امید به آتش‌بس در مذاکرات «جده»

عربستان سعودی از روز گذشته میزبان مذاکرات صلح برای پایان‌دادن به درگیری‌ها بین نیروهای ارتش سودان و شبه‌نظامیان موسوم به نیروهای گسترش سریع بود. در بیانیه‌ای که دولت‌های عربستان سعودی و ایالات متحده در آستانه برگزاری این نشست منتشر کردند، با استقبال از حضور طرف‌های درگیر در جده، از آنها می‌خواهند با تعیین یک نقشه راه، عملیات نظامی علیه یکدیگر را در اولین فرصت متوقف کنند. روز جمعه، ارتش سودان به رهبری عبدالفتاح برهان، اعزام یک هیئت مذاکره‌کننده به عربستان را تأیید کرده بود. رسانه‌های عربستان هم اعلام کردند شبه‌نظامیان نیروی گسترش سریع به رهبری «محمد حمدان داقلو» موسوم به «حمیدتی» نیز در این مذاکرات حضور خواهند داشت.

هنوز ترکیب هیئت‌های مذاکره‌کننده به‌طور دقیق مشخص نیست؛ از‌جمله هنوز روشن نیست که آیا دو فرمانده دو گروه درگیر هم به عربستان می‌روند یا نه؟ در هر حال از اولین روز درگیری‌ها که در چهاردهم آوریل گذشته آغاز شد، ژنرال حمیدتی، فرمانده شبه‌نظامیان، به صورت مخفیانه زندگی می‌کند و رسانه‌ها و دستگاه‌های اطلاعاتی خبری از محل استقرار او ندارند. در هفدهم آوریل، در یکی از ویدئوهایی که توسط شبه‌نظامیان منتشر شده است، محمد حمدان داقلو برای چند ثانیه در شمال خارطوم در کنار سربازانش دیده شد. با وجود برگزاری مذاکرات صلح در جده، درگیری‌ها بین نیروهای ارتش و شبه‌نظامیان در آخرین ساعات جمعه در خارطوم و چند شهر دیگر سودان ادامه پیدا کرد. به گزارش رویترز، مناطق شرقی پایتخت سودان، کانون اصلی درگیری‌ها در یکی، دو روز گذشته بوده است. بیشتر از سه هفته است که سودان صحنه جنگ داخلی بین نیروهای ارتش و شبه‌‌نظامیان شده است. سازمان ملل می‌گوید تنها ۱۹۰ کودک و نوجوان در دو هفته اول این درگیری‌ها کشته شده‌اند.

به گفته این سازمان، در صورت ادامه درگیری‌ها، سودان، یکی از فقیرترین کشورهای آفریقایی، قربانی بزرگ‌ترین بحران سوءتغذیه می‌شود. سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، موسوم به فائو، می‌گوید جان نزدیک به نیمی از جمعیت ۴۶ میلیونی سودان به‌ دلیل گرسنگی و سوءتغذیه در خطر است.

به دلیل اهمیت بحران سودان، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، روز گذشته برای گفت‌وگو با رهبران عربستان سعودی به عربستان سفر کرد. درگیری‌ها در روزهای گذشته باعث تعطیلی بیش از ۷۰ درصد بیمارستان‌ها در خارطوم شده است. هزاران نفر از زخمی‌های درگیری‌های اخیر به مصر و چاد، دو کشور همسایه سودان، منتقل شده‌اند. آژانس‌های سازمان ملل نسبت به وقوع یک فاجعه انسانی بی‌سابقه در صورت ادامه درگیری‌ها هشدار داده‌اند. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید در روزهای گذشته موفق شده ۳۰ تن تجهیزات پزشکی را از طریق دریای سرخ به این کشور بفرستد.

هم‌زمان با تداوم درگیری‌ها در سودان، نمایندگان گروهی از کشورهای جهان، از‌جمله ایالات متحده و بریتانیا، در یک نامه مشترک قرار است از شورای حقوق بشر سازمان ملل بخواهند برای رسیدگی فوری به بحران انسانی در سودان، یک نشست ویژه اضطراری تشکیل دهد. نامه جمعی نمایندگان آمریکا، بریتانیا، آلمان و نروژ در شورای حقوق بشر از حمایت دست‌کم یک‌سوم کشورهای عضو شورای حقوق بشر برخوردار است. شورای حقوق بشر سازمان ملل ۴۷ عضو دارد و مهم‌ترین رکن حقوق‌بشری سازمان ملل به‌ شمار می‌رود. اجرای تصمیم‌های شورای حقوق بشر سازمان ملل داوطلبانه است؛ به‌ این معنا که شورا هیچ سازوکار مستقل اجرائی در اختیار ندارد. با‌این‌حال، تصمیم‌ها و اقدام‌های این شورا به‌ لحاظ سیاسی مهم تلقی می‌شود و کشورها برای سرپیچی از اجرای تصمیم‌های شورای حقوق بشر باید هزینه‌های سیاسی-رسانه‌ای سنگینی پرداخت کنند.

شورای حقوق بشر همچنین می‌تواند کمیسیون‌های حقیقت‌یاب تشکیل دهد. تشکیل این کمیسیون‌ها در راستای جمع‌آوری و طبقه‌بندی اسناد و مدارک مرتبط با موارد نقض فاحش حقوق بشر، از‌جمله درباره «جرایم جنگی»، بسیار مهم است. دادگاه‌ها و مراجع قضائی بین‌المللی می‌‌توانند در آینده برای رسیدگی‌های کیفری خود به این اسناد و مدارک گردآوری‌شده استناد کنند.

هفته گذشته نیز نمایندگان ۹۰ سازمان غیردولتی در نامه‌ای خطاب به شورای حقوق بشر سازمان ملل خواهان تشکیل یک جلسه فوری برای رسیدگی به وضعیت شهروندان عادی و غیرنظامیان در میانه خشونت‌ها و درگیری‌های ارتش سودان با نیروهای موسوم به «واکنش سریع» شدند. مهم‌‌ترین‌ مسئله‌ای که شورای حقوق بشر سازمان ملل باید در دستور کار قرار دهد، تشکیل کمیسیون‌های مستقل حقیقت‌یاب برای بررسی گزارش‌های مرتبط با کشتار غیرنظامیان یا حمله به اماکن غیرنظامی مانند بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است.