کاهش آلودگی هوای کلانشهرها خیلی دور، خیلی نزدیک

درباره آلودگی هوا حرف تازه زدن، دشوار است. رسمی هرساله است؛ هوا که سرد می‌شود و تعداد روزهایی که تنفس برای تهرانی‌ها و برخی شهرهای کشور دشوار می‌شود، یاد مسئولان می‌افتد که قانونی وجود دارد و دستگاه‌هایی که در حوزه آلودگی هوا تکلیف دارند. نامه‌نگاری‌ها با نهادهای مسئول آغاز می‌شود، اما در نهایت وقتی باد می‌آید و آلاینده‌ها را از آسمان می‌برد، پرونده آلودگی هوا بسته می‌شود تا روزی که دوباره شاخص‌ها وضعیت قرمز را نشان بدهند. سال‌هاست که همه می‌دانند چرا هوای پایتخت و بسیاری از شهرها آلوده می‌شود. آخرین قانون جامع در حوزه آلودگی هوا، قانون هوای پاک است که در سال 1396 تصویب شد. این قانون شامل 34 ماده، 29 تبصره و یک آیین‌نامه فنی است که مجموعه راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی هوا را در خود جای داده است. در این قانون، ۲۳ دستگاه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم دخیل هستند و ۱۶۷ تکلیف برای این دستگاه‌ها تدوین و تعریف شده، اما طبق گفته علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست، کمتر از ۱۰ درصد از این قانون در کشور محقق شده است. بااین‌حال، نکته‌ای که کمتر به آن پرداخته می‌شود، این است که چگونه می‌توان حجم سفرهای درون‌شهری را به نحو محسوسی کاهش داد. آیا ایده‌هایی نظیر دولت الکترونیک، امکان انجام برخی فعالیت‌ها به صورت دورکاری و مواردی از این قبیل، توانست تأثیر محسوسی بر کاهش ترددها و سفرهای درون‌شهری داشته باشد یا اینکه در همچنان بر همان پاشنه می‌چرخد؟ نکته دیگر اینکه معمولا یکی از راه‌حل‌هایی که متخصصان ترافیک برای کاهش ترددهای درون‌شهری پیشنهاد می‌کنند، تکمیل شبکه بزرگراهی است. گاهی مدیریت شهری پا را فراتر می‌گذارد و از عریض‌تر‌شدن بزرگراه‌ها، خیابان‌ها یا دو یا سه‌طبقه‌شدن بزرگراه‌ها سخن می‌گوید، اما کمتر توجه می‌شود که خود این بزرگراه‌ها علاوه بر اینکه جاذب حجم بیشتری از خودرو و در نتیجه موجد آلودگی بیشتر هوا هستند، با قطع‌کردن دسترسی‌های محلی و تکه‌تکه‌‌کردن محله‌های شهر، نیاز به حجم بیشتری از سفرهای شهری را ایجاد کرده‌اند. آیا می‌توان چشم‌ها را شست، جور دیگر دید و در کنار همه اقداماتی که برای کاهش آلودگی هوا نظیر محدود‌کردن مازوت‌سوزی، توسعه مترو و... پیشنهاد می‌شود، بخش درخور توجهی از فعالیت‌های شغلی، خدماتی، فرهنگی و اجتماعی و نظایر آن را در درون محلات تأمین کرد؟ این پرسشی است که مدیریت‌های شهری و بخشی از کارشناسان کمتر به آن پرداخته‌اند.