف آموزش متوسطه من‌جمله آموزش حرفه‌ای و کلی، در دسترس قراردادن این‌گونه آموزش‌ها برای تمام کودکان و اتخاذ اقدامات لازم از قبیل ارائه آموزش و پرورش رایگان و دادن کمک‌های مالی در صورت لزوم.
ج) در دسترس قراردادن آموزش عالی برای همگان براساس توانایی‌ها و از هر طریق مناسب.
د) در دسترس قراردادن اطلاعات و راهنمایی‌های آموزشی و حرفه‌ای برای تمام کودکان.
ه) اتخاذ اقداماتی جهت تشویق حضور مرتب کودکان در مدارس و کاهش غیبت‌ها.
2. کشورهای طرف کنوانسیون تمام اقدامات لازم را جهت تضمین اینکه نظم و انضباط در مدارس مطابق با حفظ شئون انسانی کودکان بوده و مطابق با کنوانسیون حاضر باشد، به عمل خواهند آورد.
3. کشورهای طرف کنوانسیون همکاری‌های بین‌المللی را در موضوعات مربوط به آموزشوپرورش، خصوصا در زمینه زدودن جهل و بی‌سوادی در سراسر جهان و تسهیل دسترسی به اطلاعات فنی و علمی و روش‌های مدرن آموزشی، تشویق و افزایش خواهند داد. در این ارتباط، به نیازهای کشورهای در حال توسعه توجه خاصی خواهد شد. ایران به عنوان کشوری که به این کنوانسیون ملحق شده موظف به رعایت تمام مواد آن است. همچنین پدران و مادران نوجوان کمتر از 18 سال که دوره راهنمایی را گذرانده باشد و مستعد تشخیص داده شود در صورت تمکن مالی باید نسبت به ثبت‌نام او اقدام کنند و در صورت عدم تمکین دولت مکلف به اقدام است. پدر و مادر دارای امکانات مالی در صورت خودداری از اقدام، تحت تعقیب قرار می‌گیرند و علاوه به مجازات به انجام تکالیف قانونی خود مکلف می‌شوند و در صورتی که پس از ابلاغ رأی اقدام مقتضی به عمل نیاورند، با حبس یک تا سه سال مواجه خواهند بود.
ممانعت از تحصیل کودکان، 3 ماه و 1 روز تا 6 ماه حبس دارد
در سال 1381 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تصویب شد که در ماده 4 آن ممانعت از تحصیل کودکان با مجازات سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس یا تا 10 میلیون ریال جزای نقدی مواجه بود. در آخرین ماده همین قانون مقرر شده است اگر به موجب قانون دیگری مجازات شدیدتر مقرر باشد مجازات اشد اجرا خواهد شد، یعنی به‌هرحال این مسئله مطرح است که عدم اقدام والدین دارای تمکن مالی به ایجاد موجبات ادامه تحصیل فرزندشان با حداکثر سه سال حبس قابل مجازات باشد نه شش ماه. در نتیجه والدین در صورت تمکن مالی موظف به فراهم‌کردن امکانات تحصیلی کودک هستند و اگر توان مالی این کار نداشته باشند، دولت وارد عمل می‌شود. در صورت ممانعت والدین از تحصیل کودک قانونی با آنها برخورد می‌شود. البته سالانه بر مبنای آمار سازمان آمار و اطلاعات کشور لیست اسامی بازماندگان از تحصیل در اختیار آموزشوپرورش استان‌ها قرار گرفته است. به امید روزی که هیچ کودکی در هیچ جای این کره خاکی از حق مسلم خود برای تحصیل محروم نماند.
