نابینایان را خانه‌نشین نکنیم

خیلی از ما درمورد آداب کمک یا برخورد با افراد نابینا اطلاعاتی نداریم، مقصر هم نیستیم. اطلاع‌رسانی بسیار کم است. فرهنگ‌سازی محدود است. صحبت از نابینایان فقط به یک روز ختم شده است آن هم به روز جهانی عصای سفید که خیلی‌ها به اشتباه از آن به عنوان روز جهانی نابینایان یاد می‌کنند و تمام ماهیت اصل این روز را برای اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی زیر سؤال می‌برند. چند توصیه و اصول وجود دارد که سالی یک بار در مورد آن اطلاع‌رسانی می‌شود و جامعه معلولان به‌ویژه نابینایان امیدوار هستند که حتی اگر یک نفر هم مطلع و آگاه شود، کافی است و همین یک نفر می‌تواند برای آگاهی‌بخشی افراد دیگر مؤثر باشد. خیلی وقت‌ها کلمه «روشندل» را شنیده‌ایم اما لازم است مطلع باشیم که به کار بردن این واژه اشتباهی بیش نیست چنانچه خطاب و نام‌گذاری شهروندان با آسیب بینایی با عناوینی چون «کور» یا «روشندل» نیز اشتباهی رایج و البته نادرست است. واژه «نابینا» یا «کم‌بینا» کلمه‌ای صحیح بوده که هیچ بار فرهنگی، تعارف و تحقیری با خود به همراه ندارد. وقتی یک نابینای عصا به دست را در خیابان یا اماکن عمومی می‌بینیم باید بدانیم که این عصا نشانه فرد نابینا و نماد استقلال اوست. اگر احساس کردیم که او به کمک و همراهی ما احتیاج دارد، حتما قبل از هر واکنشی برای کمک، از او سؤال بپرسیم، نظرش را جویا شویم و در صورت عدم نیاز به همراهی و کمک، اصرار بی‌مورد نکنیم. عصا یا گوشه لباس افراد نابینا را برای کمک‌کردن نگیریم. حتما بازوی خود را در اختیار شخص قرار دهیم و یک قدم جلوتر از او حرکت کنیم و در صورت نزدیک‌شدن به موانع حتما شرایط را توصیف کرده و برایش توضیح دهیم؛ حواسمان باشد که در هنگام همیاری، از او سؤال خصوصی و شخصی نپرسیم. به نشانه همراهی، همدلی یا دلجویی «آه» نکشیم یا زیر لب از کلماتی برای شکرگزاری استفاده نکنیم. این قبیل سؤالات شخصی و خصوصی آنها را ناراحت خواهد کرد و ممکن است آنها را به مرور زمان منزوی و خانه‌نشین کند که این اتفاق ممکن است به افسردگی هر کدام از افراد نابینا منجر شود که متأسفانه خانه‌نشینی را به حضور در جامعه ترجیح می‌دهند. زمان صحبت با نابینایان لزومی به تغییر صدا، لحن یا بلند صحبت‌کردن نیست. یادمان نرود که اگر فرد نابینا را می‌شناسیم، حتما نام او را به زبان بیاوریم تا متوجه شود تا روی سخنمان با اوست. به طور مشخص روی صحبت و خطابمان با فرد نابینا باشد و حتما به سمت صورت او برگردیم و او را نگاه کنیم.

ما هر روز از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس‌های بی‌آرتی یا مترو استفاده می‌کنیم بدون اینکه از حقوق معلولان به‌خصوص نابینایان مطلع باشیم و بدانیم که صندلی‌های در نظر گرفته‌شده برای آنها چقدر مهم و کاربردی هستند. در اتوبوس یا مترو درصورتی که از صندلی‌های نشانه‌گذاری‌شده برای معلولین استفاده می‌کنیم در هنگام سوارشدن آنها صندلی را در اختیارشان قرار دهیم و بدانیم که معلولان در استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی از اولویت بیشتری برخوردار هستند و مهم‌‌تر از همه نه تنها در وسایل نقلیه عمومی، بلکه به طور دقیق در همه‌جا (مکان‌های خصوصی و عمومی) با دیدن فرد دارای معلولیت، به آنها خیره نشویم.

شهرداری در سال‌های اخیر اقداماتی برای مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان انجام داده که اگرچه جای کار فراوان داشته و نیاز به فرهنگ‌سازی دارد اما سهم ما این است که مثلا از پارک خودرو در جای پارک مخصوص معلولین خودداری کنیم یا بدانیم، درصورتی که نابینا در کنار خیابان عصایش را به صورت افقی نگه داشته به این معناست که قصد عبور از خیابان را دارد و رانندگان موظف هستند که حق تقدم را به فرد نابینا بدهند و حقوق او را ضایع نکنند.

شاید این نکات بسیار پیش‌پاافتاده و ساده باشد اما به نابینایان کمک زیادی می‌کند تا با محدودیت‌های کمتری در فضای عمومی حاضر شوند و اضطراب و نگرانی کمتری داشته باشند. روز جهانی عصای سفید هم تمام می‌شود و آنچه از نتیجه فرهنگ‌سازی‌ها باقی می‌ماند می‌تواند به نابینایان حس همدلی و همراهی بیشتری بدهد. نابینایان را همراهی کنیم.

همه شاهدیم که صحبت از نابینایان فقط به یک روز ختم شده است آن هم به روز جهانی عصای سفید اما اطلاع‌رسانی در مورد مسائل و معضلات نابینایان باید منظم و منسجم باشد. تنها یک روز یا یک هفته مشخص به نابینایانی که هر روز و هر زمان سختی‌ها و موانعی را از سر می‌گذرانند و چالش‌های آنها هر روز نسبت به روز دیگر متفاوت است، اختصاص ندارد. افراد نابینا و مشکلات آنها را با نگاهی متفاوت‌تر می‌توان بررسی کرد تا شاید از موانع آنها کاسته شود. تمام موارد اشاره‌شده و توصیه‌های کاربردی می‌تواند هرکدام از ما را آگاه‌تر کرده و برای نابینایان و کم‌بینایان دستاوردی مهم یعنی حضور برابر و مؤثر آنها در جامعه را به همراه داشته باشد.