مأموریت دشوار قلیچدار اوغلو

پس از رقابت نزدیک رجب طیب اردوغان و کمال قلیچدار اوغلو، نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه، سرنوشت این انتخابات به روز ۲۸ ماه می‌ و دور دوم کشیده شد و با اینکه رقابت رئیس‌جمهوری فعلی ترکیه و رقیب او در دور اول رأی‌گیری بسیار نزدیک بود، تحلیلگران معتقدند ممکن است در دور دوم، رسیدن به نتیجه مطلوب برای کمال قلیچدار اوغلو دشوارتر از اردوغانی باشد که هم‌اکنون بر مسند قدرت نشسته است. «فرانس۲۴» با انتشار گزارشی تحلیلی، در مورد این انتخابات سرنوشت‌ساز برای ترکیه نوشت: «قلیچدار اوغلو پس از گردهم‌آوردن شش حزب متفاوت زیر پرچم خود در مقابل اردوغان، خطاب به هوادارانش گفت: «در دور اول تمامش کنید» شاید همین جمله کوتاه نشان‌دهنده این باشد که او برای پیروزی در دور دوم رأی‌گیری از شهروندان ترکیه چه مسیر دشواری در پیش خواهد داشت». وقتی دور اول انتخابات با نتیجه ۴۹.۵۱ درصد آرا برای اردوغان و ۴۴.۸ درصد برای قلیچدار اوغلو به پایان رسید، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه بیش از پیش دریافت که احتمال دارد نتیجه را به رقیبش واگذار کند. قلیچدار اوغلو روز دوشنبه در توییتر از هوادارانش خواست با امید و روحیه بیشتر در دور دوم شرکت کنند و نوشت: «ناامید نشوید». ناامیدشدن هواداران قلیچدار اوغلو از این رو محتمل است که آنها با توجه به نظرسنجی‌هاــ که پیشتازی رقیب اردوغان را نشان می‌دادــ گمان می‌کردند کار در مرحله اول به پایان می‌رسد. مخالفان رئیس‌جمهوری فعلی ترکیه امیدوار بودند بحران‌های این کشور از جمله تورم و بحران ارزی باعث شود اردوغان پس از سال‌ها یکه‌تازی، قدرت را واگذار کند؛ امیدی که به مدد هواداران اردوغان و همچنین سیاست‌های او در روزهای پیش از انتخابات از جمله محدودکردن رسانه‌های اجتماعی محقق نشد. به اعتقاد کارشناسان، رجب طیب اردوغان بخش اعظم آرای خود را مدیون مسلمانان محافظه‌کار ساکن قلب آناتولی است که او را قهرمان خود در جنگ‌های فرهنگی می‌دانند. رئیس‌جمهوری ترکیه در نیمه اول حکومتش، سیاست خود را در برابر ناسیونالیسم تعریف کرد؛ اما از سال ۲۰۱۵، زمانی که آتش‌بس با شبه‌نظامیان کرد «پ‌ک‌ک» پایان یافت و حزب جنبش ملی خود را با حزب عدالت و توسعه همسو کرد، ناسیونالیسم را نیز پذیرفت. به اعتقاد برخی تحلیلگران، در انتخابات تازه ترکیه، بازی با کارت ملی‌گرایی به نفع اردوغان بود و اگرچه سیاست آشتی‌جویانه قلیچدار اوغلو می‌تواند راه‌حلی برای دوقطبی‌سازی باشد، تأکید بر قطبی‌سازی جامعه ترکیه یک ابزار بسیار قوی در دست اردوغان است. به‌ویژه آنکه اردوغان در مورد تکرار پیامی مبنی بر اینکه قلیچدار اوغلو «شریک پ‌ک‌ک» و «دست‌نشانده غرب» است، بسیار ماهرانه عمل کرد. «هاوارد ایسنستات» کارشناس مسائل ترکیه در دانشگاه سنت لارنس و مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن دی‌سی، در ارتباط با این موضوع گفت کارزار انتخاباتی اردوغان برخلاف رقیبش، کارش را به‌خوبی انجام داد. او اظهاراتش را چنین ادامه داد: «هواداران قلیچدار اوغلو نتوانستند با استفاده اردوغان از لفاظی‌های ملی‌گرایانه مبارزه کنند. این موضوع تا حد زیادی به در دست داشتن قدرت از سوی اردوغان و کنترل رسانه‌ها و نهادهای دولتی برمی‌گشت». اینستات با اشاره به بهره‌مندی اردوغان از همکاری با نهادهای کلیدی، مطبوعات، هیئت‌های انتخاباتی، سرویس‌های امنیتی و دادگاه‌ها تأکید کرد: «در واقع، قدرت ریاست‌جمهوری اردوغان در طول مبارزات انتخاباتی مجدد برای او بسیار مفید بوده است. دولت ۹۰ درصد رسانه ملی را کنترل می‌کند و عملا قدرت مطبوعات مستقل را محدود کرده؛ به طوری که ترکیه در شاخص آزادی مطبوعات جهان به جایگاه ۱۶۵ از میان ۱۸۰ کشور سقوط کرده است». به گفته او، این مزایا سبب شدند بسیاری اشخاص و نهادها، از جمله سازمان امنیت و همکاری اروپا، دور اول انتخابات در ترکیه را «ناعادلانه» توصیف کنند. این کارشناس سیاست ترکیه همچنین افزود: «در کارزار انتخاباتی قلیچدار اوغلو افراد متخصصی حضور دارند اما واقعیت این است که آنها نبردی سخت در پیش داشتند. اکنون نیز پایگاه آنها در میان هوادارانشان نه‌تنها به دلیل رسیدن به دور دوم، بلکه به دلیل شور و شوق غیرمنطقی که پیش از انتخابات ۱۴ می‌ابراز می‌کردند، تا حدودی تضعیف شده است». در همین حال، برخی تحلیلگران معتقدند کار برای قلیچدار اوغلو هنوز به پایان نرسیده و او شانس پیروزی دارد. به اعتقاد آنها، این مرد ۷۴ساله هنوز چند کارت دارد که با آنها بازی نکرده است. یکی از این کارت‌ها می‌تواند معرفی وزرایی باشد که در صورت انتخاب او منصوب خواهند شد. او می‌تواند رئیس جدید بانک مرکزی و افراد دیگری را برای اداره بهتر اقتصاد معرفی کند و با وعده بهبود شرایط اقتصادی و ارائه راه‌حل‌هایی برای این منظور، در وضعیت موجود رقابت‌های انتخاباتی کمی تفاوت به وجود آورد.

‌اختلاف‌های درونی

در کنار چالش‌هایی که قلیچداراوغلو به عنوان مهم‌ترین رقیب اردوغان با آن روبه‌روست، در جبهه مخالفان اردوغان هم چالش‌هایی ایجاد شده و انتقادهایی از قلیچداراوغلو نسبت به عملکردش در دور اول انتخابات مطرح شده است. احزاب مخالف دولت ترکیه، حزب جمهوری خلق را که حزب اصلی مخالف است به خاطر کوتاهی در اطلاع‌رسانی و نظارت ناکافی بر صندوق‌های رأی در شب انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی به انتقاد گرفته‌اند. حزب جمهوری خلق – که حزب اصلی مخالفان دولت است – به خاطر نقایص ارتباطی در شب انتخابات به خاطر عملکرد ضعیف ائتلاف مخالفان و نامزد ریاست‌جمهوری‌شان در نظرسنجی‌های پیش از انتخابات آماج انتقاد واقع شده است. بسیاری از منتقدان نایب‌رئیس حزب جمهوری خلق، اونورسال آدی‌گوزل را که مسئول فناوری اطلاعات و ارتباطات است و بر پایگاه داده انتخاباتی حزب نظارت داشت، مقصر دانسته‌اند. در میانه تردیدهایی درباره نحوه شمارش آرا توسط خبرگزاری آناتولی،‌ خبرگزاری تحت حمایت حکومت، وب‌سایتی که حزب جمهوری خلق برای ارائه داده‌های شمارش آرا ایجاد کرده بود در شب انتخابات عملکرد کارآمدی نداشته است. به دنبال این اتفاقات، آدی‌گوزل از منصبش استعفا کرد. آدی‌گوزل هنگام اعلام استعفایش ادعاهای مبنی بر از کار افتادن سیستم انتخاباتی حزب جمهوری خلق را رد کرد. اما به «افکار عمومی منفی» درباره خود اذعان کرد و گفت که می‌خواسته «مانع از صدمه‌زدن» به کارزار انتخاباتی کمال قلیچدار اوغلو در دور دوم شود. چنگیز اردینچ روزنامه‌نگار مدافع مخالفان با اشاره به چهره‌های ذی‌نفوذ در مدیریت حزب گفت: «اینکه آدی‌گوزل به این سرعت از منصبش کنار گذاشته شد نشان می‌دهد که قلیچدار اوغلو با عزل بزرگان حزب به استقبال دور دوم انتخابات خواهد رفت». مقامات ارشد حزب جمهوری خلق با اعتمادبه‌نفس گفته بودند که قلیچدار اوغلو در شمارش آرا پیشتاز است که این با آمار آژانس آناتولی تناقض داشت و باعث تعجب شد. اما رأی‌گیری با کسب ۴۴.۸۹ درصد آرا برای قلیچدار اوغلو در برابر ۴۹.۵۰ درصد آرا برای رجب طیب اردوغان به پایان رسید. چون هیچ کدام حداقل ۵۰ درصد به اضافه یک رأی نیاورده بودند، انتخابات در روز ۲۸ می‌ به دور دوم خواهد رفت. حزب حاکم ائتلاف مردم اردوغان نیز در پارلمان به اکثریت دست یافت. در عین حال، عده‌ای از کاربران حزب را متهم به «سکوت» در شب انتخابات کردند. محمت یاسر آلتون‌داغ کنشگر سیاسی روز پس از انتخابات، در توییتر از فقدان ارتباطات در شعبه استانی استانبول حزب جمهوری خلق و همچنین در سطح ملی طی شمارش آرا انتقاد کرد. آلتون‌داغ گفت: «بعد از ساعت ۱۰ شب ۱۴ می‌ هیچ کس دهان‌اش را باز نکرد. همه بدبینی محض داشتند. بعد از ساعت ۱ صبح روز ۱۵ می‌ همه ناپدید شدند. مردم احساس می‌کردند تنها گذاشته شده‌اند ... قلیچدار اوغلو باید بیشتر در برابر مردم ظاهر می‌شد». عده‌ای دیگر حزب جمهوری خلق را متهم به نظارت ناکافی بر صندوق‌های رأی در طی شمارش آرا کردند. حزب جمهوری خلق نمایندگان کافی مستقر در صندوق‌های رأی برای نظارت بر شمارش آرا نداشت آلتان سنجر گزارشگر وب‌سایت خبری مستقل دیکن گفت: «حزب جمهوری خلق باید بیانیه‌ای شفاف درباره وقایع شب انتخابات صادر کند. همه می‌شنویم که بحث‌هایی جدی در جریان است و عده‌ای از کار برکنار می‌شوند. پیش از آغاز رقابت‌های دور دوم، باید اطلاعات بسیار روشنی به مردم داده شود».