پایان خطر پاندمی

‌گروه جامعه: روز جمعه، 15 اردیبهشت 1402 سازمان جهانی بهداشت پایان وضعیت اضطراری کووید‌۱۹ را اعلام کرد. تدروس آدهانوم گبریسوس، مدیر ‌کل سازمان بهداشت جهانی، روز جمعه اعلام کرد که این آژانس بهداشتی سازمان ملل سطح هشدار را کاهش می‌دهد، اما او همچنین به تهدید مداوم کووید‌۱۹ اشاره کرد و گفت: «دیروز کمیته اضطراری برای پانزدهمین بار تشکیل جلسه داد و به من توصیه کرد که پایان وضعیت اضطراری بهداشت عمومی را اعلام کنم. بنابراین با امید فراوان من پایان این همه‌گیری را به‌عنوان یک وضعیت اضطراری بهداشت جهانی اعلام می‌کنم». با‌این‌حال او هشدار داد که این به معنای رفع خطر دائمی کووید ‌19 نیست و در واقع سازمان بهداشت جهانی نمی‌تواند پایان همه‌گیری را اعلام کند؛ «کاهش وضعیت هشدار به این معنا نیست که خطر به پایان رسیده است و اگر وضعیت تغییر کند، وضعیت اضطراری ممکن است دوباره اعلام شود. بدترین کاری که کشورها می‌توانند انجام دهند این است که از این خبر به‌عنوان دلیلی برای پایین‌آوردن محدودیت‌ها استفاده کنند». البته اول اردیبهشت خبرگزاری ایسنا در خبری اعلام کرد که چهار نفر از متخصصان وزارت بهداشت ژاپن سندی را درباره امکان وقوع موج نهم در این کشور تهیه کردند. در این سند به افزایش اخیر شمار مبتلایان در مناطق بیشتری از ژاپن در پی لغو محدودیت‌های مرتبط با کرونا اشاره شده است. حدود سه سال از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا گذشته است؛ سه سال سختی که زندگی را به کام خیلی‌ها تلخ کرد. دقیقا یک سال پیش، سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده بود همه‌گیری کووید باعث مرگ نزدیک به ۱۵ میلیون نفر در سراسر جهان شده است. رقمی که گفته شد ۱۳ درصد بیشتر از حد انتظار طی دو سال است. همان موقع آمار رسمی مرگ‌و‌میر به دلیل کرونا در جهان پنج‌میلیون‌و ۴۰۰ هزار مورد اعلام شده بود و این سازمان هم گفته بود که بسیاری از کشو‌رها شمار مرگ‌و‌میر ناشی از کووید را کمتر از میزان واقعی برآورد کرده‌اند. مثل هند که سازمان جهانی بهداشت مرگ‌و‌میر آن در دو سال ابتدایی همه‌گیری را ۱۰ برابر ارقام رسمی اعلام‌شده و حدود چهار‌میلیون‌و ۷۰۰ هزار مورد اعلام کرد. حالا با گذشت سه سال از آغاز پاندمی و اعلام پایان وضعیت اضطراری آن، آمار رسمی، از مرگ بیش از ۶.۹ میلیون نفر در سراسر جهان حکایت دارد و اینکه این ویروس، سلامت بیش از ۷۶۵ میلیون نفر دیگر را تحت تأثیر قرار داده است.

کرونا  در  ایران

کرونا در ایران به صورت رسمی در 30 بهمن 1398 اعلام شد؛ یک ماه مانده به سال نو که برای اولین بار تمام مناسبات و برنامه‌ریزی‌های جمعی و فردی را به هم ریخت. گرچه کمی نگذشت که در خبرهای نسبتا غیررسمی، احتمالی از ورود این ویروس در دی‌ماه همان سال مطرح شد، اما به دلیل ناشناخته‌بودن ویروس، در مراکز درمانی به‌عنوان آنفلوانزا شناسایی شدند. گرچه کرونا در ایران از شهر قم سربلند کرد، اما فقط دو هفته لازم بود تا تمامی استان‌های کشور را محاصره کند. بعد هم آش کرونا به قدری شور شد که اوایل فروردین 1399، مسعود مردانی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و عضو کمیته کشوری کرونا، اعلام کرد شدت شیوع کرونا در ایران حتی از چین، منشأ صدور این ویروس هم بیشتر است. در این روزهای سیاه کرونایی در ایران، محدودیت‌های بسیاری اعمال شد. قرنطینه به آن معنا که در ووهان چین اجرا شد، در ایران پیاده نشد، اما برخی مشاغل به حالت تعطیل یا نیمه‌تعطیل درآمدند، مدارس غیر‌حضوری شدند و ماه‌های زیادی تنها یک‌سوم کارکنان ادارات دولتی در محل کار خود حاضر شدند. سینماها، رستوران‌ها، کافه‌ها، باشگاه‌های ورزشی، استخرها و هر فعالیت غیرضروری دیگری به حالت تعلیق درآمد.

ویروس کرونا در ایران هفت موج را پشت سر گذاشت. تلخ‌ترین، سنگین‌ترین و سیاه‌ترین آن، موج پنجم بود که در تابستان 1400 و با شیوع سویه دلتا جولان داد و گرد‌و‌خاک زیادی به پا کرد. مثلا از اولین روز مرداد 1400 تا اولین روز شهریور همان سال نرخ ابتلای روزانه با جهشی 77.2‌درصدی به رقمی معادل 38‌هزار‌و 657 مورد رسید و به همین نسبت بستری بیماران در مراکز درمانی جهش 110‌درصدی را پشت سر گذاشت. بیشترین آمار مرگ‌و‌میر کرونا در ایران به بیش از 700 جان‌باخته در روز هم رسید. دوم شهریور 1400 وزارت بهداشت از مرگ 702 نفر بر اثر ابتلا به ویروس کرونا در کشور خبر داد. گرچه چندین و چند بار حتی از سوی مقامات وزارت بهداشت اعلام شده بود که آمار رسمی مرگ‌و‌میر کرونا دقیق نیست و باید تعداد کشته‌ها را دو و نیم برابر آمار رسمی در نظر گرفت.

ماجرای  واکسن

در یک سال ابتدایی شیوه کرونا در ایران، خبری از واکسن نبود. در تمام این مدت کشمکش‌های بسیاری در این مورد وجود داشت و چند شرکت ایرانی هم برای ساخت واکسن تولید داخل آستین بالا زدند. عاقبت در ۲۱ بهمن ۱۳۹۹، واکسیناسیون سراسری علیه بیماری کووید‌۱۹ در ایران در بیمارستان امام خمینی تهران و استان‌های دیگر با واکسن اسپوتنیک‌وی روسیه آغاز شد. اوایل سال 1400 متخصصان گفتند اگر واکسن نرسد، فاجعه انسانی رخ می‌دهد. هنوز واکسن‌های ایرانی آماده بهره‌برداری نبودند و رئیس‌جمهور هم گفت که «نمی‌توانیم منتظر واکسن داخلی در تابستان باشیم و باید از انواع واکسن‌های خارجی استفاده کنیم و همه شرکت‌ها هم مجاز هستند». با‌این‌حال، روند واکسیناسیون در ایران به کندی پیش رفت. در‌حالی‌که علیرضا رئیسی، معاون وقت وزیر بهداشت در دولت دوم حسن روحانی، تأکید کرده بود «شبکه بهداشت کشور توانایی واکسیناسیون ۲۰ میلیون نفر در ماه را دارد». القصه اینکه در کنار شرکت‌های متعدد دانش‌بنیان، شش پروژه تولید واکسن برکت (در ستاد اجرایی فرمان امام)، پاستوکووک (انستیتو پاستور ایران)، کووپارس رازی (مؤسسه سرم‌سازی رازی)، فخرا (وزارت دفاع)، واکسن نورا (دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله) و اسپایکوژن در یک شرکت خصوصی در تلاش برای تولید واکسن ایرانی کرونا بودند. گرچه تا پایان دولت دوازدهم واکسیناسیون قطره‌چکانی کرونا در ایران حاکم بود و در عین حال شمار قربانیان کرونا روز به روز بیشتر می‌شد، اما با تغییر دولت به نظر رسید که سیاست کلی برای مبارزه با ویروس کرونا تا حدی تغییر کرد و درهای واردات به روی واکسن‌های خارجی باز شد. ماجرایی که همان زمان انتقادهای بسیاری را برانگیخت و این بار جان مردم به زمین بازی‌های سیاسی بدل شد. ماجرا تا آخر آبان 1400 پیش رفت و بعد از اینکه موج بحران کمبود واکسن در ایران فروکش کرد، ابراهیم رئیسی که سکانداری دولت سیزدهم را عهده‌دار بود، از روند تولید واکسن‌های داخلی حمایت کرد. چند روز بعد بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت نیز اعلام کرد «از این پس واردات واکسن نخواهیم داشت. در بخش مصرف واکسن کرونا در کشور، اولویت با تولیدات داخلی است و متکی به این تولیدات خواهیم بود و این اطمینان را داریم که برای مردم هر نوع واکسنی خواهیم داشت». حالا و در چهارمین سال پس از شیوع کرونا در ایران، می‌توان گفت تا‌کنون ۶۵‌میلیون‌و‌۱۳۸‌هزار‌و ۱۰۶ نفر دز اول، ۵۸‌میلیون‌و‌۵۴۷‌هزار‌و ۱۷۲ نفر دز دوم و ۳۱‌میلیون‌و‌۳۷۳‌هزار‌و ۲۳۸ نفر، دز سوم و بالاتر واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند. همچنین مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۱۵۵‌میلیون‌و‌۵۸‌هزار‌و ۵۱۶ دز رسید. ‌با گسترش واکسیناسیون در ایران، تعداد مرگ‌ومیر بر اثر کرونا هم در ایران و هم در سایر کشورهای جهان کاهش یافته است. به‌تازگی وزارت بهداشت اعلام کرده است که میزان مجموع جان‌باختگان این بیماری در کشور به ۱۴۶‌هزار‌و ۱۵۵ نفر رسید. دیگر هیچ شهرستانی در وضعیت قرمز نیست و ۹ شهر در وضعیت نارنجی، ۲۱۳ شهر در وضعیت زرد و ۲۲۶ شهر کشور نیز در وضعیت آبی قرار دارند.

کرونا  در  جهان

دیگر خبری از تاخت‌و‌تاز ویروس کرونا مانند دو، سه سال گذشته نیست، دیگر کووید 19 جان زیادی ندارد؛ اما هنوز زنده است و همان نفس‌های بریده‌بریده‌اش هم اگرچه خیلی کمتر، اما همچنان جان تعدادی را می‌گیرد. در تازه‌ترین آمار اعلام شده است که ویروس کرونا جان ۴۲۴ بیمار را در کشورهای مختلف گرفته و ۶۰‌هزار‌و ۶۷۸ ابتلای جدید نیز در همین مدت ثبت شده ‌است. آمریکا با ثبت بیش از ۱۰۶ میلیون ابتلا و بیش از یک‌میلیون‌و ۱۶۰ هزار فوتی به ترتیب رکورد ابتلا و مرگ‌های کرونایی را در کل دنیا دارد. شیوع گسترده کرونا بر اقتصاد آمریکا تأثیر زیادی گذاشت. خبرگزاری آناتولی در گزارشی اعلام کرد که آمریکا در سال 2010 شاهد رشد اقتصادی 2.2 درصدی بود؛ اما این کشور در سه‌ماهه نخست سال 2020 با پنج درصد رشد اقتصادی منفی روبه‌رو بوده است. با افزایش اثرات منفی همه‌گیری کرونا بر اقتصاد جهانی، حجم اقتصاد آمریکا در سه‌ماهه دوم سال گذشته رشد منفی 31.4 درصدی را تجربه کرد. این میزان از انقباض اقتصادی در نوع خود کم‌نظیر بوده است. باوجوداین پس از لغو برخی محدودیت‌های کرونا در ادامه سال 2020 اقتصاد آمریکا در سه‌ماهه سوم سال رکورد 33.4 درصدی رشد اقتصادی را از خود بر جای گذاشت». پس از ایالات متحده، دو کشور هند و فرانسه به لحاظ تعداد مبتلایان به ترتیب جایگاه‌های دوم و سوم را اشغال کرده‌اند. همچنین در فهرست آمار فوتی‌های این بیماری در‌حال‌حاضر بعد از آمریکا، برزیل با بیش از ۷۰۰ هزار فوتی و هند با بیش از ۵۰۰ هزار فوتی، بیشترین مرگ‌‌ومیر کرونایی را به ثبت رسانده‌اند. در اروپا نیز روسیه با ثبت بیش از ۳۰۰ هزار فوتی، بالاترین آمار مرگ‌های کرونایی در این قاره را تاکنون گزارش کرده است.

کرونا  و  پیامدهای  مختلف

کرونا علاوه بر اینکه به صورت مستقیم سلامت و جان مردم را نشانه گرفته بود، در موارد بسیاری مال آنها را هم از میان برد. شیوع کرونا موجب تعطیلی بنگاه‌های اقتصادی بسیاری در سراسر جهان شد. اوایل شیوع کرونا سازمان بین‌المللی کار (ILO) با انتشار گزارشی درباره تأثیرات ویروس جدید کرونا اعلام کرده بود که احتمالا حدود 25 میلیون نفر در سراسر جهان به‌خاطر این ویروس شغل خود را از دست خواهند داد.

همان موقع دبیر کل سازمان تجارت جهانی هم هشدار داده بود که بیماری کووید ۱۹ ممکن است به «عمیق‌ترین رکود اقتصادی تاریخ بشر» منجر شود. این سازمان گفته بود که شیوع بیماری کووید ۱۹ منجر به کاهش ۱۳ تا ۳۲ درصدی مبادلات تجاری در سال ۲۰۲۰ خواهد شد. اوایل شیوع کرونا که این ویروس در ایالات متحده شدت گرفت، بی‌کاری در این کشور به اوج رسید و بیش از 22 میلیون نفر شغل خود را از دست دادند. آناتولی گزارش داد که تعداد متقاضیان دریافت حقوق بی‌کاری در آمریکا که قبل از شیوع کرونا حدود 200 هزار بود، پس از 28 مارس به شش‌میلیون‌و 867 هزار نفر رسید. سایر کشورها نیز وضعیت مناسبی نداشتند. تابستان 1400 اعلام شد که در زمستان سال گذشته ۶۸۱‌هزار‌و ۳۳۸ نفر از شاغلان بخش خدمات بی‌کار شدند که در مقایسه با زمستان ۹۸ این ریزش نیروی کار، ۲.۳ درصد رشد داشته است. خرداد سال گذشته دنیای اقتصاد در گزارشی از اخراجی‌های بازار کار در عصر کرونا خبر داد و نوشت: «در سال 98 تعداد شاغلان در کشور معادل 24میلیون‌و 273‌ هزار نفر بوده است. با شروع پاندمی کرونا و ورود اقتصاد به رکود، بسیاری از کسب‌و‌کارها به‌ویژه کسب‌و‌کارهای خدماتی با مشکل مواجه شدند و تعداد شاغلان کشور با افت درخور‌توجهی مواجه شد و در سال 99 به 23میلیون‌و 263‌ هزار نفر رسید. در سال 1400 و با پایان پاندمی کرونا نرخ بی‌کاری کاهش یافت و بر تعداد شاغلان کشور نیز افزوده شد. مرکز آمار تعداد شاغلان در سال 1400 را 23میلیون‌و 447‌ هزار نفر اعلام کرده است. این آمار نشان می‌دهد با وجود رشد تعداد شاغلان در سال 1400، همچنان تعداد شاغلان نسبت به اوج خود در سال 98 بیش از 820‌ هزار نفر پایین‌‌‌تر است که از کاهش تعداد شاغل در کشور حکایت دارد و می‌‌‌‎توان این دسته از افراد شاغل را اخراجی‌‌‌های کرونایی خواند. باوجوداین از آنجا که نسبت جمعیت فعال کشور نیز کاهش داشته، کاهش درخور‌توجه تعداد شاغلان در نرخ بی‌کاری انعکاس پیدا نکرده است».

ضرر 23 هزار‌میلیاردی

کرونا بر موضوع گردشگری در سراسر جهان و همین‌طور در ایران هم بسیار تأثیرگذار بود. آذر سال 1401 مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرد که تعداد گردشگران داخلی در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ در مدت ۱۱ ماه در حدود ۸۸ درصد کاهش را تجربه کرده است. علاوه‌بر‌این بر‌اساس داده‌های موجود با شیوع ویروس کووید ۱۹ درمجموع ۸۷‌هزار‌و ۵۲۵ نفر در حوزه گردشگری شغل خود را از دست داده‌اند و ۲۰۷‌هزار‌و ۱۴۳ میلیارد ریال به تأسیسات گردشگری خسارت وارد شده است. در‌این‌میان مراکز اقامتی با ۵۴ درصد خسارت معادل ۱۱۰‌هزار‌و ۸۰۱ میلیارد ریال، بیشترین میزان خسارت و مراکز اقامتی با ۵۲ درصد برابر با ۴۷‌هزار‌و ۷۹ نفر بیشترین میزان بی‌کاری ناشی از شیوع کرونا را تجربه کرده‌اند. هتل‌داران و گردشگران هم می‌گویند که بعد از کرونا کمر راست نکرده‌اند. اسفند سال گذشته محمود مادرشاهیان، رئیس جامعه حرفه‌ای هتل‌داران استان خراسان رضوی، به ایرنا گفته بود که طبق برآوردی که جامعه هتل‌داران کشور انجام داد، کرونا ۲۳ هزار میلیارد تومان به صنعت هتل‌داری، گردشگری و گردشگری زیارتی ضربه زده است؛ «از آن موقع تاکنون هتل‌های ما دیگر کمر راست نکردند. بسیاری‌شان تعطیل یا به‌شدت بدهکار شدند». اکنون و با پایان دوران اضطراری همه‌گیری ویروس کرونا، با رفع موانع خودساخته و همچنین موانع تحمیلی، صنعت گردشگری ایران دوباره در انتظار روزگار رشد و شکوفایی خود خواهد بود.